Design Elm Dunyasi2 215x290 Iyun219++++ Layout 1
Yüklə 3,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Siz həyatınızın uzun dövrlərini Brita - niyada, Fransada və Texasda keçirmisiniz. Həyatında iştirak etdiyiniz həmin elmi
- Uyğun lidersiz bölmə xaotik və ya tamamilə məhsulsuz ola bilər . Bununla belə
- Con Rid öyünərək deyirdi ki, onu fakultədən istefaya göndərəcək
- “Əlavə məsrəflər” normal qranta faiz kimi hesablanır.
- Fransa çox şeydə CNRS-ə borcludur. 17 ELM DÜNYASI
- Sizin mənşəyiniz necə olmuşdu və kimyada Sizi nə cəlb etdi
- Nəyə görə Siz rıtsar adına layiq görüldünüz Həm də mənə qəribə gəlir ki, Amerikada çap olunmuş kitabda Siz müəllif
- Tələbələr Sizi “ser Derek” adlandırırmı
- Siz sərt adam hesab olunursunuz. Bu belədirmi Əslində mən Ostində, Texasda Maykl Düarın 70 – illiyi münasibəti ilə təbrik
- Sonra o cavab verə bilmədiyi üçün Siz öz mühazirənizdən sonra cavab verdiniz. Bu epizod zamanı bəziləri özlərini narahat
nəşrlərini oxudum. Sonradan Londonda kimya cəmiyyətinin konfransda Xassel ilə görüşdüm. O, olduqca soyuq idi, onun oxuduğu mühazirələrin keyfiyyəti isə məsələnin əhəmiyyəti haqqında təsəvvür vermirdi. Mən Bastensen ilə daha sonralar, Xasselin ölümündən sonra, Osloda Xassel müharizələri oxuyarkən tanış oldum. O, cazibədar və olduqca mehriban idi. Onunla danışmaq çox sadə idi.
Britaniyada kimya idarələrində öz bölmələrində rəhbərlik edən professorlar azdır. Əgər hakimiyyətə malik professor qabiliyyətə malikdirsə, yaxşı elm alına bilər. Lakin, gənclik illərində belə qabiliyyətlərə malik olan professorların hamısı gələcəkdə də belə qalmır.
ilə yeniləşmə mexanizmi yoxdur. Həqiqətən də bəzi Şotlandiyauniversitetlərində yaxın keçmişdə istefa tamamilə yox idi.Sent- Endryu universitetinin mərhum professoru Con Rid öyünərək deyirdi ki, onu fakultədən istefaya göndərəcək yeganə üsul ayaqlar qabağa olmaqla və həmdə ölü olmaqla getməkdir. Həqiqətən, mən Şotlandiyadan Londona döndüyüm vaxt bu hadisə baş verdi. Amerika sistemi daha təkmildir. Bütün akademik əməkdaşlar tədrisdə, tədqiqatlarda və adminstrativ fəaliyyətdə özünün vəzifələr bölgüsünə malikdirlər. Əgər siz qrantlar vasitəsi ilə dövlət pullarının daxil olmasını artırmaq imkanına maliksinizsə, siz öz tədqiqat qrupunuzu genişləndirə bilərsiniz. Hökümət və kontrakt pullarına “əlavə məsrəflərə” vəsait də əlavə olunduğundan görkəmli tədqiqatçı kişi və ya tədqiqatçı qadın rektorun və universitetin digər rəhbərlərimin əmək haqqında öz xidmətini göstərə bilər. O, uyğun status əldə edir, çünki administrasiyaya pul köməyi göstərir. Beləliklə, o, iş üçün lazım olan imkanlar əldə edə bilər. “Əlavə məsrəflər” normal qranta faiz kimi hesablanır. O, baha olmayan Texas AHM kimi universitetlərdə 45%-dən, Masaçusets texnoloji universitetində 100%-ə qədər dəyişir. Kim ki, “əlavə məsrəflərə” pul gətirmirsə, dərs demək işində daha çox iştirak edə bilər. Son nəticədə “əlavə məsrəflərə” pul istefaya getmək yaşını müəyyən edir. O, dəyişə bilər və bu məbləğın səviyyəsindən asılıdır. Fransada tədqiqat işləri əsasən elmi tədqiqatların Milli mərkəzi (CNRS) tərəfindən maliyələşdirilir. Bu dövlət təşkilatı çoxlu sayda və hər biri müəyyən sahədə ixtisaslaşmış tədqiqat institutlarının yaradıcısıdır. Mənim işlədiyim institut təbii maddələr ilə məşğul idi. CNRS- də əmək haqqı müqəddəsdir. Nə olur olsun, işçinin olub olmamasından asılıolmayaraq əmək haqqı daxil olur. Amma işlərin yerinə yetirilməsi üçün pulun yarısı CNRS-dən daxil olur, qalanını sənaye verir. Bu CNRS və sənayenin qarşılıqlı münasibəti üçün yaxşı əsasdır. Institutlarda, necəki universitetlərdə, işlər bu ödənişi olanlar tərəfindən yox (başqa sözlərə professorlar), tələbələr tərəfindən aparılır. CNRS institutlarında nəzəri olaraq tələbə yoxdur. Lakin, məhz bu nəzəri olmayan tələbələr işləri icra edir. Onlar qonşu universitetlərdə qeydiy - yatdadırlar. Universitetlər və CNRS arasındakı nisbət maraq doğurur. Təbiidir ki, professorlarCNRS-
in ayırdığı əlavə pullar universitet qruplarını intensiv işləməyə və mötəbər jurnallarda çap olunmağa sövq edir(həvəsləndirir). Gəlirin itməsinin daimi qorxusu güclü, amma xoşagəlməz stimul olub professoru həqiqətən nəsə maraqlı bir iş görməyə stimullaşdırır. Fransa çox şeydə CNRS-ə borcludur. 17 ELM DÜNYASI / Elmi‐kütləvi jurnal / 5‐6 (04) 2013 Bir neçə il əvvəl Amerika kimya cəmiyyəti Sizin avtobioqrafiyanızı “Boşluqdan tullanma haqqında bəzi xatirələr” başlığı altında çap etmişdir. Mən belə başa düşdüm ki, “boşluqdan tullanış”-bu birləşdirməyə cəhddir, ola bilsin ki intuitiv olaraq, məlumatları, müşahidələr və təcrübəni məntiqi zəncirdə boşluq olmasına baxmayaraq. Siz hansısa bir misal gətirə bilərsinizmi? Burada nəsə elə bir şey varmı ki, digər adamlar Sizdən öyrənsinlər? Konformasiya analizi bir vaxtlar boşluqdan tullanmağa əla nümunə idi. Mən yeni reaksiyanı istifadə etməklə aldosteronun sintezi haqqında artıq qeyd etdim. Bu boşluqdan tullanmaq idi, çünki inanmaq lazım idi ki, alkoksi-radikallar (uyğun nitritin fotolizi zamanı əmələ gələn) həqiqətən də NO radikal mübadiləsində iştirak edəcək. Boşluqdan yaxşı tullanan olmaq üçün ilk növbədə tullanmaq istədiyiniz boşluğa diqqət yetirməyiniz lazımdır. Əksər adamlar əhəmiyyətli və trivial olanlar arasında fərqləri görə bilmirlər. Kimyəvi reaksiyalara aid etdikdə əhəmiyyətli olan və mövcud olan reaksiyanı yalnız müəyyən etmək lazımdır. Məsələn, mürəkkəb antibiotiklərdə hidroksil qrupunun oksigensizləşməsi reaksiyası radikallar kimyası üçün görünməmişdi. Kimyanın bütün cəhdləri və çox vaxt lazımi nəticələr verməyən cəhdləri ion kimyası idi. Biz fikirləşdik ki, gərilmiş ikili spirtləri radikal parçalanmaya məruz qala bilən, sonra qalay hidrid ilə oksigensizləşə bilən tiokarbonil törəmələrə necə çevirək. Bu gözəl reaksiya hələ də olduqca əhəmiyyətlidir. Boşluqlar ion (böyük çıxımlı) və radikal (pis qarışıqlar) prosesləri arasında mövcud idi. Sonra tiokarbonil aktivləşməsi konsepsiyası spirtlərin adi törəmələri və radikalların köməyi ilə daxil edilən qeyri-ənənəvi funksional törəmələr arasında daha bir boşluq idi. Qalay-radikal kimyası artıq yaxşı məlum idi, amma karbon- oksigen əlaqələrinin qırılması üçün yox, yalnız zəif əlaqələr üçün. Amma bütün bunlar harmonik tamlıqda birləşir. Sizin mənşəyiniz necə olmuşdu və kimyada Sizi nə cəlb etdi? Mənim atam dülgər idi və nəhayət meşə sənayesində kiçik firma yaratmışdı. O, məni yaxşı məktəbə göndərmişdi. Mən atamın vaxtsız ölümü səbəbindən bu məktəbi atdım. Onda mənim 16 yaşım var idi. Mən artıq intellektual- özüöyrənən idim, çünki məktəb kitabxanasında və evdə çoxlu kitab oxuyurdum. Mən ailədə tək uşaq idim. İki il meşə sənayesində işlədikdən sonra hiss etdim ki, intellektual, daha maraqlı həyata ehtiyacım var. Bu müharibə illərində məni universitetə (imperial-kollec) gətirdi. Mən kimyanı seçdim, çünki, ona təbii qabiliyyətə malik idim. Sonrakı hadisələr məgər bunu sübut etmədimi?
Mən Taca xidmətə görə - Nobel mükafatına görə titul aldım. Beynəlxalq istifadə üçün nəzərdə tutulmuş kitabda bu titulun istifadə olunması mənim yox, nəşriyyatın seçimidir. Burada heç kəs məni ser Derek çağırmır... Siz sərt adam hesab olunursunuz. Bu belədirmi? Əslində mən Ostində, Texasda Maykl Düarın 70 – illiyi münasibəti ilə təbrik şənliyini xatırlayıram. Siz doktor Düara üzvi kimyadan sual verdiniz və xahiş etdiniz ki, mühazirənin sonunda ona cavab versin. Sonra o cavab verə bilmədiyi üçün Siz öz mühazirənizdən sonra cavab verdiniz. Bu epizod zamanı bəziləri özlərini narahat hiss etdilər. Mən sual necə olduğunu unutdum, Siz yəqinki fikirləşdiniz ki, o, cavab verə biləcək, mən əminəm. Siz bu hadisəni və o sualı xatırlayırsınızmı? Sizin şərhiniz? 18 ELM DÜNYASI / Elmi‐kütləvi jurnal / 5‐6 (04) 2013 Yüklə 3,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|