Design Elm Dunyasi2 215x290 Iyun219++++ Layout 1
Yüklə 3,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Bu problemin həllində hesablama kömək etdimi
- Nobel mükafatı Sizin həyatınızı necə dəyişdi
- Nobel mükafatı aldıqdan sonra Sizin maraqlarınızın əsas elm sahəsi nə olmuşdur
- Sizin tədqiqatları kim maliyələşdirir
- Öz oğlunuz haqqında nə deyə bilərsiniz
- Xahiş edirəm öz mənşəyiniz haqqında danışın.
- Siz hansı dildə danışırdınız
- Sizin ailəniz dindar idi
- Mən çox auditoriyalarda mühazirə oxumuşam, amma heç vaxt səkkizyaşlıların qarşısında
Bir vaxt bu, əhəmiyyətli məsələ idi. Sol Vinşteyn aşağıdakı müşahidələri apardı: sirkə turşusunda ekzonorbornilbrosilat həll edildikdə ekzoasetat alınır; əgər uyğun endotörəmə həll edilərsə yenə də ekzo-asetat alınır. O, bunu C6 və C2 atomları arasında körpünün olması ilə izah etdi (bu kationun klassik strukturunda kation mərkəzi). Biz norborneni hidroborlaşmaya - oksidlişməyə məruz qoyduq və 99,4% ekzo- norborneol aldıq. Amma reaksiyada heç bir kation iştirak etmədi. Reagentlər sadəcə ekzo-vəziyyətdə hücum etdilər. Solvoliz prossesində aralıq birləşməni tarazlıqda olan enantiomer ionların tarazlığında olan, həlledici ilə əsasən daha açıq ekzo-tərəfdən qarşılıqlı təsir edən cüt kimi baxmaq olar. Bu, üzvi kimyada köhnə problemdir. Mən üzvi kimyadan mühazirələrə qulaq asarkən məni öyrətmişdilər ki, biri-birinə çevrilən Kekule strukturu cütdür. İndi biz hesab edirik ki, bu rezonans hibriddir. Həmçinin məni öyrətmişdilər ki, sikloheksan yastı molekuldur. İndi biz hesab edirik ki, bu, kreslo konformasiyası ilə qarşılıqlı çevrilə bilən struktur cütüdür. Biz bir neçə eksperiment apardıq ki, onlar məni inandırdı ki, ikili və üçlü 2-norbornil törəmələrinin solvolizi 2-norbornil kationların bir strukturdan digərinə və geriyə qayıtma cütü mərhələsindən keçir.
Əvvəlcə hesablamalar göstərdi ki, qeyri klassik ion klassik iondan təxminən 69 kkal/mol stabildir. İllər keçdikcə bu fərq azaldı və nəhayət Maykl Düar klassik norbornil kationunun xeyrinə 2 kkal/mol fərq aldı. Nobel mükafatı Sizin həyatınızı necə dəyişdi? Heç cür dəyişmədi. Mən bilirəm ki, bəziləri dünyanın vətəndaşı olur, bəşəriyyət qarşısında duran bütün problemlər haqqında boşboğazlıq edir, amma məndə heç vaxt mənim böyük sevgim olan iki predmetdən heç olmasa birini tərk etmək cəhdi olmayıb.
Hidroborlaşma reaksiyasını biz 1956-cı ildə kəşf etdik. Bu reaksiyanın xarakteristikalarını sistematik tədqiq etmək bizi onu alfa-pinenə, ən davamsız olefinlərindən birinə istifadə etməyə gətirib çıxardı. Bu maddə pereqruplaşma olmadan hidroborlaşmaya məruz qoyuldu, amma yalnız iki olefin vahidi borana birləşir və yeni, optiki aktiv hidroborlaşma reaktiv, İpC2 BH (İpC= izopinokamfeil) əmələ gətirir. Həqiqətdə, bu reaktivin köməyi ilə sis-2-butenin hidroborlaşması oksidləşmədən sonra (+)-2-butanol və ya (-)-2- butanol (98,4% optiki təmizliklə) verdi. Bu, yüksək enantiomer artıqlığı ilə assimetrik sintezin ilk qeyri-fermentativ reaksiyası idi. Hidroborlaşdırma ilk dəfə olaraq üzvi boranları hamı üçün əldə olunan etdi. Üzvi boranlar kimyasının sistematik tədqiqatı göstərdi ki, bu birləşmələr olduqca müxtəlif tərəfli birləşmələrdirlər. Kəşf olundu ki, üzvi boranların əvəzetmə reaksiyaları karbonun birləşmələrinin əvəzetmə reaksiyasından fərqli olaraq konfiqurasiyanı saxlamaqla gedir. Nəhayət ağlımıza gəldi ki, artıq bizim asimmetrik sintezin ümumi üsulu üçün əsasımız var. Nobel mükafatını aldıqdan sonra biz assimetrik hidroborlaşdırmanı tədqiq etdik və göstərdik ki, çoxlu asimmetrik üzviboran aralıq birləşmələri sintez edə bilərik. Biz bu aralıq birləşmələrin assimetrik üzvi molekullara çevrilməsinin bir neçə yeni reaksiyasını işləyib hazırladıq. Əslində, biz hətta hesabladıq ki, bizim nümayiş etdirdiyimiz sadə üsulları istifadə edərək artıq indi 130000 təmiz enantomerlər sintez oluna bilər. Biz bu üsulları assimetrik ketonların reduksiyasında, aldehidlərin assimetrik açılmasına, assimetrik enolborlaşmaya və s. tətbiq etdik və həqiqətən də yüksək enantomer artıqlığı ilə ümumi asimmetrik sintez üsulu alındı. Bu sahə üzvi kimyaçıların əsas tədqiqat sahələrindən biri oldu. Çoxlu yeni sintez üsulları işlənib hazırlandı. Amma onlardan heç biri bizim yanaşmamaız ilə “xiral orqanoboranların köməyi ilə assimetrik sintezi” ilə ümumiliyə malik deyil. Sizin tədqiqatları kim maliyələşdirir? Bir çox illər ərzində bu, Milli elm fondu (MEF) və Milli sağlamlıq institutları (MSİ), hərbi
/ Elmi‐kütləvi jurnal / 5‐6 (04) 2013 idarələr idi. Mənim 80 yaşım tamam olduqdan sonra MEF və MSİ maliyələşdirməni dayandırdılar. Boranların tədqiqi Fondunun maliyələşməsinə digərləri qoşuldular. Bu, mənim tədqiqatlarımın maliyəsinin yarısını verir. Digər yarısı hərbi- dəniz tədqiqatları idarəsindən və ordu tədqiqatları idarəsindən daxil olur. Universitet mənim katibimin və elmi işçimin işinin haqqını ödəyir və lazimi iş yeri verir.
Çarli 1944-cü ildə doğulmuşdur. O da məktəbi 16 yaşında bitirmişdir. Sara istəmirdi ki, 18 yaşında uşağı evdən getsin, odur ki, o, öz bakalavr dərəcəsini burada, Pardyuda aldı. Sonra o, Berklidə fəlsəfə doktoru dərəcəsi aldı, asılı olmadan işləyərək (nəhayət onun JACS-da 10 məqaləsi çap olunduqdan sonra o, Berkliyə köçdü). O, özünün postdok işini Stanfordda Karl Cerassinin yanında yerinə yetirdi. 1970-ci ildə Kornell universitetinə keçdi və atası öz dövründə etdiyi kimi daimi ştat vəzifəsi almağa uğursuz cəhd etdi. O, Qızıl Buynuz körfəzi rayonuna qayıtmaq istədi və indi Kaliforniyada İBM-də elmi iş aparır. Bizim iki nəvəmiz var: Tamar Smit kollecinin tələbəsi və Ronni, o, hələ məktəblidir. Xahiş edirəm öz mənşəyiniz haqqında danışın. Mənim valideyinlərim Ukraynada Kiyev və Jitomir arasında Brovar şəhərciyində doğul muş - dular. Mənim atamın familyası Brovarnik idi (şəhərin adı ilə). Onun ailəsi köçmək qərarına gəlirlər. Adətən belə hallarda ilk olaraq ata və böyük oğul gedir. Odur ki, mənim babam öz böyük oğlu ilə Birləşmiş Ştatlara gedirlər. Onlar kifayət qədər pul qazanmalı idilər ki, sonrakı qrup gələ bilsin. Mənim atam ikinci oğul idi və o, ikinci qrupda anası, daha bir oğul və kiçik qızı ilə gedir. Onlar Birləşmiş Ştatlara çatdıqda 5 yaş lı qızın gözlərində virus infeksiyası aşkar etdilər və ona getməyə icazə vermədilər. Odur ki, ailənin bu dörd üzvü geri qayıtmağa məcbur oldular. Onlar geriyə Rusiyaya yox, İngiltərəyə, Londona dönürlər. Mənim atam xarrat-mebelçi idi, o, iş alır və anam ilə tanış olur. Anamın ailəsi də o vaxt İngiltərəyə köçmüşdü. Onlar 1908-ci ildə evlənirlər, 1909-cu ildə onların qızı doğulur, 1912-ci ildə mən.
Onlar idiş dilində (əsasını alman dialektindən biri təşkil edən müasir yəhudi dili) danışırdılar, atam isə ingiliscə danışmağa başladı. Sonra 1914- cü ildə atam qərar aldı ki, onlar Birləşmiş Ştatlardakı ailələri ilə birləşməlidirlər. Anam ora getmək istəmirdi, amma o dörd qadından çox şey asılı deyildi. Biz hamımız Çikaqoya köçdük. Atam iki qızdan və beş oğlandan ibarət yeddi uşaqdan biri idi. Əvvəldə biz çox kasıb yaşayırdıq, amma tədricən zənginləşdik. Nəhayət, atam Çikaqonunun cənubi hissəsində metal məmulatları mağazası açdı. Biz mağazanın üstündə yaşayırdıq.
Yox.
Bizim söhbətimizin sonunda Siz nəyi əlavə edərdiniz? Səkkiz il əvvəl mənə nəvəm Ronni zəng etdi. “Nə olub, Ronni?”. Ronni dedi: “Mənim sinifim məndən xahiş etdi ki, səndən xahiş edim ki, onlara mühazirə oxuyasan”. Mən deyirəm: “Ronni, sənin sinifində səkkiz yaşlı uşaqlardır, nə üşün onlar mənə qulaq asmaq istəyirlər?”. Ronni cavab verdi: “Biz Martin Lüter Kinqi keçərkən müəllim dedi ki, o, Nobel mükafatı laureatı olmuşdur. Onda mən qalxdım və dedim ki, mənim babam da Nobel mükafatı laureatıdır”. Müəllim dedi: “Ronni, nağıl danışma”. Ronni isə: “Axı bu, həqiqətdir. Nə üçün siz mənim anamdan soruşmayasınız?” Və mənim gəlinim bunu təsdiq etdi. Sinif toplanır və qərara alır ki, onlar məni dəvət etsinlər ki, mən onlara mühazirə oxuyum. “Sən gələcəksən?”. Mən cavab vermədim, düşündüm ki, bu təklifdən necə imtina edim və onu incitməyim. Mən çox auditoriyalarda
həyat yoldaşım paralel telefonda danışığı eşitdi və mən eşitdim ki, o dedi: “Ronni, hə, o böyük məmnuniyyətlə”. Odur ki, mən ora getməli oldum və mən orada mühazirə oxudum. Çox narahat idim, amma mühazirə yaxşı keçdi. Mən onlara Nobel medalını gətirdim və onu sıralarla gəzdirdim ki, onlar baxsınlar. Onlara izah etdim ki, kimya nədir. Sonra onlara xatirələr kitabımı və mənim haqqımda yazı olan “Aldrichimica
/ Elmi‐kütləvi jurnal / 5‐6 (04) 2013 Yüklə 3,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|