Design Elm Dunyasi2 215x290 Iyun219++++ Layout 1
Yüklə 3,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Məktəb qəzetində Siz yumoristik sütunun redaktoru olmusunuz.
- “Physical Science Monthly” (Fizika elmini aylığı)
- Yulius Ştiqlis yüksək tip üzvi kimya kursunu oxuyurdu.Biz Sara ilə bu kursa qulaq asmışdıq. Onun adəti var idi ki, beş dəqiqə
Subba Rau aparmışdı, o, doktorluq dissertasiyasını mənim yanımda müdafiə etdi və mənim yanımda postdok qaldı. Mən ondan soruşduqda ki, necə oldu ki, 2,37 nisbəti alındı, o, mənə xatırlatdı ki, etiloleat bizim standart birləşmələrimizin siyahısına aid deyildi (Bizim bütün standart birləşmələrimiz çox ciddi təmizlənmişdi və başqa heç kimə onlara toxunmağa icazə verilmirdi). Doktor B.K. Subba Rao mənə xəbər verdikdə ki, o, mürəkkəb efirləri spirtə qədər reduksiya edə bilib, mən ona təklif etdim ki, hər hansı doymamış yağ turşusunun mürəkkəb efirinin reduksiyasını yoxlasın. O, ambardan etiloleti götürdü, amma onu təmizləməyə cəhd etmədi. O, fikirləşdi ki, təmizlənmiş efirdə peroksid əlavəsi ola bilər ki, ona görə də belə böyük rəqəm alınır. O dedi: “Nə üçün bu qəribəliyi unudaraq yalnız qalan 56 nəticəni çap etdirməyək?”. Amma xoşbəxtlikdən elmi rəhbərə asanddır ki, tədqiqatların yüksək keyfiyyətinin saxlanmasını tələb etsin: o, işi özü etmir. Sonra mən bir neçə dəqiqə düşünərək dedim: “Yox, qayıdın, etiloleatı təmizləyin və eksperimenti təkrar edin”. O, eksperimenti təkrar etdi və yenə də 2,37 aldı. Onda o, maddəni otaq temperaturunda üç saat saxladı və ədəd 2,9-a yüksəldi; 6 saatdan sonra 3,0-ə qədər qalxdı; 12 saatdan sonra-3,0; 24 saatdan sonra-3,0. Aydın oldu ki, bir molekul etiloleata tam bir molekul hidrid istifadə edir. Biz qərara aldıq ki, C=C ikiqat əlaqəsi B-H əlaqəsi ilə birləşir və hidroborlaşma reaksiyası belə kəşf olundu. Bu, 1956-cı ildə oldu. Məktəb qəzetində Siz yumoristik sütunun redaktoru olmusunuz. Mən hələ də bütün qəzet kəsiklərini saxlayıram. Mən 12 yaşım olanda 1924-cü ildə Çikaqoda Enqlvud məktəbinə daxil oldum. Sonra 1926-cı ildə atam vəfat etdi. O vaxt hələ sosial təminat sistemi yox idi. Bizim kiçik dəmir ləvazimatları butkamız var idi. Mən məktəbi atdım ki, budkaya baxım. Doğrudur, mən vaxtımın çoxunu kitab oxumaqla keçirirdim. Oxumaq mənim xoşuma gəlirdi. Nəhayət anam dedi ki, gündüz baxa bilər və mən məktəbə qayıda bilərəm, axşamlar isə budkaya gələrək onu əvəz edə bilərəm. Mən məktəb qəzeti ilə əməkdaşlığa başladım və orada mənə Çikaqo Tribun qəzetindəki məşhur “A Line of Type” sütununa oxşar yumoristik sütun verdilər. Bizim qəzetimiz həftəlik idi. Adətən sütunun çox hissəsini mən özüm yazırdım və o, mükafat aldı. Məndə yumora meyllilik var, çox şeylər mənə məzəli gəlir və digər adamları maraqlandıran hadisələr nadir hallarda məni maraqlandırır. Mən məktəbi 1930-cu ildə bitirdim və iki il müddətində iş tapmağa uğursuz cəhdlər etdim. Bu, Böyük depressiya dövr idi. Onda mən qərara aldım ki, yenidən oxuyum. Çikaqoda bələdiyyənin idarəçiliyində olan iki illik Kreyn kolleci var idi. Orada təhsilə görə pul ödəmək lazım deyildi, amma seçim olduqca ciddi idi. Xoşbəxtlikdən məni qəbul etdilər və mühəndis-elektrik olmaq üçün oxumağa başladım, çünki kimsə mənə demişdi ki, mühəndis-elektriklər çox pul qazanır. O dövrdə bu mənim üçün ən əhəmiyyətli idi. Mühəndis-elektriklərin hazırlanmasının tədris planına görə birinci ildə kimyanı öyrənmək lazım idi və bu fənn məni heyran etdi. Məndə çox yaxşı yaddaş var idi və mən bu şeyləri sinifdə olan istənilən adamdan yaxşı yadda saxlaya bilərdim. Birinci il təhsildən sonra mən qərara aldım ki, kimyadan kitab yaza bilərəm. Mən kiçik bacım hər saat üçün 5 sent ödədim ki, o, kitabı çap maşınında yazsın. Kitab mənim öz interpretasiyamda ümumi kimya haqqında idi. O, indi də mənim arxivlərimdə hardasa atılıb qalıb.
Kreyn kollecində mən bir qızı gördüm, onun 16 yaşı var idi və o, mühəndis-kimyaçı olmaq üçün oxuyurdu. O dövrdə bu eşidilməmiş bir iş idi. Kollecdə mühəndis olmaq üçün yüzlərlə oğlan oxuyurdu, amma yalnız bir qız, Sara Beylen. Əvvəlcə məni görmək istəmirdi, çünki mən gələnə qədər o, kimya sinfində ən yaxşı tələbə idi, ikinci olmağı isə sevməzdi. Amma bir ildən sonra Kreyn kollecini kifayət qədər maliyələşdirmə olmadığından bağladılar. Bu kollecdə Yunanıstandan gəlmə bir doktor Nikolas D. Xeroniş işləyirdi və kollec bağlandıqda o, çox yaxşı bir iş etdi. Onun evində yenidən tikilmiş qarajda böyük olmayan , “Sintetical Chemicals” adlanan laboratoriya var idi. Əlavə
/ Elmi‐kütləvi jurnal / 5‐6 (04) 2013 məşğələ kimi o, bahalı kimyəvi indikatorlar və digər kimyəvi maddələr hazırlayırdı. O, keçmiş tələbələrdən on nəfərinə həmin laboratoriyaya keçməyi təklif etdi və təklif etdi ki, nə ilə istəsələr məşğul olsunlar ki, küçədə veyillənməsinlər. Sara orada idi və mən də ora getdim. Mən Çikaqo universitetində miqdari analiz qiyabi kursuna yazıldım. Onlar mənə naməlum maddələr göndərdilər, mən laboratoriyada analiz etdim və hesabatı göndərdim. Kursları Yulius Ştiqlis adlı biri aparırdı. O, professor idi və həqiqətdə kursu onun aspirantlarından biri aparırdı. Bir dəfə mənə naməlum maddə göndərdilər, o özünü çox qeyri- adi aparırdı. Mən professor Ştiqlisə zəng etdim və problem haqqında danışdım. O, dedi ki, ola bilsin ki, naməlum maddədə fosfat var, baxmayaraq ki, ehtimal olunurdu ki, orada fosfat yoxdur. O, dedi ki, öz köməkçisindən xahiş edəcək ki, mənə yeni nümunə göndərsin. Ylius Ştiqlis ilə mənim tanışlığım belə başladı ki, bu da bütün mənim həyatımı dəyişdi. Bir il sonra Çikaqoda üç yeni iki illik kollec açıldı. Doktor Nikolas D.Xeronis Rayt kollecinin fizika elmləri bölməsinin başçısı təyin olundu. Biz Sara ilə ora daxil olduq. Bu vaxta qədər biz artıq yaxşı dostlaşmışdıq. Rayt kollecində Nikolas Xeronis çoxlu kimya kursları oxuyurdu, mən onun üzvi kimya kursunu dinləmişdim. O, o vaxt yarımmikrometod variantında üzvi kimya haqqında kitab yazırdı. O, bütün eksperimentləri yoxlamaq üçün bizə verirdi ki, əmin olsun ki, onlar qaydasındadır. Bu, adi halda olduğundan az miqdarda maddə ilə aparılmış eksperimentlər haqqında birinci kitab idi. Orada mənim fəaliyyət sərbəstliyim var idi və mənə icazə verilmişdi ki, hələ siniflərdə istifadə olunmamış avadanlıqlarda təcrübələr aparım. Mənə “Physical Science Monthly”
verdilər. Bu jurnalda müxtəlif eksperimentlər təsvir olunurdu. Mən redaktor idim, çox vaxt da müxbir idim, bütün işləri görürdüm. Kollecdə mənə çox yaxşı yanaşırdılar və bu təhsil ocağını bitirmək vaxtı gəldikdə dedilər ki, Çikaqo universitetində təqaüd üçün imtahan verməyə cəhd göstərim. Mən bu imtahanlara yazıldım, amma suallar siyahısını gördükdə düşündüm ki, bu ümidsizdir. O vaxt Çikaqo universitetinin rektoru Robert Meynard Xatçins idi və o, hesab edirdi ki, ideal məzunlar almaq üçün onları böyük kitablarla (“yüz Böyük kitab”la) öyrətmək lazımdır. Həm də o hesab edirdi ki, tədris ilk növbədə fəlsəfənin, psixologiyanın, ədəbiyyatın və s. öyrənilməsi ilə başlamalıdır, kimyaya, fizikaya, riyaziyyata və s. isə böyük diqqət yetirmək lazım deyil. Axı mənə nə öyrətmişdilərsə məhz bu elmlərə aid idi. Buna baxmayaraq mən bütün gücümlə hazırlaşdım və təqaüdçü oldum. 1935- ci ildə mən Çikaqo universitetinə daxil oldum. Rektor Xatçinsin digər ideyası ondan ibarət idi ki, tələbələr öz dərəcələrini almaq üçün lazım olandan çox vaxt sərf etməməlidirlər. Semestrdə on kurs eşitmək adi olan üç kursa qulaq asan ilə eyni pul ödənişinə malik idi. Odur ki, mən hər semestrdə on kurs dinlədim və təhsili üç semestr müddətində, 1936-cı ildə bitirdim. Mən tam olmayan tarif üzrə assistent vəzifəsinə ərizə vermədim, çünki, Sara ilə evlənmək istəyirdim, o vaxtlar isə işi olmadan evlənmirdilər. Professor Yulius Ştiqlis artıq istifadə olan əməkdar professor idi. O, bir çox illər fakültənin dekanı olmuşdur. Onun çox məşhur ekiz qardaşı Alfred Ştiqlis var idi ki, rəssam Corci Okif ilə evlənmişdi. Yulius Ştiqlis yüksək tip üzvi kimya kursunu oxuyurdu.Biz Sara ilə bu kursa qulaq asmışdıq. Onun adəti var idi ki, beş dəqiqə danışardı, sonra dinləyicilərə suallar verərdi, mən hesab edirəm ki, dinləyiciləryatmamaq üçün belə edirdi. Mən həmişə cavab verməyə çağrılırdım. Ola bilsin ki, mən onda xoş təəssurat oyatmışdım. O, məni kabinetinə çağırdı və dedi: “Mister Braun, mən bilirəm ki, siz yarım tariflə assistent vəzifəsinə ərizə verməmisiniz, axı bu sizə imkan verərdi ki, fəlsəfə doktoru dərəcəsi almağa hazırlaşasınız. Nə üçün? Mən inanıram ki, siz çox yaxşı fəlsəfə doktoru ola bilərsiniz”. Mən ona danışdım ki, bir qızla görüşmüşəm və onunla evlənmək istəyirəm, amma evlənməyi dissertasiya üzərində işləməklə necə uyğunlaşdırmağı düşünə bilmirəm. O, dedi: “Mən düşünürəm ki, Siz böyük səhvə yol verirsiniz.
/ Elmi‐kütləvi jurnal / 5‐6 (04) 2013 Yüklə 3,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|