34
Əbədi Yol Xəritəsi İSLAM
N
t
İP
Ə
KYOLU N
ƏŞ
R
İYY
AT
I
həyat dərəcəmizi yüksəltmək, qəlbi-səlimə nail ola bilmək, Ona
yaxınlıq qazana bilmək və Onunla dostluğun xoşbəxtlik və səa dətini
dada bilmək üçün, Onun bizə bildirdiyi ən ülvi yol olan iba dətləri
və saleh əməlləri yerinə yetirməyə bizim ehtiyacımız var dır. Bizim
ehtiyacımız olduğu üçün də onu aradan qaldırmaq is tiqamətində əmr
edilmiş ibadətlər və saleh əməllər də əslində bi zim üçün müstəsna
bir ilahi lütfdür. Hətta sudan daha qiymətli ik ramlardırlar. Çünki ruhun
ehtiyacı bədənin ehtiyacından daha əv vəl və mühümdür.
Həzrət Mövlana bu xüsusda necə də gözəl buyurur:
“Bədəni çox bəsləyib böyütməyə cəhd etmə, çünki ən nə ha yət
torpağa veriləcək bir qurbandır. Sən könlünü bəsləməyə ça lış. Uca
məqamlara gedəcək olan və şərəflənəcək olan odur”.
“Bə dəninə yağlı-ballı şeyləri az ver. Çünki bədənini bəs lə yə nin,
nəfsani arzuları baş qaldırır və nəhayət rəzil olub gedir”.
“Ruha mənəvi qidalar ver. Kamil düşünmə, incə anlayış və ruhani
qidalar ver ki, gedəcəyi mənzil başına güclü-qüvvətli get sin”.
Allah-Təala ayeyi-kərimədə:
“Səcdə et və yaxınlaş”
(əl-Ələq, 19)
deyə fərman edir. Və bu
ilahi əmrə itaət edərək ixlas və səmimiyyət ilə səcdəyə qa pa nıb ona
yönələn arif və aşiq könülləri də xüsusi bir yaxınlıq və dost luq ilə
mükafatlandırır. Belə ki, bunu bir hədisi-qüdsidə belə bə yan edir:
“Hər kim mənim bir dostuma düşmənlik edərsə, Mən də ona
qar şı hərb elan edərəm. Bəndəm ona fərz buyurduqlarımdan da ha
sevimli bir şey ilə Mənə yaxınlıq qazana bilməz. Bəndəm mə nə
(fərzlərdən əlavə olaraq etdiyi) nafilə ibadətlərlə mütəmadi ola raq
yaxınlaşar. Nəhayət mən onu sevərəm. Bəndəmi sev
dik də isə,
Mən onun (sanki), eşidən bəndəyəğı, görən gözü, tu tan əli, yeriyən
ayağı, idrak edən qəlbi və danışan dili olaram. Mən dən hər nə
istəsə, mütləq ona verərəm. Mənə sığınarsa onu qo ruyaram”.
(bax.
Buxari, Riqaq, 38; Əhməd VI, 256; Heysəmi, II, 248)
Bu bəyanında Allah-Təala bildirir ki,Ona yaxınlaşma yo lu, yalnız
ibadət etmək və saleh əməllər etməkdir. Məqbul iba dət lər və saleh
əməllər də ancaq xüşu içərisində, yəni qəlbin də rin liklərində ruhən
hiss etməklə və ədəblərinə riayət edilərək ye ri nə yetirilənlərdir.
Yəni Allah-Təala bizdən ruh və bədən ahəngi içərisində bir ibadət
arzu edir. “Səcdə et və yaxınlaş”
(əl-Ələq, 19)
əmri ilə alnı mız səcdəyə
gedərkən, qəlbimizin də Allahın hüzurunda dua və niyaz halında
və ehsan (Ehsan, Allahı görürmüş kimi iba dət etmək şüurudur.)
35
N
o
İP
Ə
KYOLU N
ƏŞ
R
İYY
AT
I
duyğusu içərisində olmasını istəyir. Çün ki insanı həqiqi möminliyin
kamalına çatdıran, beyin və qəlb funk si yalarının müştərək olaraq
istifadə edilməsidir.
Bu tərzdə, yəni xüşu içərisində ibadətlərin yerinə yetirilməsi,
“eh san” halı ilə yaşamağı zəruri edir. Bir hədisi-şərifində əziz Pey-
ğəmbərimiz (s.ə.s) ehsan halını belə tərif etmişdir:
“...Ehsan Allahı sanki gözlərin ilə görürsənmiş kimi Ona iba dət
etməyindir.Sən Onu görməsən də O səni görür...”
(Müslim, İman, 1)
Yəni ehsan halı daima ilahi kameraların nəzarəti altında ol du-
ğumuzun qəlbdə idrak və şüur halına gələrək, bəndəliyi xüşü içə-
risində yerinə yetirə bilməkdir.
Bir sözlə, bütün ibadətlərin qəlb həssaslığı ilə yerinə ye ti rilməsi
zəruridir. Şübhəsiz ki, ibadətlərin ən başda gələni də, di nin dirəyi,
möminin meracı və Allah-Təala ilə görüşməsi olan:
Namaz
Rəbbimiz sırf formal və cismani şəkildə yerinə yetirilən, ru hun
iştirak etmədiyi bir namazı qəbul etmir. Hətta:
“Vay halına o namaz qılanların ki, Onlar öz namazlarından
qa fildirlər (səhlənkarlıqları üzündən namazlarını vaxtlı-vax tın da
qılmazlar);”
(əl-Maun, 4-5)
buyurur.
Razı qaldığı namazı isə belə tərif edir:
“Həqiqətən, möminlər nicat tapmışlar! (Cənnətə nail ol-
maqla mətləblərinə çatıb əbədi səadətə qovuşmuşlar!) O kəs-
lər ki, namazlarında (hər şeyi unudaraq ruhən və cismən yal nız
Allaha) müti olub (Ona) boyun əyərlər! (Allahın qar şı sın da xüşu
içindədirlər!)”
(əl-Muminun, 1-2)
Namazda xüşunun zirvəsini də əziz Peyğəmbərimiz (s.ə.s) belə
tərif etmişdir:
“...Namazını, (həyat ilə) vidalaşan bir kimsənin namazı kimi qıl!”
(İbn Macə, Zöhd, 15; Əhməd bin Hənbəl, Müsnəd, V, 412)
Namazda vücudun qibləsi Kəbə olduğu kimi, qəlbin qibləsi də
Allah-Təala olmalıdır. Zahiri və batini ədəblərinə riayət edi
lə rək
qılınan namaz; bəndəni xətalardan, həddi aşmaqdan və hü dudların
kənarına çıxmaqdan qoruyan bir zireh olar. Ayədə:
“Həqiqətən, namaz (insanı)
çirkin və pis əməllərdən çə kin-
dirər”.
(əl-Ənkəbut, 45)
buyurulur. Yəni insan namaz qıldığı hal da əgər
pisliklərdən lazımi şəkildə çəkinmirsə, bu hal, onun qıl dığı namazın
Mədhnamə