621
N
o
İP
Ə
KYOLU N
ƏŞ
R
İYY
AT
I
az ğınlaşan nəfs ilə insanın daxili tarazlığını məhv etmək, daha çox
qa zanc əldə etmək yolunda ətraf mühiti dağıtmaq, bütün insan la-
rı soyulacaq bir müştəri olaraq görmək, ekolojik tarazlığı poz maq,
atom təhlükəsi, minlərcə növ canlının yox edilməsi, dini dəyərlə rin
tap dalanması ilə insanın mənəvi böhrana sürüklənməsi...kimi zə rər-
li yollarda istifadə edirlər.
Cat Stevens belə deyir:
“Bu gün Qərbin əsasını qoyduğu çalımaların ancaq çox az bir
his səsi bəşəriyyətə xitab edir. Geri qalanı müəyyən bir təbəqə nin
di gərləri üzərində hökmranlıq etməsi istiqamətində istifadə edilir. Bu
gün elmin nəticələrinin 5%-i insanın problemlərinə həll yolları təq-
dim edirsə, 95%-i təhlükə törətmək istiqamətindədir..
.(İslam Üzerine
Konuşmalar, səh. 39)
Roger Garaudy də belə deyir:
“Milyonlarca insanın bir loxma yemək və içmək tapmaqda çə tin-
lik çəkdiyi bu günümüzdə, adam başına düşən partlayıcı maddə nin
miq darı tonlarla hesablanır”.
(İslam Üzerine Konuşmalar, səh. 59)
4. Müsəlmanları Elmdə Geri Qalmasının Səbəbləri
İnsanların cahiliyyə dövrünü yaşadığı ən qaranlıq bir zaman da
zü hur edən İslam, insanlara lazım olan bütün doğru əsasları öy rət-
miş, nəticədə elmi tərəqqi başlamış və bəşəriyyət qısa müd dət də
maddi və mənəvi tərəqqinin zirvəsinə çatmışdır. O dövrlər də mü-
səl manlar vaxtlarını çox yaxşı dəyərləndirirdilər. Elmi əldə et mək
üçün yuxularını, rahatlıqlarını, yeyib-içməyi, evlənməyi tərk edə rək
bir sətrlik məlumat üçün çox uzun səyahətlər edir, şəhər-şəhər do-
la şırdılar. Bu yolda vaxtlarını və mallarını xərcləyir, gecə-gün düz
da yanmadan çalışaraq və hər cür zəhmətə qatlanaraq elm əl də
edir dilər. Uşaqlarına kiçik yaşlarından etibarən çox ciddi bir təh sil
verib qüvvətli bir elm sevgisi aşılayırdılar. Elə bir hala gəlmişdilər
ki, hər zaman və hər yerdə elmlə məşğul olurdular. Məsələn, Əli
Quş çu Fatehin yanına gələrkən yolda riyaziyyat ilə bağlı bir ki tab
ya zıb padşaha təqdim etmiş və onun adına həsr edərək Risa le yi-
Muhammədiyə adını vermişdir. Fateh ilə birlikdə Uzun Həsə nin üzə-
ri nə səfərə gedərkən də yolda astronomiyaya dair Fateh adına bir
əsər yazıb adını Risaleyi-Fatihiyyə qoymuşdu.
766
766
Mustafa Runyun - Osman Keskioğlu, Fatih Devrinde İlim ve O devirde Yetişen
İslam və Elm
622
Əbədi Yol Xəritəsi İSLAM
N
t
İP
Ə
KYOLU N
ƏŞ
R
İYY
AT
I
Abdul Fəttah Əbu Ğuddə hocanın
Safahat min Sabril-Ulə ma
alə Şədaidi-l-ilmi vət-Tahsil adlı geniş əsəri, müsəlman alimlə ri nin
elm uğrunda qatlandıqları sıxıntı və məşəqqətləri və elm əl də et-
mək dəki sağlam metodlarından bəhs edir.
Bu hal uzun əsrlər boyunca belə davam etdikdən sonra, is lam
ey ni əsaslar ilə sağlam bir şəkildə ortada olduğu halda müsəl man-
lar elm və texnologiya sahəsində geri qalmışdırlar. İslamın insanla rı
ucal dan həmlə gücü ilk gündən bəri mövcudiyyətini davam etdir di-
yi nə və onun sağlam əsasları qiaymət gününə qədər bəşəriyyə tin
eh tiyaclarını ödəyə biləcək gücdə olduğuna görə, müsəlmanla rın
ge riləmə səbəblərini başqa şeylərdə axtarmaq lazımdır.
767
Əslində bunun səbəbi insanın psixoloji və sosioloji fitrəti ilə Al-
lah-Təalanın bəşəriyyət üçün qoyduğu ümumi qanunlardır. Bu na
əsa sən bir dəyərləndirmə edəcək olsaq, bəşər övladı davam lı zir-
və də qalmaz. Çünki “Zirvələr daima münhaldır” deyilmişdir. Yə ni
zir və də olan insanın üstü boşdur, oraya hər an başqa birisi çıxa bi-
lər. Hər hansı bir sahədə yüksələn bir insan, bir müddət sonra əz mi
və iradəsi boşalaraq, yeni və zində bir qüvvətə məğlub olar. Yə ni
in sanın yüksəlişi də özü kimi doğular, böyüyər, zəifləməyə başla yar
və ölər. Bu prosses fərdlərə və cəmiyyətlərə görə dəyişkən olmaq la,
bə zən qısa, bəzən də uzun ola bilər. Bu baxımdan da psixoloji və
so sial elmlərin əldə etdiyi nəticəyə görə, bir cəmiyyətin əbədiy yən
hə mişə yüksəlişdə olması mümkün görülməmişdir.
ilim Adamları, səh. 13.
767
Müsəlmanların geriləmələrini İslam ilə əlaqələndirmək istəyənlər bunu deyə bil-
mək üçün “İslamın filan-filan hökmləri tərəqqinin qarşısını kəsir” deyə dəlillərini
or taya qoymalıdırlar. Məsələn, dürüstlüyün, səbrin, Allahın rizasını qazanmaq
üçün insanlara hör cür yaxşılıq və xidmət etməyin, hər növ faydalı elmi öyrən-
mə yə təşviq edərək alimlərə üstün bir mərtəbə verməyin, ağlı işlətməyin və
tə fəkkür etməyi təşviq edərək belə edənləri mədh etməyin tərəqqiyə ma ne
ol duğunu isbat etməlidirlər. Başqa dinlərin irəlləməyə səbəb olduğunu id dia
edənlərin də bu günki toxnologiyanın və maddi inkişafın əsaslarını o dinlə rin
ki tablarından tapıb “Müsəlmanlar bunlardan məhrum olduğu üçün geri qal dı”
de yər bir səbəb ortaya qoymalıdırlar. Ancaq bunu edə bilmələri mümkün dey-
ildir.
Elmi araşdırmaların heç bir dini və əxlaqi qaydaya bağlı qalmadan sərbəst
şəkildə aparılmasını istələyənlər isə bunu heç bir zaman unutmamalıdırlar ki:
ən geniş hürriyyətlət belə, ifrat və müstəbid bir anarxiyaya çevrilməmək üçün
bir sıra qadağalara malikdirlər.