Ədəbiyyat, sənət və fikir dərgisi
OZAN DÜNYASI № 4(11), 2012
Yüklə 1,39 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- OZAN DÜNYASI № 4(11), 2012
OZAN DÜNYASI № 4(11), 2012 20 Bundan bir neçə gün sonra Hüseyn Arif Azərbaycanın fəxri olan məşhur akademik Həmid Araslıya müraciət edir və yubiley ərəfəsində mübahisələrə son qoymaq üçün onun rəyini istəyir. Akademik Həmid Araslı qəzetdə çox qısa, məlumat xarakterli fikrini bildirir ki, Aşıq Alı Göyçədə doğulmuşdur. Mənim fikrimcə, bu yazı yubileyi sakit keçirmək üçün atılan addım idi. Odur ki, yubileydə Mürsəl Həkimovun yazdıqlarına toxunulmadı. Mənə elə gəlir ki, gələcək tədqiqatçılar bu məsələlərdə qaranlıq yer qoymamalı və bunları dəqiqləşdirməlidirlər. 2006-cı ilin mart ayı idi. Professor Mürsəl Həkimov işlədiyim kafedraya (Müasir Azərbaycan dili kafedrasına) gəlmişdi. Mən ondan kitab istəmişdim, o da bu kitabı (“Azərbaycan xalq dastanları, əfsanə-əsatir və nağıl deyimləri” kitabını) gətirmişdi. Professor Buludxan Xəlilov da yanımda idi. Məndən soruş- du ki, bu kitab 1999-cu ildə çapdan çıxıbdı, səni maraqlandıran hansı məsə- lədir? Mən dedim ki, Dərələyəz aşıq məskəni olmuşdur. Dərələyəz camaatının əksəriyyəti Ağ Aşıqla Alını çox sevir, bunlardan çoxlu qoşmalar bilirlər. Həm də Dərələyəz və Göyçə aşıqları həmişə bərabər çalıb-oxumuşlar. Aşıq Cəlil, Aşıq Qəhrəman Aşıq Ələsgərlə çox məclislərdə olublar. İndi mən Dərələyəzin folklorunu yazıram, istəyirəm ki, “Ağ Aşıq və Süsənbər” dastanını və “Aşıq Alının Türkiyə səfəri” dastanını da bura daxil edim. Bu, Dərələyəz camaatına bir töhfə olar. O, cavab verdi ki, fikrin məqsədəuyğundur. Sonra da dedi ki, mən indi yazdıqlarımın hamısını çap etdirirəm. Amma Aşıq Alı haqqında yazdığım irihəcmli bir məqaləm çap olunmayıb. Professor Buludxan Xəlilov dedi ki, o məqaləni gətir mən redaktor olduğum “Dədə Qorqud” jurnalında çap edim. O, cavab verdi ki, məqalə əlimdə yoxdu. Aşıq Alının yu-bileyində mən onu Hüseyn Arifə verdim, o vaxt onu mənə qaytarmadı. Məndə də səhlənkarlıq ol- du. İndi məlumat almışam ki, Hüseyn Arif o yazını Aqstafada, yoxsa Qazaxda Aşıqlar evinə veribdir. İndi ürəyim məni bir az incidir, yaxşılaşan kimi gedib onu gətirib verəcəm, çap edərsən. Çox keçmədi ki, Mürsəl Həkimov dünyasını dəyişdi. Aşıq Alı haqqında olan məlumatlar hələlik açıqlanmadı. Aşıq Alı haqqında mübahisələrə son qoymaq üçün aşağıdakı məsələlər ətraflı şəkildə araşdırılmalıdır: 1. Aşıq Alı 8 yaşında Şərurda (deyilənə görə Başnoraşendə – Cəlilkənddə) molla məktəbində oxuyanda Göyçədən bura necə gəlib-gedirmiş. Valideynləri necə razı olmuşlar ki, o, bu uzaq məsafədə olan məktəbdə oxusun. Məgər Göyçədə molla məktəbi yox idi? 2. Aşıq Alı nə üçün qoca vaxtı, gözləri tutulanda gedib 15 il Kəlbəcərin Milli kəndində qalmışdır. Qızıl Vəngdə niyə qalmamışdır? Adətən, insan qoca- landa öz doğmalarını, doğma vətənini axtarır. Bu istək nədən əmələ gəlmişdir? 3. Ağ Aşıq Göyçəyə köçəndə onun 2 böyük uşağı olmuşdur. Bu, Ağ Aşığın dastanında da var. Ağ Aşıq Göyçəyə köçəndə xeyli yaşı var imiş. Aşıq Alı nə üçün bu uzun yolu Şərurdan Ağ Aşığın yanına gəlib-gedibdir. Məgər orada ustad bir aşıq yox idi ki, Alıya saz çalıb oxumağı öyrətsin? 4. Hansı səbəbdəndir ki, Dərələyəz, Şərur və Vedibasar camaatının əksəriyyəti Aşıq Alını çox sevir və qoşmalarını oxuyur? OZAN DÜNYASI № 4(11), 2012 21 5. Nə üçün professor Mürsəl Həkimovun Aşıq Alı haqqında tapdığı geniş məlumat it-bata düşüb, indiyədək çap olunmayıb? 6. Nə üçün Azərbaycanın fəxri sayılan akademik Həmid Araslının Aşıq Alı haqqında məqaləsi çox qısadır, məlumat şəklindədir? Onun bu məqaləsinin məlumat şəklində olmasının səbəbi nədir? Arada belə bir söz də gəzir ki, keçmiş Qarabağlar rayonundakı Milli dərəsində olan əhali guya kürddür. Aşıq Alı bura gedib bağlansa, kürd olar. Bu, həddindən artıq yanlış fikirdir. Əvvəlcə xalqlara belə göz ilə baxmaq olmaz. İkincisi, Millilərin soyu kürd deyil. Onlar sufizmi yayan türk qəbilələ- rindəndir. Onlardan bir kənd də Dərələyəzdədir. Dərələyəzin Heşin kəndi Milli dərəsindən gəlmədir. Dərələyəzin bir çox yaşlı adamları, o cümlədən ensiklopedik məlumata malik olan atam İbrahim Mirzəlioğlu deyirdi ki, Millilərin xüsusi adətləri var. Onlar məclislər keçirəndə dərvişlər kimi oxuyar, hətta bəzilərinin ağzı köpükləyərmiş. İsmayıl Şıxlının “Dəli Kür” əsəri əsasında çəkilən “Dəli Kür” filmi kimi, mollalar da dərviş kimi oxuyarmışlar. Atam Mirzəlioğlu İbrahim Heşin kəndindən olan Camala (sovet sədri), Mamedov Həsənə (hakim), Savalana (kolxoz sədri) və başqa heşinlilərə deyərdi ki, sizin ildə bir dəfə olan mərasiminiz nə vaxt olacaq? Həmin mərasim vaxtı siz özünüzdən çıxırsınız. O vaxt sizə etibar eləmək olmaz... Nəticə olaraq deməliyəm ki, hər bir xalqın, hər bir tayfanın özünəməxsus adət-ənənələri olmuşdur. Bunlara görə xalqı xırdalamaq olmaz. Məsələyə region prizmasından yox, bütöv Azərbaycan prizmasından baxmaq lazımdır. (Həsən Mirzəyev “Dərələyəz folkloru”, Bakı, 2006, səh.441-444.) Aşıq Alının tərcümeyi-halı haqqında yazanlar Aşıq Alının “Bənzərsən” rədifli qoşmasına xüsusi diqqət yetirməlidirlər. Mən bu şeiri geniş şəkildə təhlil etmək istəyirdim. Lakin səhhətim buna imkan vermədi. Bu qoşma sanki onun tərcümeyi-halıdır. Diqqətinizə çatdırım ki, bu qoşmanı Aşıq Alı Türkiyəyə səfərlərinin birində demişdir. Aşıq Alı yaşlı çağlarında Türkiyədən vətənə qayıdanda bir neçə qaçaq yaylaq yolunda qabağını kəsir və ona deyir ki, nə qədər pul yığmısan hamısını çıxart, ya da səni öldürəcəyik. Biri də deyir ki, sən hardansan? Aşıq Alı bunlara deyir: “Görürəm ki, məni pul üstündə öldürmək istəyirsiniz. Onda icazə verin, sazımı çıxarıb bir neçə bənd qoşma deyim. Sonra pulları da alın gedin”. Bilir ki, kənd desə, bunlar kəndi tanımayacaq. Yaxşısı budur ki, məskən saldığım uca dağların adını çəkim! O, üzünü tutur dağlara, yaylaqlara, belə deyir: BƏNZƏRSƏN Süsənli, sünbüllü, tər bənövşəli, Yaylaq, bizim yaylaqlara bənzərsən. İçən ölməz abı-kövsər suyundan, Bulaq, bizim bulaqlara bənzərsən. Yüklə 1,39 Mb. Dostları ilə paylaş:
|