Ədəbiyyat və sənət
Yüklə 2,01 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Duz dağının əzəməti
65 66 Ədəbiyyat Ədəbiyyatdırmı? “Ədəbiyyat ədəbiyyatdırmı?” sualını eşitdiyi za- man bir anlıq bütün bəşəriyyətin tarixini, mədəniyyə- tini, fəlsəfəsini gözünün qabağına gətirməyə çalışır insan. Çünki bu gün bizim sadəcə bədii əsər deyib oxuduğumuz nümunələrin sayəsində əsərin əhatə et- diyi çağın bütün mühitini görmüş və yaşamış oluruq. Yazılı ədəbiyyat daima bir ideologiyanın aparıcı ma- şını olub. Bu ideologiya maşınları mütərəqqi də ola bilər, mürtəce də. Çünki insan həqiqətləri və ya həqi- qət kimi qəbul etmək istədiklərini yüksək səviyyəli təqdimatla qəbul etmək və həzm etmək istəyir. Zövq- lə hazırlanıb təklif edilən istənilən qida şüur altında “həzm edə bilmərəm” fikrindən tamamilə uzaq olur. Həzm zamanı nə qədər əziyyət çəkilsə də, təqdimat- dan aldığın xoş duyğular insanı o qədər rahatladır ki, reallıqdan uzaq olursan. Ədəbiyyat da adətən siyasi, iqtisadi, dini ideologiyaların sözün zərif və yumşaq naxışları ilə bəzədilib təqdim edilməsi ilə məşğul olur bəzən. Lakin bütün bunlarla yanaşı “ədəbiyyat ədə- biyyatdırmı?” sualına cavab vermək istəsək, ədəbiy- yat həyatdır deyə bilərik. Tarixi mənasından uzaqlaşaraq artıq sadəcə ədəb qaydaları yox, insanı təqdim edir ədəbiyyat. Bu insan Nəsiminin lirik qəhrəmanı, Cavidin Şeyx Sənanı kimi müdrik də olur, Füzulinin Məcnunu kimi ilahi eşq fə- daisi, Nizaminin Şirini kimi səmimi, Cəlilin Şeyx Nəs- rullahı kimi fırıldaqçı da, Cavidin İbn Yəmini kimi məkrli və şər ideyaların carçısı da. Klassik ədəbiyyat insanın nəfsini də, arzularını da istər müsbət, istərsə 67 də mənfi olsun pərdə altında, ən yaxşı halda tül pərdə altında təqdim etməyə cəhd edirdisə, günümüzdə ya- ranan yeni ədəbi cərəyanlar ədəbiyyata bir sənət kimi baxaraq daha çılpaq formada təqdimatı alqışlayır. La- kin çılpaqlığın özünün belə cəmiyyətdə yaratdığı as- sosiasiya o qədər də xoş deyil, tükürpədicidir, itələ- yicidir. Bu baxımdan ədəbiyyatın həyat həqiqətlərini ifadəsindəki məcaziliyinə daima ehtiyac duyulur, re- allıqla xülyaların sintezinin vəhdətdə olması arzula- nır. İnsan duyğularının carçısı anlamını da daşıyan ədəbiyyat bəzən bu duyğuların düşməni rolunda da çıxış edir. İnsan duyğularına ən güclü təsir mexaniz- minin sadəcə söz olduğunu nəzərə alsaq, ədəbiyyatın ideologiyaların ən böyük silahı olduğunu görərik. Tə- sadüfi deyil ki, bütün peyğəmbərlərin şair olması, Tanrı sözünün şeirlə, avazla insana çatdırılmasını ta- rixdə görmüş oluruq. Şeir bir zamanlar bu gün dili- mizdə işlənən ədəbiyyat ifadəsinin sinonimidir. Bü- tün peyğəmbərlərin, təriqət başçılarının kütlələrə xita- bı şeirlə, rəvayət və əfasənələrlə olmuşdur ki, bu da ədəbiyyatın gücündən xəbər verir. Bu gün ədəbiyyat ifadəsi səsləndikdə müəyyən formalarda, çərçivələrdə yazılan şablon əsərlər nəzər- də tutula bilməz. Ədəbiyyat dedikdə sərhədsiz arzu- lar, sərbəst düşüncə məhsulu, zövq oxşayan mətnlər olmalıdır. Ədəbiyyat həyat həqiqətlərinin carçısı ol- duğu üçün onun ədəbiyyat olmasını şərtləndirən əsas amil ədəbiyyatın mədəniyyət, tarix, sənət, fəlsəfə, əx- laq qaydaları olmasıdır. 68 Duz dağının əzəməti Böyük şəxsiyyətlərin şəninə tərif söyləmək, yaz- maq çox çətindir. Çünki yazılacaq yazı, deyiləcək söz nə qədər müdrikcəsinə deyilsə də, böyük adamın əməllərini, gördüyü işlərin genişliyini, dərinliyini ifa- də edəcək qüdrətdə olmur. Böyük arzular əmələ çev- riləndə onu ifadə etməyə sözün qüdrəti də çatmır. Onun üçün də mən ənənəmə sadiq qalıb akademik İsa Həbibbəylinin 65 illik yubileyi münasibətilə sadə- cə xatirələrimi və düşüncələrimi yazmağı qərara al- dım. Akademik İsa Həbibbəyli ... Düz bir il bundan ön- cəyə qədər bu ad mənim üçün Naxçıvan Dövlət Uni- versitetini yenidən quran və dünyaya tanıtdıran bir rektor, Cəlil Məmmədquluzadə yaradıcılığının funda- mental araşdırıcısı, Azərbaycan elminin inkişafı na- minə fədakar bir alim mücəssəməsi, Akademiyanın vitse-prezidenti, Milli Məclisin deputatı, Nizami adı- na Ədəbiyyat İnstitutunun direktoru, dövlətçilik yol- larında Ulu Öndər məktəbinin layiqli nümayəndəsi mənalarını ifadə edirdi. Bu cür assosiasiya Akademik İsa Həbibbəyli adını eşidən hər kəsdə yaranır. Çünki Akademikin uzunmüddətli yorulmaz fəaliyyəti onu görünən məğrur və qürurlu bir dağ kimi ucaltmış, el- mi və siyasi camiyyədə sevdirmişdir. İsa Həbibbəyli görkəmli elm xadimi, təhsil adamı kimi xalqımız tərə- findən sayılıb seçilən bir ziyalıdır. Bütün bu qeydlə- rim, sanki, görünən dağı ifadə edir... O dağı ki, bir tə- rəfi sərt qayalar, bir tərəfi yaşıllıqlar olan yer səthində 69 məğrur, qürurlu, yenilməz və müdrikcəsinə ucalmış- dır. Bu gün isə İsa Həbibbəyli adı mənim üçün tama- mən başqa bir məna ifadə edir, bunun adı doğmalıq, səmimilik və dostluqdur. Cəmiyyətimizdə var olan bu cür ziyalıların siyasi, elmi, ictimai fəaliyyətini mətbuatdan izləyir, oxuyur və müəyyən fikirlərdə oluruq. Bəzən isə onlar haqqın- da haqlı və ya haqsız şəkildə mühakimə yürüdür və fərqli rəy formalaşdırırıq. Bu cür komplekslərlə uca dağa yaxınlaşmağın mümkün olmadığını, çətinliyini, qəlbinə gedən yolların keçilməzliyi ilə aramızda bir məsafə yaradırıq. Lakin görünən dağın qəlbindəki zənginliyi, sərinliyi, istiliyi, böyüklüyü, sevgini gör- mək üçün ona yaxın getmək və uzaqdan böyük gö- rünən bu dağın hər parçasını incələmək və tanış ol- maq lazımdır. Bir neçə il idi ki, doktoranturaya qəbul olmaq üçün cəhd edirdim. Gah özümdən, gah da digərlərin- dən asılı olaraq bu iş alınmırdı. Bir gün qərar verdim ki, yenidən müraciət edim. Nəzərdə tuturdum ki, bu münasibətlə Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunun yeni direktoru Akademik İsa Həbibbəylini təbrik edər, ədəbiyyat sahəsində gördüyüm işlər haqqında ona məlumat verər, özümün timsalında gənclərin fəa- liyyəti ilə onu tanış etmiş olaram. İstədiyimdən artıq oldu... Heç bir zaman ünsiyyə- timiz olmayan, heç bir yerdən şəxsi tanışlığımız olma- yan bu səmimi ziyalı ilə görüşdüm. Müəllifi və redak- toru olduğum bir neçə kitabı hədiyyə etdim. Dokto- ranturaya qəbul olmaq arzumu dilə gətirdim. Birinci Yüklə 2,01 Mb. Dostları ilə paylaş:
|