Elmi ƏSƏRLƏR, 2016, №6 (76) nakhchivan state university. Scientific works, 2016, №6 (76)

130 
of  them  were  nodular  type  (N=24),  28.76%  (N=42)  was  fibrocystic  type  and  finally,  54.79% 
(N=80)  of  patients  have  been  diagnosed  with  diffuse  type  mastopathy.  118  women  were  married. 
106  out  of  these  married  patients  were  faced  with  unterminated  pregnancy  and  unsuccessful 
delivery. Another 12 women were not pregnant, also have not given birth. 
Result: As we can see, it is clear that prevalence rate of mastopathy was 24% among women 
aged 31-35 and 37% in women aged 36-40 years.  Prevalence of disruption of pregnancy one or two 
times in females aged 26 to 40 years:  21.4% among 26-30 years old, 25% between 31 and 35 years 
and 26.1% among patients 36-40 years old.  
Conclusion:  As  a  consequence  we  can  say  that  widespread  presence  of  mastopathy  was  in 
females aged 31-40 years who referred to Nakhchivan Autonomic Republic Oncology Centre with 
different symptoms of breast disorders during the period of 2014-2015.  
 
РЕЗЮМЕ 
  Шахла Гулиева  
Гюльтекин Алиева  
 
Частота встречаемости мастопатии среди женщин 20-50 лет 
 В  статьи:  Цель  определить  стуруктуру  заболеваний  малочных  желез  среди  женщин  20-50 
лет  Нахичеванской  АР.  Для  этого  разбирали  амбулаторные  карты  214  женщин 
обрашившиеся  в  онкологический  центр  жалобами  на  малочную  железу.Поставлен  диагноз 
рака  малочной  железы  у  68  женщин,а  у  146  женщин  диагноз  мастопатии.Опредилили  у  24 
женщин узловатую, у 42 женщин фиброкистозную, у 80 женщин диффузную мастопатию. Из 
214  женщин  118  замужем.106  из  этих  женщин  переносили  беременности,роды,операцию 
прерывание  беременности.  У  12  женщин  не  были  беременности  и  роды.Из  разбиравшихся 
выяснилось  что,частота  встречаемости  мастопатии  среди  женщин  31-35  лет  24,1%,  среди 
женщин  36-40  лет  37%-  часто  встречается.  Среди  женщин  26-40  лет  в  анамнезе  есть 
прерывание беременность 2-3 раза из этих женщин 26-30 лет 21,4%, 31-35 лет 25%,36-40 лет 
26,1%.    В 2014-2015-ых годах самый высокий показатель мастопатии среди женщин 31-40 
лет  обратившихся  в  онкоцентр    Нахичеван  АР  по  поводу  заболеваний  малочной  железы,у 
которых в анамнезе операции прерывание беременности. 
 
 
NDU-nun  Elmi  Şurasının  26  aprel  2016-cı  il  tarixli  qərarı  ilə  çapa 
tövsiyə olunmuşdur (protokol № 09) 
   
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

131 
NAXÇIVAN DÖVLƏT UNİVERSİTETİ.  ELMİ ƏSƏRLƏR,  2016,  № 6 (76) 
 
NAKHCHIVAN STATE UNIVERSITY.  SCIENTIFIC WORKS,  2016,  № 6 (76) 
 
НАХЧЫВАНСКИЙ  ГОСУДАРСТВЕННЫЙ  УНИВЕРСИТЕТ.  НАУЧНЫЕ  ТРУДЫ,  2016,  № 6 (76) 
 
     
 BƏXTİYAR HÜSEYNOV 
Naxçıvan Dövlət Universiteti 
UOT:616.61 
 
XRONİKİ BÖYRƏK XƏSTƏLİYİ  ZAMANI ANESTEZİOLOJİ METODLAR 
 
                               
      Açar sözlər: Xroniki böyrək çatmazlığı, əməliyyatönü dəyərləndirmə, anestezioloji metodlar                                
Key Words: Chronic renal disease, Preoperative evaluation, Anesthetic management             
Ключевые слова: Хроническая  почечная  недостаточность, Предоперационная оценка, 
Методы анестезии 
                                                           
                                                           Giriş: 
Dünya əhalisində qocaların sayı  getdikcə artmaqdadır.Böyrəklərin ehtiyatı və yumaqcıqların 
filtirasiyasının  sürəti  yasla  əlaqədar  azaldığı  üçün  XBX  dünya  və  ölkəmizdə  sürətlə  artan  bir 
sağlamlıq problemi halına gəlmişdir. 
Xroniki  böyrək  xəstəliyi  olan  xəstələrdə    lazım  olan  cərrahi  əməliyyatlar  və  ya  sadə  təcili 
cərrahi  proseduralar  zamanı    anestezioloqlar   tez-tez  çətin  vəziyyətlərlə  rastlaşırlar.Gah  xəstəliyin 
təbii  gedişi  ilə,gah  da  etiologiyasında  iştirak  edən  digər  xəstəliklərə  görə    əməliyyatönü  və 
əməliyyatdan sonrakı dövrlərdə  anesteziloqlar  üçün çətin bir vəziyyət yaranır. XBX tək halda olsa 
belə  əməliyyatdan  sonrakı  dövrdə  ağırlaşmalar  (kəskin  böyrək  çatışmazlığı,ürək  qan-damar 
sistemində ağırlaşmalar )çox vaxt qaçınilmaz olur.Ölüm göstəricisi yüksəkdir. 
Xroniki böyrək xəstəliyini tanımaq və böyrək funksiyalarının qiymətləndirilməsi. 
Xroniki  böyrək  xəstələrinin  əksəriyyətində  ,  xüsusilə  xəstəliyin  ilkin  dövrlərində  əlamətlər 
asimptomatik olur .Xəstələrin  anamnezinə və ilkin analizlərə  görə əvvəlcədən bu xəstəlik barədə 
düşünmək  olar  .Bu  vəziyyət  xüsusilə  planlı  əməliyyat  olan    xəstələr    üçün  çox  vacibdir.Böyrək 
xəstəliyin ilkin dövrdə olsa belə  əməliyyatdan sonrakı dövrdə  onlarda  ölum riski çoxdur.Məsələn 
serum kreatin göstəricisində  44mmol/l artması xəstənin xəstəxanada 3 gün daha artıq yatması ilə 
nəticələnir.  Əməliyyatönü  dövrdə  yüngül  formada  olan  bir  böyrək  xəstəsi  vurulan  anestetiklərin 
təsirindən,    arterial  təzyiq  göstəricilərindəki  dəyişilmələr,cərrahi  streslə  bağlı  qanda  şəkərin 
dəyişilmələri  ,hal  hazırda    xroniki  anemiyası  ,  idarə  olunmayan  qanaxma  kimi  bir  çox  səbəblərə 
görə    əməliyyatdan  sonra  evə  yola  salınanda  artıq  böyrək  çatışmazlığın  son  fazasında(BÇSF)  ola 
bilər.Xroniki  böyrək  xəstəliyi  əməliyyatönü  və  əməliyyatdan  sonrakı    dövründə    kəskin  böyrək 
çatışmazlığınin  yaranmasi  üçün  əhəmiyyətli  bir  risk  faktorudur.  Əməliyyatönü  anesteziyanın  
dəyərləndirilməsi zamanı  xəstələrin anemnezdə XBX-nin etiologiyasında  əhəmiyyətli rol oynayan  
hipertenziya  ,diyabet    xəstəliyi    və  nisbətən  yaşlı  olması  tələb  edirki,anestezioloq  həmin xəstənin 
böyrək  funksiyalarını hər tərəfli yoxlasın və lazımi tədbirlər görsün.  
 XBX-də    diaqnozu  qoymaq  və  hansi  fazada  olduğunu  bilmək  məqsədilə  yumaqcıqların 
fıltirasiya  sürəti    yoxlanılır.Xəstəxanada    yumaqcıqların  filtirasiya  sürətini  (YFS)  ölçmək  üçün 
kreatin  klirensidən    istifadə  olunur.  Bu  məqsədlə  24  saat      ərzindəki  sidik    toplanmalıdır.  Bu 
müayinə xəstələr üçün əziyyətlidir və  bəzən səhv  edirlər.Sidik kateteri olan xəstələrdə isə daha az 
vaxta (2-4 saat) sidik toplamaq olar.  
Serum  kreatin  qatılığına    yaş,cins,  əzələ  kütləsi    və    şəkər  təsiri  etdiyi  üçün    böyrək 
funkiyalarının  dəyərləndiriməsi  tək  bir  dəfə  kreatinin  yoxlanması  kifayət      deyil.  Çünki  yüksək 
filtirasiya sürətinin 50% nisbətində azalması zamanı  belə  serum kreatini norma daxılındə ola bilər 
 
 

---