25
introduksiya olunmuş üzüm sortları ilə yanaşı, yeni yaradılan seleksiya sortlarının toplanılması və
qiymətləndirilməsi mühüm iqtisadi əhəmiyyətə malikdir. Belə problemin həlli respublikanın
müxtəlif bölgələrində torpaq-iqlim şəraitinə uyğun, müasir bazar rəqabəti ilə uzlaşan qiymətli üzüm
sortlarının toplanmasına, zənginləşdirilməsinə, yeni sortların yaradılmasına və onlardan əkin
materialı tədarük etməklə yeni üzüm bağlarının salınmasında istifadə ediləcəkdir.
ƏDƏBİYYAT
1.
Quliyev V.M. Naxçıvan MR-də üzüm genofondu və seleksiyasının əsas istiqamətləri /
Naxçıvan Muxtar Respublikasının yaranması: tarix və müasirlik. 8 fevral 2007 - ci ildə
keçirilən elmi praktik konfransın materialı. Naxçıvan, 2007, s. 362 - 367
2.
Quliyev V.M. Naxçıvan MR-də üzüm genofondunun öyrənilməsi // AMEA,
Xəbərlər,
Biologiya seriyası. Bakı, Elm, 2007, № 1-2, s. 164 - 172
3.
Quliyev V.M. Naxçıvan Muxtar Respublikasında üzüm genofondunun tərkibi // Azərbaycan
Aqrar Elmi, 2008, № 2, s. 43-45
4.
Quliyev V.M., Talıbov T.H. Naxçıvan Muxtar Respublikasının ampeloqrafiyası. Naxçıvan,
Əcəmi, 2012, 584 s.
5.
Şərifov F.H. Azərbaycan üzümü. Atlas. Bakı, Öndər, 2005, 221 s.
6.
Səlimov V.S., Musayev M.K. Azərbaycanda yabanı üzümün genetik ehtiyatları // Az.ETÜŞİ-
nin Elmi əsərlərinin tematik məcmüəsi.
XIX cild, Bakı, 2008, s. 84-88
7.
Pənahov T.M., Səlimov V.S. Azərbaycanın aborigen və introduksiya olunmuş üzüm sortları.
Bakı, Müəllim, 2008, 255 s.
8.
Pənahov T.M., Səlimov V.S., Zari Ə.M. Azərbaycanda üzümçülük. Bakı, Müəllim, 2010, 223 s.
9.
Ампелография СССР. Т. II-IV, М., Пищепромиздат, 1946-1956 г-х.
10.
Ампелография Узбекистана. Ташкент: Узбекистан, 1984, 144 с.
11.
Кулиев В.М. Проблемы сохранения и обогащения генофонда винограда
Нахчыванской Автономной республике / Материалы Х1Х Международного Научного
симпозиума. Симферопол, 2010, с. 343-348
12.
Трошин Л.П. Кулиев В.М. Дикорастующие виноградные лозы в Нахичеванской АР
Азербайджана. КубГАУ, Научный журнал, 2011, htt://ej.kubagro. ru/2011/ 09/
pdf/51.pdf
26
ABSTRACT
Varis Guliyev
The grape genofund of Azerbaijan
Grape varieties which widespread in Azerbaijan Republic includes to the
Vitis vinifera L
.,
Vitis labrusca L
. and
Vitis amurensis Rupr. species. Most of the cultivated grape varieties includes
to the
V.vinifera ssp.
satıva DC.subspecies of the
Vitis vinifera L. species. According to the
ecological-geographical origin varieties belonging to the that subspecies includes to the
convar
orientalis Negr
., convar pontica Negr
. and
convar occidentalıs Negr. groups. Varieties on the grape
genofund belong four variety types – kishmishi varieties (
Conculta apirineae Negr.), muskat
varieties (
Conculta apiana Negr),small-drop varieties (
Conculta corinthiaca Negr), big drop
varieties (
Conculta macrocarpa Negr.) and three variety groups – table (
Subconvarietas antasiatica
Negr.), technical (
Subconvarietas caspica Negr.) and universal (
Subconvarietas universaltica).
There are also available variety groups: Heneqırna (drops are white, black, red, gray colour),
İnekemceyi (white, red, black drops), Shafeyi (yellow, red, pink drops), Huseyni (white, red drops),
Nakhchivan shanı (white, black drops), Aldere (yellow, white, black drops). The existence of
different genotypes on the genofund are accompanied wide range of biomorphologic variability by
the separate heritage features of the grape varieties. 6 subspecies
(Vitis sylvestris var. typica Negr
.,
Vitis sylvestris var. aberrans Negr
., Vitis sylvestris var. Zangezur, Mail,
Vitis sylvestus var. Alpan
Mail,
Vitis sylvestris var. Nakhchivan, Varis
) of the wild grapes which considered origin of the
cultivated grape (
Vitis vinifera ssp. sativa DC
.)are spreaded black, purple, red,
white drops and male
flower type. On the article there is given geographical coordinates of the areas which spreaed of
wildgrapes.
РЕЗЮМЕ
Варис Кулиев
Генофонд винограда в Азербайджане
Сорта винограда возделываемые в Азербайджанской Республике относятся к трех
видам:
Vitis vinifera L
., Vitis labrusca L
. и
Vitis amurensis Rupr, которая основная культурные
сорта входят к подвиду
V.vinifera ssp.
satıva DC. Все сорта винограда по эколо-
геогрегической происхождений входят к трех подгруппы:
Convar orientalis Negr
., Convar
pontica Negr
.и Convar occidentalıs Negr. В генофонде сорта разделяются в четырёх типах:
кишмишные сорта (
Conculta apirineae Negr.), мускатные сорта (
Conculta apiana Negr),
мелкоягодные сорта (
Conculta corinthiaca Negr), крупноягодные сорта (
Conculta macrocarpa
Negr.), также трёх группах: стололвые (
Subconvarietas antasiatica Negr.), технические
(
Subconvarietas caspica Negr.) и универсальные (
Subconvarietas universaltica) сорта. В
генофонде выявлены подгруппы сортов Арна гырна (ягоды белые, красные, черные),
Инекемджеки (ягоды белые, красные,черные), Хусейни (ягоды белые, красные), Нахчыван
шанысы _(ягоды белые, черные), Алдара ((ягоды белые, черные), и.т. В генофонде сорта по
генетическом признаком сопровождаются с различным биоморфологическим свойствам.
В республике, также выявлено диких винограда подвида
Vitis sylvestris C.C. Gmel.
четырех вариации
:1. Vitis sylvestris var. typica Negr
., 2.Vitis sylvestris var. aberrans Negr
., 3.Vitis
sylvestus var. Alpan Mail, 4.
Vitis sylvestris var. Naxçıvan, Varis. Выявленные вариации
отличается друг от друга с различным генетическим признакам( по окраске ягод, типы
цветка, по форме листья и т.).
NDU-nun Elmi Şurasının 30 noyabr 2016-cı il tarixli qərarı ilə çapa
tövsiyə olunmuşdur (protokol № 03)