Elmi ƏSƏRLƏR, 2016, №7 (80) nakhchivan state university. Scientific works, 2016, №7 (80)

168 
 
ƏDƏBİYYAT 
 
1.
 
http://www.statistika.nmr.az/x_news/news/2012-1/2012-I.pdf 
2.
 
2015-ci ildə Azərbaycan Respublikası əhalisinin sayı və təbii hərəkəti. Bakı, 2016, səh. 83-85  
3.
 
Həsənov Ə.M. Naaxçıvan Muxtar Respublikasının təbii sərvətləri və onlardan istifadə yolları, 
Bakı, Araz nəşriyyatı, 2001 
4.
 
Məmmədov M. Naxçıvan  Muxtar Respublikasında ictimai-siyasi proseslər (1988-2005-ci 
illər) Bakı, Şirvannəşr, 2005 
5.
 
Naxçıvan tarixi III cild. Naxçıvan, Əcəmi, 2015 
 
ABSTRACT 
 
   
 
 
 
 
 
 
 
 
Shafag Aliyeva 
 
 
The structure of the population in Nakhchivan Autonomous Republic 
 
The article deals with the structure of the population in Nakhchivan Autonomous Republic. It 
proves  that,  besides  the  number  of  and  the  growth  of  the  population,  and  other  demographic 
indicators, knoruing the gender  and age structure of the population has its practical and scientific 
importance, too. Iln this article, gender and age structure is considered as one of the characteristic 
features  of  the  population.  The  informations  about  the  population's  gender  and  age  structure  is 
crucial for the calculation of employees, children and pensioners. The determination of the  gender 
and  age  structure  is  special  important  for  the  planning  of  the  kinds  of  the  most  commonly  used 
goods  by  people.  The  importance  of  the  determination  of  the  gender  and  age  structure  of  the 
population is crucial for the strengthening of the defensibility of the  autonomous republic, too. Ilt  
would be arduous, planning the development of the most economical and cultural spheres  without 
abovementioned indicators. 
 
 
РЕЗЮМЕ 
Шафак Алиева 
 
 
Структура населения Нахчыванской Автономной Республике 
В статье повествуется о структуре населения Нахчыванской Автономной Республики. 
Факты  паказывают,что  наряду  с  учётом  количества  населения,  её  пополнения  и  других 
демографических  показателей,  нужно  знать  и  гендерную  и  возрастную  структуру 
населения. 
  Информация  о  гендерном  и  возрастном  составе  населения  очен  важна  при 
вычислении  трудовых  резервов,  детей  и  пенсионеров.  Определение  возрастного  и 
гендерного  состава  играет  важную  роль  в  планировке  разновидности  наиболее 
употребляемых  продуктов.  Для  укрепления  оборонительной  способности  Автономной 
Республики определение гендерного состава очень важно. Без этих показателей, вообще, 
не  возможно  проводить  планирование  развития  многих  сфер  экономической  и 
культурной жизни. 
 
NDU-nun  Elmi  Şurasının  30  noyabr  2016-cı  il  tarixli  qərarı  ilə  çapa 
tövsiyə olunmuşdur (protokol № 03) 
Məqaləni çapa təqdim etdi: Coğrafiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent  
N.  Babayev
 

---

169 
 
NAXÇIVAN DÖVLƏT UNİVERSİTETİ.  ELMİ ƏSƏRLƏR,  2016,  № 7 (80) 
 
NAKHCHIVAN STATE UNIVERSITY.  SCIENTIFIC WORKS,  2016,  № 7 (80) 
 
НАХЧЫВАНСКИЙ  ГОСУДАРСТВЕННЫЙ  УНИВЕРСИТЕТ.  НАУЧНЫЕ  ТРУДЫ,  2016,  № 7 (80) 
 
TİBB ELMLƏRİ
 
MALİKƏJDƏR İBRAHİMOV 
 
LƏMAN KƏRİMOVA  
Naxçıvan Dövlət Universiteti  
UOT: 616.12-008.331 
ARTERİAL HİPERTONİYASI OLAN HAMİLƏLƏRİN MÜASİR MÜALİCƏSİ 
Açar sözlər: arterial hipertoniya,hamilə qadınlar, müalicə 
Key words: arterial hypertension, preqnant women, treatment
 
Клюцевые слова: артериальная гипермензия, беременная женщина, терапия
 
 
Arterial  hipertoniya  (AH),  hamiləlik  patologiyası  arasında  tez-tez  rast  gələn  və  xüsusi 
mürəkkəb əhəmiyyət kəsb edən problemdir. ÜST məlumatına görə 20-33% [7], digər tədqiqatçıların 
nəticələri ilə bağlı 40%-ə [3;8] qədər ana ölümünə səbəb olur. Bir çox ölkələrdə  hipertoniya ciddi 
fəsadlar  (eklampsiya,  kəskin  böyrək  çatışmazlığı,  HELLP  və  DDLS,  hemorragik  iflic)  səbəbi  ilə 
ana ölümü strukturunda ilk yeri tutur  [10]. Hamiləlik dövründə yüksək qan təzyiqi  qadının  ümumi 
vəziyyətinə mənfi təsir göstərərək dölün bətndaxili inkişafını pozur və perinatal ölüm riskini 5 dəfə 
artırır  .  Son  10-15  il  ərzində  hamiləlik  hipertoniyasının  yaranması  demək  olar  ki,  üçdə  bir  dəfə 
artmışdır. (2) 
 
Arterial  hipertenziyanın  müalicəsində  məqsəd  fəsadların  inkişaf  etmə  riskini  azaltmaqla 
tibbi  yardım  işini  optimallaşdırmaqdır.  Antihipertensiv  terapiya  zamanı  ən  çox  tədqiqatçılar 
effektivlik  prinsipinə  riayət  edərək,  uzun  tarixli  vasitələrdən  istifadə  edirlər  [1].  Bu  baxımdan, 
hamilə  qadınlarda  hipertoniya  zamanı  farmakoterapiyanın  optimallaşdırılması  üçün  yeni,  qeyri-
toksik  və  dölün  inkişafına  təsir  etməyən  hipotensiv  və  trankvilizəedici  təsirə  malik  preparatlara 
ehtiyac duyulur. Hipertensiv ağırlaşmaları vaxtında müasir və adekvat aparılan hipotensiv terapiya 
ilə ana, döl və yeni doğulmuşda qorxunun qarşısını almağın ən real yoludur. Belə ki,  hipertoniya 
xəstəliyinin patogenezini, onun sabitliyi və mexanizmlərin intensiv öyrənilməsində aparılan mühüm 
nailiyyətliyə baxmayaraq, uzun illərdir ki, hipertenziyası olan hamilələrin müalicəsinə  yanaşmalar 
dəyişilməyib.  Funksioanl  və  laboratoriya  müayinələrində  diaqnostik  nəticələrin  ziddiyyətli 
aspektlərdən  biri  bu  kateqoriyaya  daxil  olan  xəstələrə  istifadə  olunan  vahid  dərman  preparatları 
arasında inandırıcı dəlilin olmamasıdır. 
 
Tədqiqatın  əsas  məqsədi.  Hipertenziya  olan  hamilə  qadınların  müalicəsi  üçün  optimal  
yanaşma meyarlarını tapmaqdır. 
Hipertoniyanın  müxtəlif  formalarında  hamilə  qadınların  arterial  hipertoniyanın  müxtəlif 
dərəcələrində  diaqnostika  alqoritmindən  istifadə  etməklə  xəstələrdə    mono  və  kombinəolunmuş 
terapiyanın səmərəliliyini sübut etməkdir. 
Arterial  hipertenziyanın  müalicəsində  qan  təzyiqinin  optimal  vahid  hədəf  səviyyəsi  təyin 
edilməyib. Qeyd edək ki, serebrovaskulyar ağırlaşma riskində əhəmiyyətli dərəcədə artım SAT 160 
mm.c.s.  DAT  110  mm.c.s  –dan  yuxarı  olduqda  qeyd  olunur  [2].  ABŞ  medikamentoz  müalicə  AT 
160-105 mm.c.s-da, hədəf səviyyəsi  müəyyən olunmadan məsləhət  olunur. Kanadada müalicə AT 
140-90  mm.c.s  yuxarı,  hədəf  səviyyəsi  DAT  80-90  mm.c.s  olduqda  [6], Avstraliyada  müalicə  AT 
160-90  mm.c.s  hədəf  səviyyəsi    DAT-  110  yuxarı  həddə  tövsiyyə  olunur  [4].  Rusiyada  Ümumi 
Rusiya Kardioloqların Elmi Cəmiyyəti medikamentoz müalicəni SAT- 150 mm.c.s və ondan yuxarı, 
DAT 95 mm.c.s və ondan yuxarı olduqda, hədəf səviyyəsi AT 140-90 mm.c.s-da məsləhət görür. 
Əksər  mütəxəssislər  antihipertenziv  müalicəni  hamiləlikdən  əvvəl  arterial  təzyiqi  olan, 
hədəf-orqanlarına zərəri olmayan, SAT>160-170 mm.c.s və DAT>100-110 mm.c.s olan qadınlara 
hamiləliyin  istənilən  dövründə    hədəf  orqanlarını  subklinik  zədələyən  SAT  >140-150  mm.c.s  və 

---