Elmи мяъмуяси

 

дос. Н.Н.МЯММЯДОВ 

90 

 

 

ƏDƏBİYYAT SİYAHISI 

 

 

1.

 

V.Məmmədəliyev.  Ərəb  ədəbi dilində feilin zaman, şəxs və  şəkil 

kateqoriyaları. Bakı, 1992. 

2.

 

Sosin A. Arabbischen Grammatik. Berlin, 1989. 

3.

 

Nebes, Norbert. Funktionsanalyse von kaana yaf’alu, Kapitel 

4.

 

Fischer, Wolfdietrich. grammatik des klassichen Arabiseh. 

5.

 

Reckendorf H. Arabische Sintax. 

٦

 .

ىلع نبإ ةيشاح

 :

 برضيلا

١

/

٥٩

 

٧

 .

ىضرلا

 :

 ةيفاكلا حرش

٢

/

٣٢٥

 

٨

 .

هيوبيس

 :

 باتكلا

١

/

 ص

٤٠٧

 

٩

 .

بيقع نب يلع يرضخلا

 :

 يرضخلا ةيشاح

٢

/

 ص

١١٠

 

١٠

ينومشلاا 

 :

٣

/

٢٧٨

 

١١

 .

 م ،ليقع نبا يلع يرضخلا

٢

 ص

١١٧

 

١٢

 .

 ص ،ةيفللأل مظان نبا حرش

٢٧٢

ط 

.

ناريا 

 

١٣

 .

هيوبيس

 :

 باتكلا

٢

/

٦٢

 

١٤

 .

ءايللاا ةھزن

 :

 ص

١٥٦

 

١٥

 .

 ص ةيفللاا ىلع يبطاشلا حرش

١٨٥

 

١٦

 .

 شبخم نبلا لصفملا حرش

٩

/

 ص

٩

 

١٧

 .

 ماشھ نبلا ،ىنغملا

 .

 ص

٢٧٢

 

١٨

 .

 يرابنلاا نبلا ،فاصنالاا

 .

 ص

٧١

 

 

١٩

 .

بيرغ راد رشانلا ، ةغللا مولع

 .

 ةرھاقلا

١٩٩٨

  

٢٠

 .

م ،رداقلا دبع دماح

ميركلا نارقلا يف عراضملا و يضاملا ىناع

 .

 ةغللا عمجم ةلجم

ةيبرعلا

 .

١

/

٦٧

 

 

 

---

Türk dilində sözdüzəldici şəkilçilər 

91 

 

 

 

 

TÜRK DİLİNDƏ SÖZDÜZƏLDİCİ ŞƏKİLÇİLƏR 

 

f.e.n. Nigar İSMAYILZADƏ

∗

  

 

 

Sözdüzəldici  şəkilçilər mövzusu müasir türk dilçiliyinin mühüm prob-

lemlərindən biridir. Belə ki, bu mövzunun öyrənilməsi türk dilçiliyinin bir 

çox mühüm məsələlərini dəqiqləşdirməyə imkan verir.  

Məlumdur ki, bütün dillərdə  şəkilçilərin əhəmiyyəti böyükdür və bütün 

dillərdə şəkilçilər qədim və müxtəlifdir.  

Hər bir sözün kökü məlum bir şəkilçi ilə işlənərkən yeni bir məna kəsb 

edir, həmin dili əsaslı  şəkildə  zənginləşdirir. Məhz belə bir şəraitdə  həmin 

şəkilçinin ayrı-ayrılıqda tədqiq edilməsi bir mövzudur.  

Türk dilində sözdüzəltmə son illərdə alimlərin diqqətini cəlb etmiş və bu 

mövzuda çoxlu elmi əsərlərin yaranmasına səbəb olmuşdur.  Ədəbi dil 

inkişaf etdikcə dilçilik əhəmiyyətindən başqa, yeni sözlərə  və  şifahi nitqdə 

işlədilən yeni anlayışları öyrənməyə ehtiyac və maraq artmışdır.  

Xarici tədqiqatlardan fərqli olaraq keçmiş sovet alimləri türk dillərində 

sözdüzəltmə  şəkilçilərinin iki əsas xüsusiyyətini qeyd edirlər: 1) sözdüzəlt-

mə formalarının semantikasına böyük diqqət; 2) nitq hissələrinin öyrənilmə-

sində sözdüzəldici şəkilçilərə münasibət. 

Hər iki xüsusiyyət,  əsası XIX əsrdə rus türkoloqları  tərəfindən qoyulmuş 

elmi  ənənəyə arxalanır. Sözdüzəltmə vasitələrinə maraq O.Byötlinqin

1 

yakut 

dilinin qrammatikası  və “Altay dilinin qrammatikası” elmi əsərlərindən sonra 

yaranmışdır. Sonrakı  tədqiqatlarda sözdüzəltmənin  əsasları sözdüzəldici 

şəkilçilərə  əsasən qəbul edilir. Bunu da qeyd etmək lazımdır ki, sözdüzəltmə 

prosesindəki tədqiqatlar qrammatik xarakter daşıyır: adətən şəkilçilərin vasitəsi 

ilə hansı nitq hissələrindən söz düzəltmək mümkün olduğu göstərilir. Xarici 

tədqiqatlardan bəhs edərkən, qeyd etmək lazımdır ki, B.Banqın bu sahədəki 

tədqiqatından sonra bu sahə tarixi və elmi əsaslarla tədqiq olunmamışdır.  

                                                 

∗

 BDU İlahiyyat fakültəsinin müəllimi 

1

 Бетлинген О. Грамматика якутского языка, Москва, 1948, с.54-55. 

---