Elmи мяъмуяси
Yüklə 3,47 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- VII əsrdən müasir dövrədək.
- RUS DİLİNDƏ
- DIFFERENT DIRECTIONS IN LEARNING THE HISTORY OF THE ARABIC LINGUISTICS
Ərəb dilçilik tarixinin öyrənilməsində mövcud olan müxtəlif istiqamətlər 111
Beşinci əsrə çatdıqda ərəb nəhvinin öyrənilməsinin ağırlıq mərkəzi məşriqdən məğribə keçir. Bu mərhələ iki yüz ildən artıq davam etmişdir. 6. تيبثتلا و حيصحتلا رصع-VII əsrdən müasir dövrədək. Artıq VII əsrdən başlayaraq ərəb nəhvinin tədqiqi və müzakirəsi cəhdləri bütünlüklə başa çatır, bu istiqamətdə mövcud olan düzgün tədqiqat üsullarından birinin seçilməsi, ümumiləşdirilməsi və təsbit edilməsi zərurəti meydana çıxır. Qeyd etmək lazımdır ki, bu mərhələ ərəb nəhvinin indiki formasını müəyyənləşdirməyi bacaran Abdullah bin Malik ət-Tai əl-Cəyyani tərəfindən başa çatdırılmışdır. Beş yüz ildən artıqdır ki, ərəb qrammatika elminin öyrənilməsində onun “Əl-əlfiyyə” adı ilə məşhur olan “Əl-xulasa” əsərləri mənbə rolunu oynayır. İbn Malikdən sonra gələn dilçilərə isə onun yolunu davam etdirməkdən, yazdığı kitablara şərh yazmaqdan başqa heç bir şey qalmamışdır. Qeyd etməliyik ki, Əbu Həyyanın və İbn Hişamın yazdığı əsərlər də İbn Malik məktəbinin inkişafı və öz təsdiqini tapması istiqamətində çox mühüm rol oynamışdır. 7. ريسيتلا و ديدجتلا رصع-müasir dövr. Bu gün də dilçi mütəxəssislər ərəb dilçiliyinin müasir problemləri ilə məşğul olur, qarşıya çıxan suallara cavab tapmağa çalışırlar. Bir sıra dilçilər ərəb nəhvinin inkişaf tarixini yuxarıda qeyd etdiyimiz üç məşhur dilçidən fərqli olaraq dövrlər üzrə deyil, tabaqat va-l-məratib səpkisində öyrənirlər.
Səbinə MİRZƏYEVA 112
ƏDƏBİYYAT AZƏRBAYCAN DİLİNDƏ 1.
Məmmədəliyev V.M. Ərəb dilçiliyi. Maarif, Bakı, 1985 2.
Məmmədov Ə.S. Ərəb dili. BDU nəşri, Bakı, 1958 3.
Məmmədov Ə.S. Ərəb dilinin qısa kursu. Maarif, Bakı, 1999
4.
Гранде Б.М. Введение в сравнительное изучение семитских языков. М., 1972. 5.
очерк). М., 1958. 6.
Каменский Н.С. Вводный курс современного арабского литера- турного языка. ivМ., 1952.
7. ةاحذلا رھشا خيرات و وحنلا ةأشن يواطنط دمحم
ماع رصم عبط 1964 Ərəb dilçilik tarixinin öyrənilməsində mövcud olan müxtəlif istiqamətlər 113
РАЗЛИЧНЫЕ НАПРАВЛЕНИЯ В ИЗУЧЕНИИ ИСТОРИИ АРАБСКОГО ЯЗЫКОЗНАНИЯ
Арабское языкознание, являясь неотъемлимой частью мирового языкознания прошел долгий путь, вернее исторический путь развития за 1400 лет. Обычно, всегда создание Арабского языкознания связывалась с ре- лигией. В этом отношении мнение д-ра Али Абдула Мекарами достой- ны внимания. В своей работе «Ал-Мадхал ила дирасетин – нахв» затра- гивая факторы стимулирующие развитие Арабского языкознания раз- делил их на две группы - общественные и религиозные. Говоря об об- щественном факторе подразумевается слияние арабских племен с не- арабскими, т.е. формирование великого мусульманского народа в со- ставе Халифата. Без языкового фактора обеспечивающего взаимоотно- шение между людьми формирование такого общества невозможна. Го- воря об религиозном факторе подразумевается Ислам-явлющийся по- следним правдивым религием посланным людям через священный Ко- ран который на арабском языке.
Səbinə MİRZƏYEVA 114
THE ARABIC LINGUISTICS
The Arabic linguistics which is an integral part of the world linguistics passed the long, historical way of development for 1400 years. Generally, the creation of the Arabic linguistics is connected with the religion. On this point, Dr.Ali Abdul Mekarami’s view is noteworthy. In his work “Al-Madhal ila dirasetin-nahv” touching upon the factors stimulating the development of the Arabic linguistics , he divided them into two groups- social and religious. Speaking about the social factor the conglomeration of Arabic tribes with non-Arabs, i.e. the formation of the great Muslim people in Caliphate was meant. Without the language factor supplied by interpersonal relations the formation of such society is impossible. Speaking about the religious factor Islam, the last true religion sent to people through the Holy Koran written in the Arabic language was meant.
Kəlama görə aləmin yaradılışı 115
KƏLAMA GÖRƏ ALƏMİN YARADILIŞI i.e.n. Aqil ŞİRİNOV Aləmin yaradılışı problemi klassik kəlam kitablarında ciddi müzakirə obyektinə çevrilmiş ən önəmli məsələlərdən biridir. Cüveyninin (ö. 478/1085) yetkinlik yaşına çatanlar üçün şəriət baxımından lüzumlu olan ən ümdə şeyin aləmin bir başlanğıcı olduğu görüşünə aparan doğru düşünmə fəaliyyəti olduğuna dair görüşü 1 kəlamçıların bu məsələyə nə qədər əhəmiyyət verdiklərini göstərir. Biz bu məqalədə aləmin yaradılışı ilə bağlı kəlamçıların görüşlərini müzakirə edərək aşağıdakı suallara cavab tapmağa çalışacağıq: 1.
2.
Aləm əzəlidirmi (qədim), yoxsa sonradan yaradılıb? 3.
Əgər aləm sonradan yaradılıbsa onda nədən (hansı maddədən) yaradılmışdır? Yuxarıdakı suallara cavab verməzdən əvvəl klassik kəlam kitablarında qeyd olunan mövzunun hansı bölüm və fəsillər altında müzakirə olunduğuna dair məlumat vermək lazımdır. Mütəqaddimun (Qəzzalidən əvvəlki) dövrü kəlamçıları aləmin yaradılışı ilə əlaqəli mövzulardan əsasən “aləmin sonradan olması (hüdus)”, “varlıqların qisimləri”, “ərəzlərin (aksidensiya) hüdusu”, “cövhərin (substansiya) əzəli olmasının imkansızlığı”, “əl-cövhəru-l-fərd (atom)”, “aləmin əzəliliyini inkar edənlərin görüşləri”, “aləm haqqında insanlar arasındakı ixtilaflar”, “həyula (ilk maddə, materiya) və ünsürü qəbul edən filosofların görüşlərinin rəddi” və buna bənzər fəsillər altında bəhs ediblər. Bundan başqa, elm (bilgi), qüdrət, iradə, təkvin kimi ilahi sifətlərin (atributların) və “şey” məfhumunun müzakirə olunduğu bölümlərin də mövzu ilə əlaqəsi vardır. 2
1 İmamu-l-Hərəmeyn əl-Cüveyni, Kitabu-l-İrşad, thq. M. Yusuf Musa-Əli Əbdülmunim Əbdülhəmid, Qahirə, 2002/1422, səh. 3. 2 Bax. Əbu Mənsur əl-Maturidi, Kitabu-t-Tövhid, thq. Bəkir Topaloğlu-Muhammed Aruçi, Ankara, 2005, səh. 25-62, 73-78, 92-99, 170-183, 211-268; Əbu-l-Muin ən-Nəsəfi, Təbsiratu-l-ədillə, thq. Hüseyin Atay, Ankara, 2004, səh. 62-145; Cüveyni, əş-Şamil, Beyrut, 1999/1420, səh. 11-12, 23-115. Yüklə 3,47 Mb. Dostları ilə paylaş:
|