ƏSƏD ƏLİyev
Yüklə 0,85 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Əsəd Əliyev
- XIX-XX əsrin əvvəllərində Gürcüstan azərbaycanlılarının ailə məişəti
Əsəd Əliyev 62 açıb boşqablara yemək çəkərdi. “Qazanaçdı” adlanan bu adətə araşdırdığımız bölgələrin kəndlərində indi də əməl edilm əkdədir. Xatırladaq ki, bəlgə və nişanda olduğu kimi, qız toyunda k əsiləcək 8-10 baş toğlunu verməklə yanaşı, digər x ərcləri də oğlan evi ödəyirdi. Yem ək yeyildikdən sonra bütün qadınlar, qız və gəlinlər mağara toplaşırdı. Qız mağarında əsasən “Aman Pəri”, “Ağız, a Yet ər”, “Ağır qaradonlu”, “Yüngül qaradonlu”, “Arazbarı”, “G əl məni də apar, a dilican”, “Urfanı” (56,53), Qazax bölg əsində olduğu kimi, “Yallı”, “Tərəkəmə”, “Uzundərə”, “Vağzalı-Atdandırma”, “Ceyranı”, “Heyvagülü” (4,83), “A Gülabatın”, “A Gilənar”, “Dartma, yaxam cırıldı” və s. kimi t əsir gücünə malik havalar çalınardı. Hər bir havanın da özün əməxsus oyun qaydası var idi. Məsələn, “Ağır qaradonlu” havasına belə oynayırdılar: “…meydana çıxarılan əli dəsmallı oyunçular əvvəlcə qarşı-qarşıya gələr, musiqinin ahənginə uyğun ayaqlarını tərpədər, sonra hər iki əllərini yanlarında yavaş-yavaş aşağı-yuxarı hərəkət etdirər, daha sonra əllərini bell ərinə qoyub üzbəüz bir-birinə yaxınlaşar, əvvəl əllərinin birini, sonra da dig ərini yuxarı qaldırıb başlarının üstündə d əsmal oynadardılar (56,53). Bu tipli havalara əsasən orta və yaşlı nəslə mənsub qadınlar oynayardı. Yeri g əlmişkən, azərbaycanlıların rəqsi, oyun havaları və mahnısı ilə bağlı XIX əsrə aid tarixi ədəbiyyatda qiymətli fikirl ər söylənilmişdir: “Tatarlar (azərbaycanlılar-Ə.Ə.) maraqlı oyunlara, ələxüsus da oxumağa və rəqs etməyə meyllidirlər. XIX-XX əsrin əvvəllərində Gürcüstan azərbaycanlılarının ailə məişəti 63 Onlar bu s ənətdə qula çevirdikləri ermənilərin müəllimi sayılırlar. Ermənilərin heç vaxt milli mahnısı olmayıb. Onların oxuduqları mahnıların böyük hissəsi tatarcadır (az ərbaycancadır). Tatar (azərbaycan) musiqi və mahnılarını m ənimsəyən erməni musiqiçilərinin sayı bölgədə 8/9 təşkil edir” (138,896-897). G əlin toy qurtarana yaxın yengəsinin və sağdış- solduşunun müşayiəti ilə mağara gətirilib əvvəlcədən onun üçün hazırlanmış masanın arxasında əyləşdirilirdi. Qohum-əqrəbalar v ə özünü simsar hesab edənlər növbə ilə qızı çıxarıb oynadırdı. Qız oynayarkən hər iki tərəfdən olan qonaqlar və qohumlar onun əlinə çoxlu şabaş-pul verirdi. Lap axırda oğlan yengəsi qızı, onun sağdış-solduşunu və digər rəfiqələrini oyuna çıxarırdı. Həmin ərəfədə qız yengəsi əlində “xına camı” ortaya g əlir və həmin camı qızın başı üzərində oynadırdı. Bu hərəkət növb ə ilə qızın rəfiqələri tərəfindən təkrar olunaraq müəyyən müdd ət davam edirdi. Oyun qurtardıqdan sonra həm qızın, həm d ə onun rəfiqələrinin və sağdış - solduşunun əl və ayaq barmaqlarına xına yaxılırdı. Qazax-Ağstafa bölgəsində olduğu kimi (43,59), b əzən “xınayaxdı” mərasimi toydan bir neçə gün əvvəl keçirilirdi. Belə ki, əvvəlcədən təyin olunmuş gündə r əfiqələri və sağdış-solduşunun iştirakı ilə qız yengəsi oğlan evind ən göndərilən xınanı isladaraq gəlinin əl-ayaq barmaqlarına yaxırdı. Mərasimə çağırılan digər qızlar da əllərinə xına çəkərək gəlinə zinət əşyaları bağışlayırdılar. Onlar astadan mahnı oxuyur, rəqs edir və zarafatlaşırdılar. Qızlar olan Əsəd Əliyev 64 otağa kiçik yaşlı uşaqların və oğlanların daxil olması qadağan idi. Deyib-gülm əklə başlanan və bir neçə saat davam edən “xına gec əsi” şən əhval-ruhiyyə ilə başa çatırdı. Toy m ərasiminin maraqlı anlarından biri də qızın oğlan evin ə köçürülməsidir. Qız toyunun səhərisi zurnaçılar yenə də oğlan evinə gəlirdi. Onlar burada xeyli toy çaldıqdan sonra, axşamüstü oğlan adamları ilə birlikdə təzədən qızgilə qayıdırdılar. Oğlan evinin adamları qızgilin həyətinə oynaya- oynaya daxil olurdu . Oyuna qız tərəfin adamları da qoşulurdu. Oyun bir neç ə dəqiqə davam etdikdən sonra oğlan evinin adamları içəri dəvət edilirdi. Oğlan və qız anası növbə ilə övladlarına verdikləri cehizin adını sadalayar, bir nəfər isə veril ən cehizlərin siyahısını tutardı. Burada iştirak edən bir neçə şəxs şahid kimi cehiz siyahısının altına imza qoyurdu. Həmin siyahı uzun müddət qızın anasında qalırdı. Cehiz siyahısı tutulan ərəfədə sağdış-solduşun iştirakı ilə qız yengəsi gəlini geyindirib-gecindirər, başını bəzəyər, qulaq, boyun v ə barmaqlarına zinət əşyaları taxardı. Bu “əziyyətinə” gör ə qız yengəsi oğlan yengəsindən “baş bəzəməsi” alırdı. Qızı bəzədikdən sonra “qız şaxı”nı çıxarmağa gedərdilər. Qız şaxı qızın sağdış-solduşunun, bəzən isə qohumlarının və ya r əfiqələrindən birinin evindən çıxardı. Şax bar verən ağacdan 1- 1,5 m uzunluğunda kəsilmiş və eyni ölçüdə dörd ağac parçasından hazırlanmış oturacağa keçirilən qalın budağa deyil ərdi. Həmin budağı qırmızı alma, armud və şirniyyatlarla b əzəyirdilər. Xoşbəxtlik, yeni həyat, bar-bəhər, artım simvolu Yüklə 0,85 Mb. Dostları ilə paylaş:
|