ƏSƏdulla qüBRƏt oğlu cəFƏrov azərbaycanin ilk sakiNLƏRİ Bakı-Elm-2004
Yüklə 346,52 Kb. Pdf görüntüsü
|
Mağaranın çöküntülərində 6 mədəni təbəqə qeydə alınmışdır. Tağlar düşərgəsində aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı 100 mindən artıq sümük məmulatı aşkar olunmuşdur. Çoxtəbəqəli Tağlar düşərgəsində aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı 7 mindən artıq daş məmulatı tapılmışdır. Düşərgədən müəyyən edilmiş əmək alətləri içərisində əsas yeri levallua itiuclulan, mustye itiucluları, limas tipli alətlər, sadə bir işlək ağızlı qaşovlar, iki işlək ağızlı qaşovlar, kovergent qaşovlar təşkil edir. Tağlar düşərgəsinin daş məmulatı içərsində yeni daş alətlər, müəyyən olunmuşdur və həmin alətlərə Tağlar tipli əmək alətləri adı verilmişdir. Tağlar tipli əmək alətlərinin bir neçə işlək ağızları vardır. Maraqlıdır ki. Azıx paleolit düşərgəsinin III təbəqəsinin daş məmulatı içərisindən də bir neçə adəd Tağlar tipli əmək alətləri qeydə alınmışdır. Tağlar düşərgəsində aparılan arxeolojt tədqiqatlar zamanı çoxlu ocaq layları aşkar olunmuşdur, bu, göstərir ki, qədim insanların həyatında ocaq mühüm yer tutmuşdur. Eyni zamanda sümük məmulatının əksəriyyəti ocaqda yandırılmışdır. Yaxın Şərq və Qafqaz ərazisində Tağlar mustye düşərgəsi yeganə abidədir ki, burada əmək alətlərinin uzunmüddətli inkişafını və yeni-yeni əmək alətlərinin meydana gəlmə xüsusiyyətlərini öyrənmək və tədqiq etmək olur. Eyni zamanda Tağlar düşərgəsində aparılan tədqiqatlar respublikamızın ərazisində mustye mədəniyyətinin özünəməxsus xüsusiyyətləri olduğunu göstərir. Əgər Azıx paleolit düşərgəsində aparılan elmi tədqiqat işləri Azərbaycan ərazisində ibtidai insanların uzun müddət yaşadıqlarını göstərdisə. Tağlar mustye düşərgəsindəki arxeoloji tədqiqatlar isə neandertal tipli adamların inkişaf edib, müasir insanların ulu əcdadla- 160 nmn bu ərazidə meydana çıxmasım elmi əsaslarla sübuta yetirildi. Hazırda Qarabağ silsiləsinin cənub-şərq ətəklərində yuxarıda qeyd etdiyimiz qədim insan düşərgələri ilə yanaşı, neolit, eneolit və tunc dövrlərinin Qaraköpəktəpə, Günəştəpə, Meynətəpə, Tuğtəpə, Kültəpə kimi bir sıra nadir və çoxtəbəqəli yaşayış düşərgələri aşkar olunmuşdur. Bu bir daha göstərir ki, hələ ən qədim zamanlardan bu vaxta kimi qeyd olunan ərazidə insanların yaşaması üçün əlverişli təbii coğrafi şərait olmuşdur. Son 40 ildə Azərbaycan alimlərinin Qarabağ ərazisində apardıqları arxeoloji, etnoqrafik, epiqrafik, paleocoğrafi, paleontolojt və antropoloji elmi tədqiqatlar ən qədim zamanlardan - yəni Quruçay mədəniyyətindən başlamış Azərbaycan xalqının bu torpaqlarda yaşadığını, zəngin maddi və mənəvi mədəniyyət yaratdığını elmi əsaslarla sübuta yetirmiş və tarixi saxtalaşdırmağa cəhd edən erməni alimlərinin iddialarının tamamilə əsassız olduğunü göstərir. Qarabağ ərazisində müəyyən olunmuş quruçay, aşel, mustye, üst paleolit, mezolit, neolit və tunc dövrünün arxeoloji mədəniyyətləri bu diyarın qədim sivilizasiya mərkəzi olduğunu söyləməyə əsas vermişdir. Azıx mağarasında aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı paleolit dövrünün müxtəlif mərhələlərinə aid on minlərlə əmək alətləri, ovlanmış heyvan sümüklər, ibtidai tikili yeri, ən qədim ocaq qalıqları, ibtidai insanın alt çənəsinin qalığı və s. tapılmışdır. Bunlar Azərbaycan alimləri tərəfindən kompleks şəkildə tədqiq olunmuş və beynəlxalq elmi konfranslarda geniş şərh edilmişdir. Azıxda əldə edilmiş tapıntılar 1981-1982-ci illərdə Parisin İnsan muzeyində təşkil olunmuş «Avropanın ilk sakinləri» adlı sərgidə də nümayiş etdirilmiş və orada həmin düşərgə haqqında elmi məqalə dərc olunmuşdur. Son 40 ildə Azərbaycan alimlərinin (M.Hüseynov və 161 ə.Cəfərovun) Azıx düşərgəsinə aid 1 O-dan artıq monoqrafiyası və 200-dən çox elmi məqaləsi çap edilmişdir. Azıx paleolit düşərgəsində aparılan arxeoloji tədqiqat işlərinin nəticələri dəfələrlə dünyanın məşhur arxeoloq, antropoloq, paleontoloq və digər tədqiqatçıları tərəfindən beynəlxalq elmi konfranslarda müzakirə olunmuşdur. 1981-ci ilin sentyabrında Tiflis şəhərində keçirilən Sovet-Fransa alimlərinin birgə çöl elmi seminarında geniş müzakirə olunmuş və Azıx paleolit düşərgəsində aparılan arxeoloji tədqiqat işlərinin qədim insanın yaranması, inkişaf etməsi və formalaşması mərhələlərini tədqiq etmək üçün ən zəngin maddi mədəniyyət qalıqlarına malik olması bildirilmişdir. 1984-cü ildə Jan Jelinexin Çexoslovakiyada çap olunan antropologiya jurnalında Azıxdan aşkar olunmuş maddi mədəniyyət qalıqları haqqında geniş məqalə dərc etmişdir. 1998-ci ildə Fransanın dünya şöhrətli professoru Anri dö-Lümley «İlk insanları» adlı kitabında Azıx paleolit düşərgəsində tapılmış qədim insan çənəsi haqqında geniş məlumat vermiş və onun dünya arxeologiyasında yüksək yer tutduğunu qeyd etmişdir. Azərbaycan alimlərinin Azıxda apardığı arxeoloji tədqiqat işlərinə beynəlxalq elmi ictimaiyyət yüksək qiymət verir. Fransa, İtaliya, Almaniya, İspaniya, Rusiya, Amerika, Gürcüstan və digər ölkələrinin alimləri son 40 ildə Bakıya gələrək. Azıxda tapılmış maddi mədəniyyət qalıqlarının tədqiqi ilə yaxından tanış olmuş, bunların Azərbaycan alimləri tərəfindən yüksək peşəkarlıqla tədqiq edildiyini bildirmişlər. Onu da qeyd etməliyəm ki, Azərbaycan ərazisindəki paleolit düşərgələrinin aşkar olunmuş maddi mədəniyyət qalıqlarının tədqiqi uzun müddətdir ki, beynəlxalq xarakter almışdır. Çünki bunlar bəşər sivilizasiyasının tarixini öyrənmək üçün böyük elmi əhəmiyyətə malikdir. Məhz bunu əsas tutan Fransa, İtaliya, İspaniya, Rusiya, Hollandiya, Gürcüs- 162 Yüklə 346,52 Kb. Dostları ilə paylaş:
|