ƏŞİr bəŞİROĞLU

C
əsur qardaşlar 
30 
 
müs
əlmanı  öldürüm.  Ürəyim bir qədər sakitləşəndən sonra gördüm ki, mənim 
gözl
ərimi  açmağıma  sevinir  və  deyir,  İbrahim,  bizi  Allah  ən böyük bəladan 
qurtarıb,  biz  yenidən  dünyaya  qayıtmışıq.  Amma  incimə, mən səndən bir az 
şübhələndim. Sən huşunu itirəndən sonra erməni dilində sayıqlamağa başladın. Sən 
öz al
əmində ana-atana, qardaş-bacılarına müraciətlə deyirdin ki, inanın mənə, sizin 
qanınızı almışam və yenə də alacağam, rahat yatın. İbrahim, mənə elə gəlir ki, siz 
casussunuz.  
Bu sözl
əri eşitdikdən sonra mən artıq özümdə deyildim. Özümə qəsd etmək 
üçün bir yol axtarırdım. O isə susmurdu, danışırdı: 
1905-1906,  1918-1919-cu  ill
ərdə  erməni  şovinistlərinin türk millətinə  qarşı 
tör
ətdikləri faciələri,  Ağbaba  mahalında  əsrimizin lap əvvələrində  bir erməni 
obasının belə olmamasını, Hamamlıda (Spitakda) erməni xalqının gələcəyi naminə 
m
əktəbin  açılmasını  və  sizin kimilərin  oxumasını,  türk  millətinə  qarşı  düşmən 
mövqed
ə dayanmaq üçün böyüməsini mən artıq bilirəm. Bu sözlərin hamısını sən 
sayıqlayanda dedin. Buna görə də düz üç gün gecələr yatmadım, səni kürəyimdə 
g
ətirdim. Səni ona görə öldürmədim ki, öləndə özünlə o dünyaya biz türklərə və 
kürdl
ərə qarşı olan kin-küdurətini aparacaqsan. Sənin qəbrinin üstündən ot çıxacaq, 
o otu heyvan yey
əcək. Biz isə  həmin  heyvanın  südündən,  ətindən qida məhsulu 
kimi istifad
ə edəcəyik. Övladlarımız da sizin kimi xəbis bir millət olacaq. Həm də 
ona gör
ə səni öldürmədim ki, onsuz da səni özününkülər – ermənilər öldürəcəklər. 
Qoy  onların  əli  qana  boyansın.  Onsuz  da  siz  qaniçənsiniz. Nə  qədər çox qan 
içirsinizs
ə, bir o qədər də  qudurursunuz. Özü də  siz ana bətnindən qaniçən 
yaranırsınız. Sizdə toxum saf deyil.  
M
ən  yazıq-yazıq  onun  üzünə  baxaraq  dedim,  axı,  bizim  işimiz  türklərlədir, 
sizl
ərlə  deyil. Kürd qəzəblə  cavab verdi:  “Yadında  saxla,  əgər türk ətdirsə, kürd 
onun dırnağıdır. Kürd ilə türkü ayırmaq olmaz. Siz ermənilər deyirdiniz ki, bizim 
türkl
ərə torpaq iddiamız var, kürdlərə isə qan iddiamız. Götürək səni. Sən günahsız 
bir cocuq idin. S
ənin nə günahın var idi ki, sənin bütün ailə üzvlərini məhv etdilər 
v
ə bununla da sənin ürəyinə nifrət toxumu səptilər. Beləliklə də səni insan qatili, 
qaniç
ən etdilər. Bunların hamısını sən özün demisən, huşsuz olduğun vaxtda. İndi 
artıq dana bilməzsən.”.  

---

Əşir Bəşiroğlu 
 
31 
 
M
ən onun əllərindən  tutub  yalvardım  ki,  məni öldürsün. O, isə  cavabında 
dedi: - yox, s
ənin Allah cəzanı verəcək. Mənim öldürməyim sənin üçün ən yüngül 
c
əzadır.  
M
ən həmin anda başa düşdüm ki, məni aldadan, qatil edən kimdir. Mən indi 
bildim ki, kimdir m
ənim  əzizlərimin qatilləri. Onun əlindən tutaraq dedim, mən 
indiy
ə qədər bütün bunları hiss edirdim, lakin indi tam surətdə dərk etdim ki, bu, 
h
əqiqətən də  belədir.  Bütün  bunları  dedikdən sonra gözlərimdən yaz süzüldü. 
Bel
əliklə,  düz  altı  ay  xəstəxanalarda müalicə  olundum. Nəhayət,  tam  sağalıb 
yenid
ən orduya getdim. Yenidən güllə yarası aldım. Bax, beləcə müharibəni başa 
vurub Bakıya qayıtdım. Burada iki il yaşadım, insanların, xüsusən də türklərin çox 
göz
əl  insanlıq  xüsusiyyətlərindən məmnun oldum. Lakin etdiyim pisliklərə  görə 
m
ən orada çox qala bilmədim və  bu  şəhərə,  Soçiyə  gəldim. Yenidən öz əsl 
familiyamı  götürdüm  –  Osepyan  Suren  Kinkar  oğlu.  İndi  sizin  rəhbərliyinizdə 
m
ənim kimi adamlar çoxdur. Onları tapıb ifşa etməsəniz vay sizin millətin halına. 
  
 
NİYƏ DOĞULMUR SULTAN BƏYLƏR? 
Deyirl
ər insan dünyaya cüt gəlir. Hər əsirdə xalqın içərisindən, bir qəhrəman 
yetişir. Niyə XX əsrdə Sultan bəy kimi bir şəxsiyyət yetişmədi. XX əsrdə gör nə 
q
ədər torpaqlarımız getdı. Bu torpaqlarımızı özümüz verdik. Qardaş olub hayıstan 
mahnısının sədası altında hətta bütün insanların gözü qarşısında ermənilər Dağlıq 
Qarabağda  inkişaf  etdi.  Hətta Azərbaycanın  qeyrət rəmzi,  tacı  olan  Şuşanı  da 
verdik erm
əni qurumunun tərkibinə. Bununlada bəylərimizin ruhunu təhqir etdik. 
P
ənahəli xanın qəbri buna dözmədi, qəbir daşı paralandı. Bütün dünyadan erməni 
körp
ələrini gətirib Şuşanı göstərdilər, baxın, buralar sizin babalarınızın yurdudur. 
Bu yalan v
ə  iftiraları  dinləyən rəhbərlərimiz  əşi  mənə  nə  var deyib oradan 
uzaqlaşıblar. Hətta 1905-1918-ci illərdə baş verən faciəni danışan ağsaqqallarımızı 
da 
eşitməmişik.  
1948-ci ild
ə  güya  mal  dırnağı  dağlarda  errozyaya səbəb olur deyə  Yerevan 
şəhərində xüsusi komissiya yaradıldı və Zəngəzur dağları ermənilərə mənsub oldu. 
Buna narazılıq bildirən sosialist əməyi qəhrəmanı Telli Həsən, Muğanın Bahadırı 
Qara  Hüseyn,  Talıb  mərkəzi komitəyə  şikayət etdikləri üçün 1950-ci  ildə 
güll
ələndilər. 1934-cü ildə Dərələyəz Şərurdan ayrılıb ermənilərə verildi. 1969-cu 

---

C
əsur qardaşlar 
32 
 
il aprelin 12-
si, soyqırıma 8 gün qalmış Nüvədi kəndi ermənilərə verildi. 1984-cü 
ild
ə  Qazax  mahalının  ici  dərəsi Azərbaycan qəbiristanlığı  ilə  birlikdə  ermənilərə 
ərmağan edildi.   
1986-
cı ildə Qubadlının Çayzəmi deyilən bir hissəsi yenə ermənilərə verildi. 
Bununla 
əlaqədar Qubadlı xalqı ayağa qalxdı. Üsyanı yatırmaq məqsədilə mərkəzi 
komit
ənin I katibi Kamran Bağırov Əyin kəndinə gəldi, Çayzəmi mənə veriləcək 
adı  ilə  Çayzəmini ermənilərə  bağışladı.  Qarabağ  savaşında  Qarabağdan  başqa  8 
rayon erm
ənilərə verildi. Zaman-zaman özümüz erməniləri paya öyrətdiyimiz üçün 
onlar yen
ə də torpaq iddiasındadırlar. 
 
TORPAQDAN PAY OLMAZ. 
Hörm
ətli oxucu elə burda bir əfsanə yadıma düşdü. İki padşah var imiş. Biri 
imkanlı. Yəni həm maddi cəhətdən, həm də hərbi cəhətdən o birindən üstün imiş. 
O biri padşah isə həm hərbi, həm də maddi cəhətdən zəif imiş. Güclü padşah zəif 
padşaha  elçi  göndərir ki, dünyada məhşur  olan  Kəhər  atını  ver  mənə,  əgər 
verm
əsən müharibə edəcəm. Padşah vəziri, vəkili, sərkərdələri yığıb məsləhətləşir. 
Onlar deyirl
ər:  -  Vermə,  kişi  atını  verməz.  Padşah  görür  ki,  müharibə  etsə 
basılacaq.  Atını  verir.  Bir  müddətdən sonra həmin  padşah  onun  papağını  istəyir. 
Deyirl
ər, ay kişi papaq namusdu, kişi papağını verməz. Amma ağıllı padşah qırğın 
olmasın  deyə  papağını  da  verir.  Bir  müddətdən sonra həmin  güclü  padşah  zəif 
padşahın dünya gözəli olan bir arvadını da istəyir. Yenə vəzir vəkil deyirlər: - Ay 
kişi, sən nə  edirsən?  Kişi  də  arvadını  verər, arvad namusdur. Ancaq zəif padşah 
qırğın olmasın deyə arvadını da həmin padşaha verir. Sonra həmin padşah ona elçi 
gönd
ərir ki, bizim sərhəddə sizin bir parça şoranlıq, bataqlıq torpağınız var. Onu 
biz
ə ver. Padşah yenə vəziri, vəkili yığıb məsləhətləşir. Onlar deyirlər ki, o torpaq 
yararsızdı, ona görə müharibə etməyə dəyməz. Ver getsin. Ancaq padşah vermir. 
Deyir, at, papaq, arvad m
ənim  idi  verdim.  Torpaq  xalqındı,  onu  mən verə 
bilm
ərəm. Müharibə edəcəm, müharibəyə hazırlaşın.  
III FƏSİL 
SULTAN BƏY XALQI SİLAHLANDIRIR. 
Dünyanın  çox  qarışıq  vaxtı  idi.  Rus-türk müharibəsi gedirdi. Rusiyada 
Nikolay  yıxıldısa,  deməli  Rusiyanın  özündə  qarışıqlıq  var  idi.  Bu  rus-türk 

---