Əsmər Sadıq qızı Bədəlova

 
76 
  12.T
ərbiyəedici  və  inkişafetdirici  vəzifələrin öyrədici 
v
əzifə ilə əlaqəsi varmı, varsa, nədən  ibarətdir? 
  13.T
əlim prosesini  hansı ünsürlər təşkil  edir?  
  14.T
əlimin ünsürlərini idrak nəzəriyyəsinə  uyğun 
olaraq  nec
ə izah etmək olar? 
  15.M
ənimsəmə  prosesinin  quruluşu və  keçdiyi 
m
ərhələlər hansılardır? 
 
 
 
 
 
Ədəbiyyat 
1.Ağayev Ə.Ə.və başqaları. Pedaqogika. Bakı, 
Adiloğlu, 2006. 
2.İbrahimov F.N., Hüseynzadə R.L. Pedaqogika (I cild). 
Bakı, Mütərcim,2013. 
3.
İsmixanov M.A.  Pedaqogika. Bakı, BDU, 1998. 
4. 
Kazımov  N.M., Həşimov  Ə.Ş.  Pedaqogika.Bakı, 
Maarif, 1996. 
5
.  Paşayev  Ə.X., Rüstəmov  F.A.  Pedaqogika.  Bakı, 
Nurlan, 2007. 
6.Sadıqov F.B. Pedaqogika. Bakı, Adiloğlu, 2009. 
7.Talıbov  Y.R.,  Ağayev  Ə.Ə.  və  başqaları.  Pedaqo-
gika.Bakı, Maarif, 1993. 
 
 
 
 
 
 
      
 
 
 

---

 
77 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
9.T
əhsilin məzmunu. Azərbaycan Respublikasında ümumi 
t
əhsilin konsepsiyası (Milli kurrikulum). Dövlət təhsil 
standartları. Tədris   planı, tədris proqramları, dərslik və 
d
ərs   vəsaitləri 
 
          Plan  
         1. T
əhsilin məzmunu anlayışı  
         2. Dövl
ət təhsil standartları  
         3. T
əhsilin məzmununu əks etdirən sənədlər  
          
         1. T
əhsilin məzmunu anlayışı. Yeni nəslə nəyi öyrətmək 
problemi 
ətrafında daim mübahisələr olmuşdur, bu gün də var. 
Çünki t
əhsilin məzmunu cəmiyyətin ictimai -  iqtisadi və 
m
ənəvi səviyyəsindən  çox  asılıdır.  Bu  isə  o deməkdir ki, 
dövran d
əyişdikcə təhsilin məzmunu da dəyişir. Öyrənənlərin 
t
əhsil prosesində  yiyələndiyi  ssbilik,  bacarıq  və  vərdişlərin 
h
əcmi və xarakteri  təhsilin məzmunu deməkdir. 
 
T
əhsilin məzmunu  elmin və  mədəniyyətin müxtəlif 
sah
ələrində  çalışan  mütəxəssislərin (məsələn, pedaqoqların, 
f
ənnə  müvafiq olaraq dilçi, ədəbiyyatşünas,  riyaziyyatçı  və  s. 
aliml
ərin,  qabaqcıl  müəllimlərin) köməyi ilə  müəyyənləşir, 
y
əni nəyi öyrətməyin  lazım  olduğu  dəqiqləşdirilir. Bu zaman 

---

 
78 
c
əmiyyətin  inkişaf  səviyyəsi,  uşaqların  yaş  və  fərdi 
xüsusiyy
ətləri, qavrama dərəcələri nəzərə alınır . 
 
Elmi  -texniki t
ərəqqi və  komputerləşmə  dövründə  bu 
m
əsələ bir qədər də  çətinləşir. Çünki, hər 7 -10 ildə elmi mə-
lumatların həcmi ikiqat artır. Belə bir şəraitdə biliklərin əsasını 
seçib mü
əyyənləşdirmək böyük əhəmiyyət  daşıyır.  Bu həyati 
t
ələb nəzərə  alınaraq  1999  -cu ildən etibarən Azərbaycan 
t
əhsilində  əsaslı  islahatlar  keşirilir.  Haqqında  danışacağımız 
kurikulum islahatı da bu qəbildəndir. 
 
T
əhsilin məzmunu özündə şagird və tələbələrin mənim-
s
ədiyi biliklər,  formalaşan  bacarıqlar    və  vərdişlər sistemini 
əhatə edir. 
           2. Dövl
ət təhsil  standartları.    Standart    sözü  norma, 
ölçü m
ənasında işlədilir.   
 
T
əhsil standartları   dedikdə ictimai idealı əks etdirən, 
bu ideala nail olmaq üçün şəxsiyyətin və təhsil sisteminin real 
imkanlarını  nəzərə  alan və  dövlət təhsil  normaları  kimi  qəbul 
edil
ən əsas parametrlər sistemi başa  düşülür. 
          H
ər standart  iki hissədən ibarətdir: 1)bilik;  2)bacarıq; 
 
Dövl
ət təhsil  standartlarınıa  riayət etmək tipindən, 
formasından tabeliyindən asılı olmayaraq ölkənin bütün tədris 
mü
əssisələri üçün məcburidir. 
 
Standartın    məqsədi  vətəndaşların  təhsil səviyyəsinin 
aşağı  düşməsinə  yol verməmək, bütün  tip tədris müəssisələ-
rind
ə  təhsil alanlar üçün bərabər  şərait  yaratmaq,  şagirdlərin 
bilik,  bacarıq  və  vərdişlərinə  verilən standart tələbləri 
mü
əyyənləşdirməkdir.  
           
Standartın iki komponenti var: 
 
1
) İnvariant (dəyişməz) komponent.  
 
2) Variativ  (d
əyişən) komponent. 
 
İnvariant  komponent  təhsilin özəyini təşkil  edir.  Ona 
zamanın  tələbinə  uyğun  olaraq  vaxtaşırı  yenidən  baxılır  və 
d
əyişdirilir.  Məsələn,  orta təhsilin üç pilləli  olması;    ümumi 

---

 
79 
orta t
əhsilin 10,11, yaxud 12   illik  olması,  1-  ci sinifə  neçə 
yaşdan başlamaq  və s. 
 
Variativ komponent  c
əmiyyətin tələbatından  asılı 
şəkildə sistematik olaraq dəyişir, təzələnir, ona yenidən baxılır. 
M
əsələn, fənlərin tədrisinə  verilən saatlarda,  tədris kursu 
f
ənlərində dəyişiklik edilir və s.  
 
Ümumt
əhsil  hazırlığının  səviyyəsinə  dövlət tələbi 
verilir. H
əmçinin dövlət, təhsilin məzmununun mərhələlər üzrə 
m
ənimsənilməsinə (ibtidai, əsas, orta) şərait yaradır. Hazırlığın 
bu s
əviyyələrinə nail olmaq dövlətin nəzərdə tutduğu məqsədi 
yerin
ə  yetirmək deməkdir. Həmçinin hər  bir  şagirdin  tələb 
olunan s
əviyyələri necə  mənimsədiyini müəyyənləşdirmək 
üçün yoxlamaq v
ə  qiymətləndirmək  lazımdır.  Bunun  üçün  də 
mü
əyyən meyarlar və qiymət normaları mövcuddur.  
 
T
əhsil standartları həmçinin normativ sənədlərin işlənib 
hazırlanmasını,  təhsil müəssisələrində  onların  həyata  keçiril-
m
əsi üçün ümumi tələbləri müəyyənləşdirir. Təhsil standartları 
bütün tip t
ədris müəssisələrində  təhsil  almaq  üçün  hamıya 
b
ərabər şərait yaradır, şagirdlərin bilik, bacarıq və vərdişlərinə 
veril
ən tələbləri müəyyənləşdirir.  Standart  yüksək səviyyəli 
t
əhsil almaq üçün təminatdır.  Mülkiyyət və  tabelik forma-
larından asılı olmayaraq bütün orta ümumitəhsil məktəblərinin 
buraxılış  siniflərində  yekun  test  imtahanlarının  keçirilməsini 
n
əzərdə tutur. 
 
Dövl
ət, fəaliyyətin forma və metodlarını seçməkdə təd-
ris mü
əssisələrinə sərbəstlik verir; onlara ən yaxşı təhsil uğrun-
da yarışmaq imkanı yaradır; bu şərtlə ki, son sinif şagirdlərinin 
hazırlıq  səviyyəsi  dövlət  standartlarının  səviyyəsindən  aşağı 
olmasın. 
           3.T
əhsilin məzmununu əks etdirən sənədlər. Təhsilin 
m
əzmunu  dedikdə,şagirdlərin müxtəlif dərslərdə  yiyələnməli 
olduqları  bilik,  bacarıq  və  vərdişlərin həcmi və  xarekteri 
n
əzərdə tutulur ki, bunlar  öz əksini 
-Ümumi T
əhsil Konsepsiyasında -Milli Kurikulimda;  

---