8
9
(a) səlahiyyətli
məhkəmə
tərəfindən
məhkum
olunduqdan sonra şəxsin qanuni həbsə alınması;
(b) məhkəmənin qanuni çıxardığı qərarı icra etməməyə
görə və ya qanunla nəzərdə tutulmuş hər hansı
öhdəliyin icra olunmasını təmin etmək məqsədi ilə
şəxsin qanuni tutulması və ya həbsə alınması;
(c) hüquq pozuntusunun törədilməsində əsaslı şübhə ilə
bağlı şəxsin səlahiyyətli məhkəmə orqanı qarşısına
gətirilməsi məqsədi ilə və ya onun tərəfindən törədilən
hüquq pozuntusunun, yaxud pozuntunu törətdikdən
sonra gizlənməsinin qarşısını almaq üçün kifayət
qədər zəruri əsaslar olduğunun hesab edildiyi hallarda
şəxsin qanuni tutulması və ya həbsə alınması;
(d) yetkinlik yaşına çatmamış şəxsin tərbiyə nəzarəti
üçün qanuni qərar əsasında həbsə alınması və ya
onun səlahiyyətli orqana verilməsi üçün qanuni həbsə
alınması;
(e) yoluxucu xəstəliklərin yayılmasının qarşısını almaq
üçün şəxslərin, habelə ruhi xəstələrin, alkoqolizmə
və narkomaniyaya mübtəla olanların və ya səfillərin
qanuni həbsə alınması;
(f) şəxsin ölkəyə qanunsuz gəlməsinin qarşısını almaq
məqsədi ilə və ya barəsində deportasiya yaxud
ekstradisiya tədbirləri tətbiq olunan şəxsin qanuni
tutulması və ya həbsə alınması;
2. Tutulmuş hər bir kəsə ona aydın olan dildə onun
tutulmasının səbəbləri və ona qarşı irəli sürülən istənilən
ittiham barədə dərhal məlumat verilir.
3. Bu maddənin 1-ci bəndinin «c» yarımbəndinə müvafiq
olaraq tutulmuş və ya həbsə alınmış hər kəs dərhal hakimin
və ya qanunla məhkəmə hakimiyyətini həyata keçirmək
səlahiyyəti verilmiş digər vəzifəli şəxsin qarşısına gətirilir
və ağlabatan müddət ərzində məhkəmə araşdırması və ya
məhkəməyə qədər azad edilmək hüququna malikdir. Azad
edilmək məhkəməyə gəlmə təminatlarının təqdim edilməsi ilə
şərtləndirilə bilər.
4. Tutulma və ya həbsə alınma nəticəsində azadlıqdan
məhrum edilmiş hər kəs onun həbsə alınmasının qanuniliyinə
məhkəmə tərəfindən təxirə salınmadan baxılması hüququna
və əgər onun həbsi məhkəmə tərəfindən qanunsuz hesab
edilibsə, azad edilmək hüququna malikdir.
5. Bu maddənin müddəalarının pozulması ilə tutulmağa
və ya həbsə alınmağa məruz qalan hər kəsin kompensasiya
hüququ var.
MADDƏ 6
Ədalətli məhkəmə araşdırması hüququ
1. Hər kəs, onun mülki hüquq və vəzifələri müəyyən
edilərkən və ya ona qarşı hər hansı cinayət ittihamı irəli
sürülərkən, qanun əsasında yaradılmış müstəqil və qərəzsiz
məhkəmə vasitəsi ilə, ağlabatan müddətdə işinin ədalətli
və açıq araşdırılması hüququna malikdir. Məhkəmə qərarı
açıq elan edilir, lakin demokratik cəmiyyətdə əxlaq, ictimai
qayda və ya milli təhlükəsizlik mülahizələrinə görə, həmçinin
yetkinlik yaşına çatmayanların maraqları və ya tərəflərin şəxsi
həyatının müdafiəsi bunu tələb etdikdə, yaxud məhkəmənin
fikrincə aşkarlığın ədalət mühakiməsinin maraqlarını poza
biləcəyi xüsusi hallar zamanı ciddi zərurət olduqda mətbuat
və ictimaiyyət bütün proses boyu və ya onun bir hissəsində
məhkəmə iclasına buraxılmaya bilər.
2. Cinayət törətməkdə ittiham olunan hər kəs onun təqsiri
qanun əsasında sübut edilənədək təqsirsiz hesab edilir.
3. Cinayət törətməkdə ittiham olunan hər kəs, ən azı
aşağıdakı hüquqlara malikdir:
10
11
(a) ona qarşı irəli sürülmüş ittihamın xarakteri və əsasları
haqqında onun başa düşdüyü dildə dərhal və ətraflı
məlumatlandırılmaq;
(b) öz müdafiəsini hazırlamaq üçün kifayət qədər vaxta və
imkana malik olmaq;
(c) şəxsən və ya özünün seçdiyi müdafiəçi vasitəsi ilə
özünü müdafiə etmək və ya müdafiəçinin xidmətini
ödəmək üçün vəsaiti kifayət etmədiyi zaman,
ədalət mühakiməsinin maraqları tələb etdikdə, belə
müdafiədən pulsuz istifadə etmək;
(d) onun əleyhinə ifadə vermiş şahidləri dindirmək və
ya bu şahidlərin dindirilməsinə nail olmaq və onun
əleyhinə ifadə vermiş şahidlər üçün eyni olan şərtlərlə
onun lehinə olan şahidlərin çağırması və dindirməsi
hüququna malik olmaq;
(e) məhkəmədə istifadə olunan dili başa düşmürsə və
ya bu dildə danışa bilmirsə, tərcüməçinin pulsuz
köməyindən istifadə etmək.
MADDƏ 7
Qanunda nəzərdə tutulmamış cəzanın yolverilməzliyi
1. Heç kəs törədildiyi zaman milli və ya beynəlxalq hüquqa
görə cinayət sayılmayan hər hansı hərəkət və ya hərəkətsizliyə
görə cinayət törətməkdə təqsirli hesab edilə bilməz. Habelə
cinayət əməlinin törədildiyi zaman tətbiq edilməli olan
cəzadan daha ağır cəza verilə bilməz.
2. Bu maddə sivil ölkələrin tanıdığı ümumi hüquq
prinsiplərinə müvafiq olaraq, törədildiyi zaman cinayət hesab
edilən hər hansı hərəkət və ya hərəkətsizliyə görə istənilən
şəxsin mühakimə edilməsinə və ya cəzalandırılmasına mane
olmur.
MADDƏ 8
Şəxsi həyata və ailə həyatına hörmət hüququ
1. Hər kəs öz şəxsi və ailə həyatına, evinə və yazışma sirrinə
hörmət hüququna malikdir.
2. Milli təhlükəsizlik, ictimai asayiş və ölkənin iqtisadi rifah
maraqları naminə, iğtişaş və ya cinayətin qarşısını almaq üçün,
sağlamlığı, yaxud mənəviyyatı qorumaq üçün və ya digər
şəxslərin hüquq və azadlıqlarını müdafiə etmək üçün qanunla
nəzərdə tutulmuş və demokratik cəmiyyətdə zəruri olan hallar
istisna olmaqla, bu hüququn həyata keçirilməsinə dövlət
hakimiyyəti orqanları tərəfindən müdaxiləyə yol verilmir.
MADDƏ 9
Fikir, vicdan və din azadlığı
1. Hər kəsin fikir, vicdan və din azadlığı hüququ vardır; bu
hüquqa öz dinini və ya əqidəsini dəyişmək azadlığı, öz dininə
və ya əqidəsinə həm təkbaşına, həm də başqaları ilə birlikdə
etiqad etmək və açıq yaxud şəxsi qaydada ibadəti, təlimləri,
dini və mərasim ayinlərini yerinə yetirmək azadlığı daxildir.
2. Öz dininə və baxışlarına etiqad etmək azadlığı yalnız ictimai
asayiş maraqları naminə, ictimai qaydanı, sağlamlığı, yaxud
mənəviyyatı qorumaq üçün və ya digər şəxslərin hüquq və
azadlıqlarını müdafiə etmək üçün qanunla nəzərdə tutulmuş
və demokratik cəmiyyətdə zəruri olan məhdudiyyətlərə məruz
qala bilər.
MADDƏ 10
Fikri ifadə etmək azadlığı
1. Hər kəs öz fikrini ifadə etmək azadlığı hüququna malikdir.
Bu hüquqa öz rəyində qalmaq azadlığı, və dövlət hakimiyyəti
orqanları tərəfindən hər hansı maneə olmadan və dövlət
sərhədlərindən asılı olmayaraq, məlumat və ideyaları almaq