Eylül 2016 İstanbul/Türkiye
Yüklə 4,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Cehâlet ve Cahiller
650 Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî Arif ve âşıkta konuşan, ifade eden, ne ten ne de candır. Kişi, candan geçen, gerçek âşık olarak Hakkı gözetir: Ten söylemez, can söylemez, insan söyler Candan geçen gerçek âşık Hakk’ı gözler Ariflere hizmet kılıp yolunu düzler O âşıkı insanlara sultan kılar. Marifet, Yesevî düşüncesinde derin bir özeleştiri yeteneğidir. Bu özeleştiri, insanın egosunun tamamen kişisel zevk ve ihtiraslardan arındırılması gibi bir işleve sahiptir.
: Kavram olarak Allah’ın (C.C.) bilgisini kudretini yüceliğini ve Al- lah sevgisini, ilahi hakikatleri ifade eden dini ahlaki, tasavvufi ve öğretici özlü söz anlamına gelmektedir. Bunları konu yapan bilime de ilm-i hikmet denil- mektedir. Ahmed Yesevî’nin dini-tasavvufi şiirleri “hikmet” adını almaktadır. Bu, onun kavramı teorik tanım ve güçlüğünden sıyırıp düşüncesini benimseyen insanlara adeta bir vasıf yapması demektir. Bu itibarla Yesevî düşüncesinin öngördüğü insan, hikmet sahibi yani derinlik sahibi -bilge- bir insandır.
: Hakikat sözlükte, gerçek, doğruluk, bir şeyin aslı, esası anlamına gelmektedir. Sufîlere göre hakikat dinin içyüzü, şeriat da dış yüzüdür. Haki- kate ulaşan kişi Allah’tan başka mutlak varlık olmadığını, ezeli ve edebi varlı- ğın sadece Allah olduğunu, Allah’tan başka her şeyin geçici (fani) olduğunu, evrenin Allah’ın kudretinin tecellisinden ibaret olduğunu bilir. Hakikat ehli, insanî sıfatlardan sıyrılarak ilahi sıfatlarla donanan kişidir. Hakikati bilmeyen insan değildir. Biliniz ki hiçbir şeye benzemezdir. 22 Doğruluğu, dürüstlüğü, cömertliği toplumsal dayanışmanın en gerekli öğeleri olarak işleyen Yesevî, aynı zamanda rüşveti, yalanı, zorbalığı, haksızlı- ğı ise insan ve toplum yaşamının en önemli tehdidi olarak görmektedir. Top- luma yönelik bu tehditleri hikmetlerinde şöyle dile getirir: 22
Divan-ı Hikmet, s. 279. Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî 651
Gönül vermez dünyaya, el uzatmaz harama Hakkı seven âşıklar helalinden yemişler Dünya benim diyenler, cihan malını alanlar, Herkes gibi olup o harama batmışlar. Molla, müftü olanlar, yalanla fetva verenler, Aklı kara kılanlar cehenneme girmişler. Haram Yememe Gönül vermez dünyaya, el uzatmaz harama Hakkı seven âşıklar helalinden yemişler 23 (...) “Talibim ben” söylerler, Vallah billah nâ insaf nâmahrame bakarlar, Gözlerinde yok insaf Kişi malını yiyerler, gönülleri saf değil 24 (...)
Rüşvet ve Haksızlık Kadı imam olanlar haksız dava kılanlar Eşek gibi olarak yük altında kalmışlar. Rüşvet alan hâkimler, haram yiyenler, Parmağını dişleyip korkup durup kalmışlar Tatlı tatlı yiyenler, türlü türlü giyenler Altın tahta oturanlar toprak altında kalmışlar. 25
Yalan ve Sahtekârlık Kimi görsen bu yollarda sahte âşık Dışta sûfî, içte ise değil sadık Onun için sevdiğine olmaz layık Yalancıyı mahşer günü ser-sâm kılar. 26 Münafık ve Münafıklık: Ey birader, münafıka olma sen ülfet Kim ülfettir, başı üzere yüz bin külfet Baştanbaşa münafığın işi ziyan, zAhmed Gerçek ümmetseniz, işitip selam verin dostlar. 27 23
Aynı, s.335. 24
Aynı, s.117. 25
Aynı, s.335. 26
Aynı, s.207. 27
Yesevî, a.g.e, s.267. 652 Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî Cehâlet ve Cahiller: Yesevî için cehâlet hem kişisel hem de toplumsal bir sorundur. Kişiseldir çünkü bireyin yüz yüze ilişkilerinde cehalete bulaşmış kişilerle her an ve her vesileyle karşılaşması mümkündür. Öyle anlaşılıyor ki Yesevî bu örneklerle çok sık karşılaşmış ve çok rahatsız olmuştur. Sanki bu dünya cahillerle doludur. Haykırsam Hakk imdadıma yetişir mi ki? Göğsümdeki paslarım gider mi ki, Bütün cahiller bu âlemden gider mi ki? Cahillerden yüzbin cefa gördüm ben işte Cahillerin vücutça varlıkları dahi öylesine rahatsız edicidir ki, onların ki- şisel olarak yaşadıkları sıkıntıları ve sorunları dahi kendileriyle iletişim kur- mak, onlara el uzatmak için bile gerekçe olamaz; çünkü Yesevî cahillerden çok “cefa” çekmiştir. Hikmet-14 Dua edin cahillerin yüzünü görmeyim Hak Teala refik olsa bir dem durmayayım Hasta olsa cahillerin halini sormayayım Cahillerden yüz bin cefa gördüm ben işte Haykırsam Hakk imdadıma yetişir mi ki? Göğsümdeki paslarım gider mi ki, Bütün cahiller bu âlemden gider mi ki? Cahillerden yüzbin cefa gördüm ben işte Cahillerin dünyevi ihtirasları öylesine baskın durumdadır ki o nedenle toprağın altı cahillerin ve cehaletin kapladığı bir yeryüzüne/yer üstüne tercih edilmiştir: Yer altına kaçıp girdim cahillerden Elim açıp dua isteyip mert kişilerden Garip canım yüz tasadduk bilgelerden Bilge bulmayıp yer altına girdim ben işte Cahilleri benden sorma göğüsüm çıka Hakk’dan korkup yas tutsam güler kahkahayla Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî 653
Ağzı açık nefsi ulu misli lakka Cahillerden korkup Sana geldim ben işte. Hoca Ahmed Yesevî için cahiller neden bu kadar sert ve ödünsüz bir eleş- tiri konusu yapılmaktadır? Sanıyorum şu hikmetler bunun bir cevabı olabilir: Hikmet-14 Cahilleri benden sorma göğüsüm çıka Hakk’dan korkup yas tutsam güler kahkahayla Ağzı açık nefsi ulu misli lakka Cahillerden korkup Sana geldim ben işte Bir şey umma cahillerden kadrini bilmez Karanlık yol şaşırsan yola salmaz Boynu büküp yalvarsan elini tutmaz Cahilleri şikayet ederek geldim ben işte Önce-sonra iyiler gitti kaldım yalnız Cahillerden işitmedim bir güzel söz Bilge gitti cahiller kaldı çektim keder Yolu bulmayıp şaşkın olup kaldım ben işte Ayrılık yarası ezdi bağrımı hani dert ortağı Bilge toprak, cahillerin göğüsü yüksek Ayet, hadis beyan etsem beğenmez Göğüsümü deşiniz derd ve gama doldum ben işte Bu hikmetlerde cahillerin vasıfları ve onlardan neden uzaklaşılması gereği öne çıkarılmaktadır. Buna göre cahiller, - Hakka, hakikate ve Tanrı’ya ilişkin hassasiyetlerin kişisel yoğunluğu ve derinliğini anlamazlıktan gelirler; gülüp geçerler, - Sıkıntı ve güçlükler karşısında el vermez, yardımcı olmazlar, - Kadir kıymet bilmezler, - Yardım etmezler, başkasının işine yarayacak diye rehberlik etmezler, - Cahiller âyet ve hadis gibi dinin temel naslarına kayıtsızdırlar. Bütün bu nedenlerle, bütün bu kötü huy ve alışkanlıkları nedeniyle cahil ile bir arada olmak adeta cehenneme yolculuk gibi bir ilişkidir.
Yüklə 4,91 Mb. Dostları ilə paylaş:
|