86
Sənain türk məbədinin ümumi
görünüĢü (XIII yüzil).
SƏNAĠN KÖRPÜSÜ
Allahverdi (19.09.1969-cu ildən -
Tumanyan)
rayonunun
Sənain
kəndi
kənarında, Tona (sovet dövründə - Debed)
çayı üstündə birtağlı daĢ körpü.
1234-cü ildə yonulmuĢ daĢ plitələrdən
hörülmüĢ körpünün sol qurtaracağı iri qaya,
sağ qurtaracağı isə sahil üzərində dayanmıĢdır.
Sağ tərəfdən körpünün ortasına qədər yol
pillələrlə qalxır, sonra isə düz Ģəkildə davam
edir.
Körpü
1940-cı
ildə
yenidən
qurulmuĢdur.
Qədimdən
Türk-Oğuz
boylarının
anayurdu olan Sənain kəndinə ermənilərin ilk
gəliĢi XIX yüzilin əvvəllərinə təsadüf edir.
ƏDƏBİYYAT: Н.Г.Буниатов, Ю.С.Яралов. Архитектура Армении, М., 1950, стр.92; В.М.
Арутюнян, С.А.Сафарян. Памятники армянского зодчества, М., 1951, стр.56; Ə.Ələkbərli.
Qədim Türk-Oğuz yurdu - "Ermənistan", В., 1994, səh.29-33.
87
Çırpılı körpüsü.
ÇIRPILI KÖRPÜSÜ
ġörəyel mahalının Ağin rayonunun Çırpılı (03.02.1947-ci ildən - Nerkin
Crapi) kəndi yaxınlığında, Arpaçay çayı üstündə körpü.
Dəqiq
tikilmə
tarixi
bilinməyən bu körpü Qərbi
Azərbaycan
ərazisində
orta
çağlara aid ən böyük körpü sayılır.
Hazırda körpünün ancaq
sol
tağı
qalmıĢdır,
Türkiyə
ərazisinə düĢən sağ tağını isə çay
yuyub aparmıĢdır.
Körpünün yerləĢdiyi ərazi
qədimdən Türk-Oğuz boylarının
anayurdu olmuĢ, bura ermənilərin
ilk kütləvi axını XIX yüzilin əvvəllərində bölgənin Rusiya imperiyası tərəfindən
iĢğalından sonra baĢlanmıĢdır.
ƏDƏBİYYAT: В.М.Арутюнян, С.А.Яралов. Памятники армянского зодчества, Москва, 1951,
стр.65-66; Ə.Ələkbərli. Qədim Türk-Oğuz yurdu - "Ermənistan ", В., 1994, səh. 25-28.
88
Teğər türk-xristian məbədinin
ümumi görünüĢü (XIII yüzil).
TEĞƏR MƏBƏDĠ
ƏĢtərək rayonunun Teğər kəndində,
Alagöz dağının ətəyində arman-türk xristian
məbədi.
1220-1232-ci illərdə inĢa edilmiĢ, XV
yüzildə ətrafı qala divarları ilə əhatə
olunmuĢdur.
Məbəd
1950-ci
ildə
ermənilər
tərəfindən bərpa edilərək ona bir çox erməni
elementləri əlavə edilmiĢdir.
Qədimdən
Türk-Oğuz
boylarının
anayurdu olan, mənbələrdə Teğər, Diğir,
Dığır adları ilə qeydə alınan kənddə XIX
yüzilin ortalarına qədər ancaq Azərbaycan
türkləri yaĢamıĢlar. Kəndə ilk ermənilər XIX
yüzilin ortalarında köçürülüb gətirilmiĢlər.
ƏDƏBİYYAT: В.М.Арутюнян, С.A.Сафарян. Памятники армянского зодчества, М., 1951,
стр.62; Ə.Ələkbərli. Qədim Türk-Oğuz yurdu - "Ermənistan", В., 1994, səh.113-116.
89
Alban-türk məbədi Erdəpinin
ümumi görünüĢü (XIII-XIV
yüzillər).
ERDƏPĠN MƏBƏDĠ
Dərələyəz
mahalının
KeĢiĢkənd
(06.12.1957-ci ildən - Yeğeqnadzor) rayonunun
Erdəpin
(10.09.1946-cı ildən - Yeğegis)
kəndindən 6 km Ģimal-Ģərqdə yerləĢən qədim
alban-türk xristian məbədi.
Bir-birindən 200 m aralıda tikilmiĢ iki
kilsədən ibarət olduğu üçün yerli camaat onu
QoĢavəng də adlandırmıĢdır.
Məbədin adı V yüzildən etibarən
mənbələrdə çəkilir. Lakin məbəd kompleksində
həmin dövrə aid heç bir tikili qalmamıĢdır.
Məbədin hazırkı tikilisinin XIII-XIV yüzillərə aid
olduğu ehtimal edilir.
Qədimdən Türk-Oğuz yurdu olan Erdəpin
kəndinə ilk ermənilər (38 ailədə 172 nəfər) 1828-
1829-cu illərdə Ġrandan köçürülüb gətirilmiĢlər.
10.09.1946-cı ildə kəndin və məbədin
Erdəpin adı ermənilər tərəfindən dəyiĢdirilərək
Yeğeqis qoyulmuĢdur.
ƏDƏBİYYAT: О.Егиазарян. Памятники культуры Азизбековского района, Ереван, 1955,
стр.51; Ə.Ələkbərli. Qədim Türk-Oğuz yurdu - "Ermənistan", В., 1994, səh.133-137; Həsən
Mirzəyev. Qərbi Azərbaycanın Dərələyəz mahalı, В., 2002, səh.185-186.
90
Qılkörpü//Qabaxlı körpüsünün ümumi görünüĢü
(XIII-XIV yüzillər).
QILKÖRPÜ//QABAXLI KÖRPÜSÜ
Dərələyəz
mahalının
KeĢiĢkənd (06.12.1957-ci ildən -
Yeğeqnadzor) rayonu ərazisində,
dərin bir dərədə, Саnı çayının
üstündə, "Qılkörpü" adı ilə də
tanınan körpü.
Qabaxlı ilə Hüseynqulular
kəndini və Yazılı qayanın üstündə
yerləĢən Nəbilər kəndi arasında
olan köhnə yolu birləĢdirirdi.
Çayın səthindən 6-7 m
yüksəklikdə,
sıldırım
qayanın
üzərində özülü qoyulan birtağlı
körpünün uzunluğu 10 m, eni isə
3,5 m olmuĢdur.
Çayın sağ və sol sahillərində qalıqları qalan körpünün XIII-XIV yüzillərdə
inĢa olunduğu ehtimal edilir.
ƏDƏBİYYAT: Сборник сведений о Кавказе (Списки населенных мест Кавказского края по
сведениям 1873 года), Эриванская губерния, 5 т., Тифлис, 1879, № 764; О.Егиазарян.
Памятники культуры Азизбековского района, Ереван, 1955, стр.68; Ə.Ələkbərli. Qədim Türk-
Oğuz yurdu - "Ermənistan", В., 1994, səh.133-137; K.Dərələyəzli. Dərələyəz od içində, В.,2001,
səh.94; Həsən Mirzəyev. Qərbi Azərbaycanın Dərələyəz mahalı, Bakı, 2004, səh.335.
Dostları ilə paylaş: |
