F. Köçərli adına
Yüklə 312,79 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “Ermənilər Azərbaycan xalqına qarşı zaman-zaman dəhşətli soyqırımı törədiblər”
- “İrqi
- Ədəbiyyat siyahısı Bədəlov Ə
- Bədii əsərlər Abrahams P.
- Axundov S.S
- Biçer-Stou H.
- Kardaşova, A.
- Məmmədov Q. Zəncinin faciəsi //
- Vurğun S.
- (metodik vəsait) Ünvan:AZ-1022 Bakı şəh.,S.Vurğun küç.88;
37
dilinə və dininə görə fərq qoyulmadan insan hüquqlarına və əsas azadlıqlara hamılıqla hörmət edilməsinin və onlara riayət olunmasının təşviq edilməsidir. Beynəlxalq sənədə qoşulan dövlətlər bu problemə qarşı həm birgə və həm də müstəqil fəaliyyət göstərməyi öhdələrinə götürüblər. Konvensiya BMT tərəfindən qəbul olunan İnsan hüquqları haqqında Ümumi Bəyannaməyə istinad edir. Bəyannamədə qeyd edilir ki, bütün insanlar ləyaqətcə və hüquqca bərabər və azaddır. İnsana irqinə, dərisinin rənginə, yaxud milli mənşəyinə görə fərq qoyulmamalıdır. Sənədə əsasən bəzi ölkələrdə irqi fərqlərə əsaslanan üstünlük fəlsəfəsinin elmi cəhətdən saxta olduğu, əxlaqi cəhətdən çirkin, sosial cəhətdən ədalətsiz və təhlükəli olduğunu və irqi ayrı-seçkiliyə harada olursa-olsun nə nəzəri, nə də praktik baxımdan bəraət qazandırmağın mümkün olmadığını bildirir. Konvensiyada insanlara irqinə, dərisinin rənginə, yaxud etnik mənşə əlamətlərinə görə ayrı-seçkilik qoyulmasının millətlər arasında dostluq və sülh münasibətlərinə mane olduğunu və xalqlar arasında sülh və təhlükəsizliyin, habelə eyni dövlət daxilində insanların ahəngdar birgə yaşayışının pozulmasına gətirib çıxara biləcəyi vurğulanır. Azərbaycan hökuməti Beynəlxalq Konsvensiyaya dair daim birgə dövri məruzələrini edir. Xarici İşlər Nazirliyinin məlumatına əsasən sonuncu dəfə 9-cu birgə məruzə təqdim edilib. Məruzədə qeyd edilir ki, Azərbaycan dövləti özünün daxili siyasətində respublika ərazisində məskunlaşan və Azərbaycan etnogenezisinin formalaşmasında müəyyən rol oynayan milli azlıqların azərbaycanlılarla yanaşı yaşamasını və onlarla bərabər bütün hüquqlara malik olmalarını qanunla həyata keçirir. Əsrlər boyu müxtəlif milli azlıqlar azərbaycanlılarla birlikdə sülh və əmin-amanlıqda yaşayıb. Amma Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ ərazisinin və yeddi ətraf rayonun Ermənistan tərəfindən işğalının davam etdirilməsi
38
hazırkı Konvensiyanın tam və səmərəli implementasiyası üçün ən böyük maneə kimi qalmaqdadır. Bu xüsusda BMT-nin Təhlükəsizlik Şurası tərəfindən qəbul olunan dörd qətnamə (822, 853, 874 və 884) hələ də həyata keçirilməyib. Qətnamələr Azərbaycan Respublikasının ərazi bütövlüyünü və suverenliyini bir daha təsdiq edib, işğal olunan ərazilərdən işğalçı qüvvələrin çıxarılmasını tələb edir. Ermənistanın işğalçılıq siyasəti nəticəsində Azərbaycanda bir milyondan çox qaçqın və məcburi köçkün yaşamaqdadır ki, bu da həmin insanların əsas hüquq və azadlıqlarının təminatı üçün çətinliklər yaradır. Ölkəmizdə bu qrup insanların sosial vəziyyətinin yaxşılaşdırılması üçün mütəmadi olaraq tədbirlər görülür. Azərbaycan dövlətinin əsas məqsədi fərdlərin irqindən, inancından, etnik mənsubiyyətindən və digər hallardan asılı olmayaraq öz hüquq və vəzifələrindən eyni dərəcədə faydalandığı mühitə nail
olmaqdır. Azərbaycan Konstitusiyasının 25-ci maddəsində də təsbit olunduğu kimi, Azərbaycan dövləti irqindən, milliyyətindən, dinindən, dilindən, cinsindən, mənşəyindən, əmlak vəziyyətindən, qulluq mövqeyindən, əqidəsindən və digər ictimai birliklərə mənsubiyyətindən asılı olmayaraq, hər kəsin hüquq və azadlıqlarının bərabərliyinə təminat verir. İnsan və vətəndaş hüquqlarını və azadlıqlarını irqi, milli, dini, dil, cinsi, mənşəyi, əqidə, siyasi və sosial mənsubiyyətə görə məhdudlaşdırmaq qadağandır.
insan hüquq və azadlıqlarının müdafiəsinin səmərəliliyini artırmaq sahəsində Milli Fəaliyyət Proqramı”nda da irqi ayrı-seçkiliyə qarşı mübarizə tədbirləri nəzərdə tutulub. Milli Fəaliyyət Proqramında normativ-hüquqi bazanın, dövlət orqanlarının fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi, əhalinin müxtəlif qruplarının hüquqlarının müdafiəsi və digər istiqamətlər üzrə
39
tədbirlər müəyyən olunub. Belə ki, “İrqi ayrı-seçkiliyin bütün formalarının aradan qaldırılması haqqında” Konvensiyada öz əksini tapan hüquqların milli qanunvericilikdə daha səmərəli şəkildə qorunması ilə bağlı Milli Fəaliyyət Proqramında ayrıca bəndlər salınıb. Sözügedən proqramın 1.1-ci bəndində Azərbaycan qanunları layihələrinin hazırlanması zamanı Azərbaycan Konstitusiyasında və Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələrdə təsbit edilən insan hüquq və azadlıqlarının əsas meyar kimi rəhbər tutulması təsbit edilib. Milli Fəaliyyət Proqramının 1 və 2-ci bəndində isə Azərbaycanın tərəfdar çıxdığı insan hüquqlarına və azadlıqlarına dair beynəlxalq müqavilələrdən irəli gələn öhdəliklərin həyata keçirilməsi və Azərbaycanın normativ-hüquqi aktlarının beynəlxalq hüquqi sənədlərə uyğunluğunun təmin edilməsi öz əksini tapıb və bundan irəli gələn
məsələlər Nazirlər Kabinetinə, Prezident Administrasiyasına, Azərbaycan Ədliyyə, Xarici İşlər nazirliklərinə və həmçinin Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının İnsan Hüquqları üzrə Elmi-Tədqiqat İnstitutuna tapşırılıb. Ümumilikdə Milli Fəaliyyət Proqramında əhalinin müxtəlif qruplarının hüquqlarının müdafiəsi, müxtəlif dövlət orqanlarının insan hüquqlarının mühafizəsi yönündə fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi, insan
hüquqları sahəsində tədris, elmi-analitik və maarifləndirmə tədbirlərinin həyata keçirilməsi, insan hüquqları sahəsində beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlıq və Milli Fəaliyyət Proqramının həyata keçirilməsinin əlaqələndirilməsi, monitorinqi və qiymətləndirilməsi fəsilləri altında müxtəlif müddəalar öz əksini tapıb. Dövri məruzədə qeyd olunur ki, “İrqi ayrı-seçkiliyin bütün formalarının aradan qaldırılması haqqında” Beynəlxalq Konvensiyaya əsasən, Azərbaycan Hökuməti irqinə, dərisinin
40
rənginə, mənşəyinə, milli və etnik mənsubiyyətinə görə heç bir ayrı-seçkiliyə yol vermədən bütün insanların siyasi, iqtisadi, sosial, mədəni və ictimai həyatın digər sahələrində insan hüquqları və əsas azadlıqlarının bərabər əsaslarda təmin olunması üçün müvafiq dövlət siyasətini həyata keçirir. Kitabxanada 21 mart İrqi Ayrı-Seçkiliyin Ləğv Olunması Uğrunda
Beynəlxalq Mübarizə Gününə həsr edilmiş tədbirlərdən biri də “Ermənilər Azərbaycan xalqına qarşı zaman-zaman dəhşətli soyqırımı törədiblər” adlı oxucularla söhbətdir. Tədbir Azərbaycanda İrqi Ayrı-Seçkiliklə bağlı işlər və tolerantlıqla bağlı məsələlər müzakirə olunur. Bununla yanaşı cəmiyyətdə qarşılıqlı hörmət və tolerantlıq mühitinin yaradılması və qorunması yolları haqqında da məsələlərdən söhbət edilə bilər.
güzəşt yox, ilk növbədə insan hüquqlarının qəbul edilməsi əsasında formalaşan fəal münasibətdir. Bu gün dini, irqi və milli ayrı-seçkiliyin gücləndiyi, bəzən dini zəmində qarşıdurmaya rəvac verildiyi bir zamanda yaşayırıq. Yəni dünyamız real təhlükə
ilə üz-üzədir. Çıxış yolu isə bəşəriyyətin münaqişələrdən, zor və təcavüzlərdən xilası, müqəddəs dəyər olan insan həyatının qorunub saxlanması naminə müxtəlif dinlər və millətlər arasında dözümlülüyü bərqərar edilməsidir. Bunun üçün elə dinin özündən yararlanmaq daha önəmlidir. Çünki bütün səmavi dinlər insanlara dinc yanaşı yaşamağı, əmin-amanlıq şəraitində əməkdaşlıq etməyi və qarşılıqlı ehtiramı təlqin edir.
üçün təkcə bu lazımdır. Azərbaycan bütün səmavi dinlərin ardıcıllarının bir arayaya gəldiyi, qovuşduğu nadir məkanlardan biridir. Etnik və dini cəhətdən rəngarəng dövlət olan ölkəmizdə azərbaycanlılarla yanaşı ruslar, yəhudilər və başqa millətlərin
41
nümayəndələri yaşayır. Əsrlər boyu Azərbaycan ərazisində müsəlmanlarla başqa din nümayəndələri arasında gözəl münasibətlər hökm sürmüş, güclü tolerantlıq ənənələri təşəkkül tapmış və bu, şüurlarda möhkəmlənmişdir. Bunun əsasında xalqımızın milli mentaliteti və mədəniyyəti ilə yanaşı müqəddəs dinimizin təlqin etdiyi yüksək mənəvi dəyərlər durur. Azərbaycanın dünya xalqlarından bir fərqi də ondadır ki, ölkəmizdə tolerantlıq dövlət siyasəti səviyyəsində həyata keçirilir. Bu cəhətdən
Azərbaycan dünyanın ən inkişaf etmiş ölkələri üçün belə nümunəvi ola bilər. Dünyada ilk dəfə Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyev bu addımı atmış, 1999-cu il noyabrın 16-da Beynəlxalq Tolerantlıq Günü münasibətilə ölkəmizdə fəaliyyət göstərən dini konfessiyaların başçıları ilə görüş keçirmişdir. Ulu öndər həmin çıxışında hər bir dinə, irqə aid olan insanların diqqətinə Tanrının bir olduğunu və hamımızın insan olaraq barış üçün, sülh üçün yaradıldığımızı bir daha çatdırmış, millətləri müharibələrdən, qan tökməkdən, körpələri gözü yaşlı qoymaqdan çəkinməyə çağırmışdı. Ulu öndər xüsusilə vurğulamışdır ki, ziddiyyətlərin bitib-tükənmədiyi, qarşıdurmaların artdığı narahat dünyamızda insanlığın xilası naminə qüvvələrin birləşməsi Böyük Yaradanın bizdən tələbidir. Azərbaycanda tolerantlığın, milli və irqi dözümlülüyün ən ali səviyyədə olduğunu artıq nüfuzlu beynəlxalq təşkilatlar, siyasətçilər və diplomatlar da etiraf edirlər. II iştirakçı: Doğurdan da bu gün dini-irqi ayrı-seçkiliyin gücləndiyi, bəzən dini, irqi qarşıdurmaya bilərəkdən rəvac verdiyi bir zamanda yaşayırıq. Neçə illərdir qonşuluğumuzda yaşayan ermənilərin törətdikləri vəhşiliklər, başqa dinə və milli mənsubiyyətə aid Azərbaycan xalqına qarşı göstərdikləri dözümsüzlük buna misaldır. Xalqımızın tolerantlıq keyfiyyətlərindən sui-istifadə edən, dövlət siyasətində etnik
42
təmizləmə və işğalçılıq xəttini yeridən Ermənistanın Azərbaycana qarşı təcavüzkar siyasəti hələ də davam edir. Sonradan ermənilərə peşkəş edilmiş Qərbi Azərbaycan torpaqlarında yüz minlərlə soydaşımız yaşadığı halda indi bir nəfər də olsun Azərbaycanlı qalmayıb. Bu faciə Dağlıq Qarabağ bölgəsində və ətraf rayonlarda yaşayan azərbaycanlıların da başına gətirilmişdir. Özü də burada təcavüz olunan təkcə insanlar deyil, tarixi-dini abidələrimiz, inanc yerlərimiz, məscid və minarələrimiz darmadağın edilib. Bir neçə il əvvəl Azərbaycandakı dini konfessiyaların nümayəndələri Ermənistanın təcavüzkarlıq və etnik təmizləmə siyasətindən əl çəkməsi, işğal olunmuş Azərbaycan torpaqlarının qeyd-şərtsiz boşaldılması ilə bağlı BMT Təhlükəsizlik şurasının qəbul etdiyi dörd qətnamənin yerinə yetirilməsi, qaçqın və məcburi köçkün həyatı yaşamağa məcbur olmuş bir milyondan çox Azərbaycan vətəndaşının öz yurd-yuvasına qayıtması tələbi ilə beynəlxalq təşkilatlara və dünya ictimaiyyətinə müraciət ediblər. Milli ayrı-seçkilik və tolerantlığın təbliği ilə əlaqədar oxucuların maariflənməsində kitabxana ilə yanaşı, məktəblər də xüsusi tədbirlər keçirə bilər. Bunun üçün məktəbin ədəbiyyat müəllimləri tərəfindən oxu zalına toplaşan məktəblilər “İrqi ayrı-seçkilik dünya ədəbiyyatında” oxucularla söhbət adlı tədbirdə iştirak edə bilərlər. İlk olaraq kitabxanaçı gələn qonaqları və iştirakçıları salamladıqdan sonra qısa məlumata keçid alır. Kitabxanaçı: İrqçilik və ya rasizm-insan irqlərinin bioloji və psixoloji bərabərsizliyi barəsində nəzəriyyələr toplusu. Həmin fərqin irqlərin iri toplum şəklində yaşadığı cəmiyyətlərin tarix və mədəniyyətlərinə ciddi təsir etdiyi iddia edilir. İrqçilik insanların dərisinin rənginə görə ali və aşağı dərəcələrə bölündüyünü və bir irqin digərlərindən üstün olub onlara hakim ola biləcəyini qəbul edir. Doktrinanın yaranma səbəbləri kimi
43
psixoloji faktorlarla yanaşı iqtisadi baxışlar da əsas ola bilər. İrqçı nəzəriyyələrin həyatda tətbiqi irqi ayrı-seçkiliyə gətirib çıxarır. Müasir dünyamızda baş verən müxtəlif səbəbli münaqişələr fonunda dünya insanını öz yaşadığı cəmiyyətin qorumağa istiqamətlənmiş çağırışların olmasına hər zaman ehtiyac duyulur. Bu məqsədlə beynəlxalq təşkilatların, ayrı-ayrı ölkələrin təşəbbüsləri ilə davamlı olaraq beynəlxalq konfranslar, forumlar, toplantılar təşkil olunur. Bu tipli tədbirlər sülh və sabitliyə tam təminat verməsə də, ən azından təcrübənin paylaşılması, mümkün problemlərin çözülməsinə kömək göstərilməsi baxımından vacibdir. Kitabxanaçının çıxışından sonra ədəbiyyat müəllimi ilk olaraq İrqi Ayrı-seçkilik (Diskrimiasiya) kimi mövzuları qələmə alan dünya ədəbiyyatı yazıçılarından Fenimor Kuperin “Sonuncu Mogikan, Harriyet Biçer-Stou “Tom Dayının daxması”, Mark Tvenin bir neçə əsərindən və digər ədəbiyyat nümunələrindən söhbət açır və sitatlar gətirir: Köləliyin ən dəhşətlilərindən biri də odur ki, varlı evdə xeyirxah ağa yanında yaşamış zənci bir də görürsən taleyin amansız hökmü ilə bir zülmkarın əlinə düşdü. Tomu alan sahibkar ondan başqa da bir neçə zənci aldı. Onları dörd yerə ayırıb iki-iki buxovlayandan sonra gəmiyə mindirdi. Gəmi körpüdən ayrılan kimi Lerqi zəncilərini yoxlamağa gəldi. Hərraça aparılanda Tom ən yaxşı paltarını geyinmişdi. Lerqi onun yanında dayanıb əmr etdi: − Qalx!
Tom ayağa durdu. − Qalstuku çıxart! Tomun əlləri qandallı idi. Lerqi özü qalstuku onun boynundan dartıb çıxartdı. Sonra onun sandıqcasından köhnə şalvar və iş 44
gödəkcəsini tapıb Tomun əllərini açdı. Göyərtəyə yüklənmiş yeşikləri göstərib: − Get orada paltarını dəyiş,-dedi. Tom bu əmri də yerinə yetirdi. Lerqi ona sarı bir cüt köhnə ayaqqabı tulladı: − Ayağındakını çıxart bunu geyin. Tom tabe oldu. Lerqi Tomun bütün əşyalarını onlardan bəzilərini, o cümlədən Yevadan yadigar qalanları suya tulladı. Paltarları isə tezliklə matroslara satıldı... Ədəbiyyat müəlliməsi nəql etdiyi əsəri sonlandırdıqdan sonra Azərbaycan ədəbiyyatından bir neçə nümunə göstərir. İlk olaraq o, Səməd Vurğunun “Zəncinin arzuları” poemasından da söhbət açaraq bir neçə sitat gətirir: Salon heyrət içindədir... Sükut edir başdan-başa. Qara zənci kürsüdədir, ona min göz baxır yerdən... Bir şeyriyyət tablosudur seyr etdiyim bu tamaşa, Nə mənalar oxuyuram dalğın baxan o gözlərdən!..
Elə bil ki, bir dəfə də, yarandığı gündən bəri Ağız açıb o gülməmiş... nəfəslərə biganədir... Dodağında səslənməmiş ürəyinin nəğmələri, Talan olmuş şəhər könlü top dağıtmış viranədir...
Elə bil ki, qara zənci bu dünyaya gələn zaman Bir daxmada matəm tutub ağlamışdır öz anası... Fəqət yenə ana qəlbi ayrılmamış ana qəlbi övladından, Gecə-gündüz çörək yeyib, nalə çəkmiş hər laylası...
Zaman keçir və çox şeyi dəyişir. Amma dəyişməyən bir həqiqət var: tolerantlıq Azərbaycan xalqının xarakterik keyfiyyəti, Azərbaycan cəmiyyətinin nailiyyəti, dözümsüzlük burulğanında müvazinətini itirmiş dünyanın məqsədidir.
45
Bədəlov Ə. Qərbi Avropa ölkələrində və ABŞ-da dini, irqi ayrı-seçkilik, insan hüquqlarının kütləvi şəkildə pozulması halları baş alıb gedir // www.xalqqazeti.com
ekspress.az
Dözümlülük və müxtəliflik 21-ci əsrə baxış // BMT bülleteni. – Azərbaycan. Yaz. – 2001. - № 1. – S.7-9. İrqi ayrı-seçkiliyin bütün formalarının ləğv edilməsi haqqında Beynəlxalq Konvensiyaya qoşulmaq barədə Azərbaycan Respublikasının Qanunu (31
may 1996-cı
il) //
www.genprosecutor.gov.az İrqi ayrı-seçkiliyin (diskriminasiya) ləğv edilməsi uğrunda beynəlxalq mübarizə günü.
21 Mart // www.teqvim.az İrqi ayrı-seçkiliyin bütün formalarının ləğv edilməsi haqqında Konvensiya //
www.genprosecutor.gov.az Quranda irqi ayrı-seçkilik yoxdur // fiqh.az
Bədii əsərlər Abrahams P. İldırımlı yollarla . - Bakı : Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatı, 1961. - 280 s. – kiril qrafikası ilə Abrahams P. Azadlıq haqqında danış : povest. - Bakı : Gənclik, 1982. - 104 s. –kiril qrafikası ilə.
: nağıllar və hekayələr. – Bakı : Gənclik, 1987. – S. – kiril qrafikası ilə.
46
Kitab, 2011. - 128 s. - (Məktəblinin Kitabxanası. Dünya ədəbiyyatından seçmələr). Biçer-Stou H. Tom dayının daxması : roman. - Bakı : APOSTROF, 2012. - 480 s. Biçer-Stou H. Tom dayının daxması : roman. - Bakı : Hədəf Nəşrləri, 2013. - 600 s. Kardaşova, A. Zənci uşağı Rob : hekayə. - Bakı : Uşaqgəncnəşr, 1953. - 36 s. - kiril qrafikası ilə. Konstantinesku T. Zənci balası // Qız, günəş və leylək : Azyaşlı uşaqlar üçün hekayələr. - Bakı : Gənclik, 1972. - 40 s. : şək. - kiril qrafikası ilə.
: Azərnəşr, 1967. - 127 s. - kiril qrafikası ilə. Rza R. Zənci balası Villi haqqında ballada // Üzü küləyə : şeirlər və poemalar. - Bakı : Yazıçı, 1978. - kiril qrafikası ilə. Vurğun S. Zəncinin arzuları // Seçilmiş əsərləri : 5 cilddə.
:
(Müasir Azərbaycan ədəbiyyatı).
47
(metodik vəsait) Ünvan:AZ-1022 Bakı şəh.,S.Vurğun küç.88; E-mail:info@clb.az URL:www.clb.az
F.Köçərli adına Respublika Uşaq Kitabxanasında çap olunmuşdur. Sifariş: 20 Çapa imzalanmışdır:23.02.2018 Tirajı:100 Pulsuz Yüklə 312,79 Kb. Dostları ilə paylaş:
|