Фаиг Абдуллайев

Фаиг Абдуллайев____________________________________  
 
44
müsibətləri öz gözləri ilə görən bir adam kitabında bunu 
yazmır. Bunun səbəbi onun özünün birbaşa bu xəyanətdə fəal 
iştirakıdır. Nəzər Heydərovun nədən belə canfəşanlıq etməsi, 
bu xəyanətin müqabilində mükafat olaraq nə qazanacağı onun 
özünə çox yaxşı  bəlli idi. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, 
arxiv sənədlərinin təsdiq etdiyi kimi azərbaycan tərəfdən gizli 
fəaliyyətdə olan bütün kommunistlər o qurultayda iştirak 
etmiş, qurultayda bir maddədən ibarət olan gündəliyi təklif 
etmiş, çıxarılan qərara yekdilliklə  səs veriblər. Həmin 
qərardan sonra baş verən hadisələrin xronologiyası az-çox 
xalqa məlumdur. Gizli qalanları isə arxiv sənədləri üzə 
çıxarır. 
Baş Milli  Dövlət Arxivinin 27-ci fondudna, siyahı1, iş 
150 qrifi ilə qorunan 1921-ci ilin 28 mart tarixində 477 saylı 
məxfi sənədlə Ermənistan Kommunist Partiyasının  Mərkəzi 
Komitəsinin sədri Azərbaycan Kommunist Partiyası Mərkəzi 
Komitəsinə  və Azərbaycan  İnqilab Komitəsinin sədrinə 
aşağıdakı məzmunda bir məktub göndərir.  
 
Azərbaycan Respublikası Baş Milli Dövlət Arxivi fond 
27, siyahı 1, iş 150 
 
Копия вторичное 58 
Центральный Комитет 
Коммунистической партии В Ц.К.К.П. 
Армении  
28  марта 1921 года 
№ 477 
 
Председатель  Ц.К.К.П.  Армении  просит  Вас  в 
срочном порядке отозвать из Кубадлинского уезда «Зан- 
гезур»следующихконтрреволюционеров: 1)Худабахыш 
Бека  Султанова  /Предревком/, 2)Аслан  Бека  Султанова 

---

 ___________________Зянэязур асланы–Аслан бяй Султанов
 
 
45
/Начальник  Уезд  милиции/, 3) Бехбуд  Бека  Султанова 
/Член  следственной  комиссии/, 4) Исрафил  Бека 
Султанова /Ст. милиционер/, 5) Исфандияр Бека Ходжа- 
ганского /начальник участковой милиции/ и организовать 
вновь Ревком в этом же районе из следующих товарищей 
которых  рекомендует  все  наши  ответственные  Занге- 
зурские товарищи а также и я. 
Предревкомом  Назара  Гейдарова,  товарищи  его 
Орудж  Бабаева,  секретарем  Джамбина  Моминова,  на- 
чальника  милиции  Али  Шарифова,  снабдит  их  мандата- 
ми  от  Наркомвну.  дел,  передав  тов.  Баграмову  для 
вручения им. Секретарь /подпись/ 
С подлинным верно 
Завканц Ц.К.                                             А. Каринцова  
ЦК АзКП препровождает вам копию в отношения ЦК 
КП  Армении  от 21/III-21 года  за  номер 477 на 
распоряжение. 
Бу архив сянядинин  арха щиссясиндя ися бизим рящбярлик 
тяряфиндян  ермянилярин  эюстяришляринин  бирмяналы  гябул 
олундуьу айдын олур. 

---

Фаиг Абдуллайев____________________________________  
 
46
Bu arxiv sənədinin tərcüməsi aşağıdakı kimidir: 
“Ermənistan KPMK-nin sədri sizdən xahiş edir ki, təcili 
olaraq Zəngəzur mahalının Azərbaycan hissəsinin Qubadlı 
qəzasından aşağıdakı  əksinqilabçılar təcili olaraq geri 
çağırılsın: 1) Xudabaxış bəy Sultanov (İnqilab komitəsinin 
sədri), 2) Aslan bəy Sultanov (qəza milis idarəsinin rəisi), 
 3) Behbud bəy Sultanov (istintaq komissiyasının üzvü),  
4)  İsrafil bəy Sultanov (baş milis işçisi (müəl: yəni qəza 
milis idarəsinin  cinayət axtarış şöbəsinin rəisi)),  İsfəndiyar 
bəy Hocaxanski (qəza milis idarəsinin sahə müvəkkilləri 
şöbəsinin rəisi) Zəngəzurun bütün məsul  şəxslərinin və 
şəxsən mənim xahişimə  əsasən yenidən  İnqilab 
komitəsinin aşağıdakı  tərkibdə  təşkil olunmasını  təklif 
edirik. 
İnqilab Komitəsinin sədri Nəzər Heydərov, onun 
yoldaşları Oruc Babayev, katib Canbin Möminov, milis rəisi 
Əli  Şərifov onlar Xalq Daxili İşlər Komissarlığının 
mandatları ilə təmin edilsin  və yoldaş  Baqramova  verilsin 
ki, adları çəkilən yoldaşlara təqdim etsin.  
Əsli ilə düzdür 
 
MK Dəftərxana müdiri             A. Karensova 
 
Həmin sənədin arxasında isə  göstərişin heç bir tərəddüd-
süz  Nəriman Nərimanov tərəfindən yerinə yetirildiyi diqqət-
dən yayınmır. Bu erməni tərəfin Azərbaycanın daxili işlərinə 
və kadr siyasətinə birbaşa müdaxilə etməsi deməkdir.  
Azərbaycan İnqilab komitəsinin sədri Nəriman Nərimanov 
təbeçiliyində olan Xalq daxili İşlər Komissarı  Həmid 
Sultanova birbaşa göstəriş verir ki, ermənilərin təklifini 
olduğu kimi icra etsin.  

---

 ___________________Зянэязур асланы–Аслан бяй Султанов
 
 
47
Bu həmin Nəriman Nərimanovdur ki, 1920-ci ilin noyabr 
ayında Azərbaycanı  işğal edən və demokratik respublikanı 
dağıdan, indiki üçrəngli bayrağımızı ayaqlar altına ataraq 
tapdalatdıran işğalçı, qaniçən rus zabitinin təltif olunmasına 
görə bir əmrə imza atmışdı: (Baş Milli Arxiv idarəsini 
(keçmiş məxfi fond sayılılırdı) Fond 410. siyahı 1, iş 32) 
Azərbaycan Respubliksı Baş Milli Dövlət arxivi 
Fond:   410 
Siyahı:  1 
İş:         32 
              
ПРИКАЗ      А З Р Е В К О М А 
                     От 13-го ноября № 3 
 
Начальник  войск  охраны  и  обороны  железных  дорог 
доблестной  ХI  Армии  и  Азербайджанской  Социалис- 
тической  Советской  Республики    и  военный  комиссар 
тов.  Ефремов  Михаил  Григорьевич  награждается  орде- 
ном  Красного  Знамени  Азербайджанской  Социалисти- 
ческой Советской Республики  за взятие гор. Баку 27-го 
апрели 1920 г.  и  за    молниеносный    смертельный  удар 
нанесенный  тов.  Ефремовым  в  сердце  буржуазного 
мусаватского  правительства Азербайджана.  
Знак  ордена  Красного  Знамени    тов.  Ефремову, 
Михаил  Григорьевичу  выдан  № I.- Подлинный 
подписали: 
Предазревкома  Наримaн Нариманов 
Наркомвоенмор   А.Караев 
Секретарь Азревкома Габричидзе  
С подлинным верна: 

---