Фаиг Абдуллайев____________________________________
32
Aslan Sultanovun Qarabağın
və Zəngəzurun fövqəladə
komissarı təyin edilməsinin tərcüməsini sizə təqdim edirik.
Aslan bəy Sultanov Qarabağın və Zəngəzurun fövqəladə
komissarı təyin edilsin.
Ona Azərbaycan Respublikası mərkəzi hakimiyyətinin
nümayəndəsi olaraq bu qəzaların ərazisində fövqəladə və
məhdudiyyətsiz səlahiyyətlər verilir. Vəzifəsindən və
kimliyindən asılı olmayaraq həbs etmək və istintaqa cəlb
etmək, eyni zamanda zərurət olarsa yeni qurumlar və
təşkilatlar yaratmaq hüququ verilir.
Bütün partiya təşkilatlarına, idarə və müəssisələrə, hərbi
təşkilatlara göstəriş verilir ki, Aslan Sulatanovun əmr və
göstərişlərini sözsüz olaraq yerinə yetirsinlər.
Onun əmr və göstərişlərinə əməl etmək istəməyən hər kəs
dərhal həbs olunaraq hərbi tribunala verilsin.
Aərbaycan Respublikasının İnqilab Komitəsinin sədri
N.Nərimanov
Azərbaycan Respublikası İnqilab Komitəsinin katibi
Göründüyü kimi bu mandat vasitəsilə Aslan bəy Sultano-
vun səlahiyyətləri birbaşa mərkəzi hökumət tərəfindən təsdiq
edilmişdi. Onsuz da Aslan bəy Sultanova bu mandat və səla-
hiyyətlər verilənə qədər də onun əlində xüsusi səlahiyyətlər
və güc vardı, mərkəz sadəcə olaraq bu gücü və səlahiyyətləri
rəsmiləşdirdi.
___________________Зянэязур асланы–Аслан бяй Султанов
33
****
Zəngəzur
kommunistlərindən biri, Aslan bəy Sultanovun
həmyerlisi və həmin dövrün qırmızı “qəhrəman”larından biri
olan Nəzər Heydərov
“Zəngəzur Dağlarında” adlı kitabın-
da o dövrdəki hadisələrə dəfələrlə bu və ya başqa şəkildə
toxunmuş, Aslan bəy Sultanovun Azərbaycan Demokratik
Respublikası dövründə Zəngəzur qəzasının qəza mahal
pristavı
(yəni baş pristavı, bu da o deməkdir qəzanın
tərkibinə daxil olan rayonların da pristavları onun
tabeliyində olublar), eyni zamanda
qəza rəisi Sərməstbə-
yovun hərbi məsələlər üzrə müavini vəzifələrində olduğunu
qeyd etmişdir. Bu vəzifəni tutmaq da o demək idi ki,
qəzadakı pristavlardan başqa yerdə qalan bütün hərbi
qurumlar da onun tabeliyinə daxil olublar.
Nəzər Heydərov Aslan bəy Sultanovun müsavat haki-
miyyəti dövründəki fəaliyyətindən yazaraq onu müsavatçı,
bəy oğlu, sinfi düşmən damğaları ilə damğalasa da, Sovet
hakimiyyəti dövrünün ilk quruculuq illərində Aslan bəyin
yeni quruluşun fəhlə-kəndli hökuməti olduğuna inanmasın-
dan, ona görə də bütün gücünü
və qüvvəsini yenə də öz
xalqına sərf etməsindən, onun xalqının daxildəki və xaricdəki
düşmənlərinə qarşı barışmaz mübarizə aparmasından, dəfə-
lərlə real ölüm təhlükəsi ilə üz-üzə qalmasından, XI ordunun
28-ci diviziyasını necə xilas etməsindən, daşnak hökumətinin
baş komandanı general Sumbatı, general Manuku necə böyük
Фаиг Абдуллайев____________________________________
34
məharətlə uzaq məsafələrdən atəş açaraq
öldürməsindən bir
kəlmə də olsa söz açmır. Buradan da belə bir nəticə çıxır ki,
Nəzər Heydərov öz kitabında yazdığı kimi hər zaman
hadisələrin önündə deyil, heç arxasında da getmirmiş... Bunu
əlimizdə olan arxiv sənədləri bir daha təsdiq edir.
Görəsən bütün ömrünü şərəfli və əqidəli insanlara qara
yaxmağa sərf edən Nəzər Heydərov və onun əqidə qardaşları
bu faktları - əqidəli və şərəfli ömür yolu keçən insanlar
barədə danışmağı, onların etdikləri qəhrəmanlıqları nədən
xalqdan gizlətmiş, belə faktların üstündən sükutla ötüb
keçmişlər? Bu sualların cavabını özünüz tapacaqsınız...
Nəzər Heydərov kitabında öz uşaqlıq
və gənclik illəri
barəsində ürək ağrısı ilə söz açır, çətin şəraitdə yaşadığını,
heyvanlarla bir damın altında qaldığını qeyd edir, gecələri
səhərə qədər malın-heyvanın yaş peyininin qoxusundan yata
bilmədiyini yazır.
(N.Heydərov, “Zəngəzur dağlarında”
kitabı Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatı, 1989-ci il. səh 126).
Qaçılmaz həqiqətdir ki, o dövrdə Nəzər Heydərov kimi
ağır şəraitdə yaşayan minlərlə insan olub, lakin onların
çox az
bir qismi keçmişindən, yaşadığı acılardan intiqam almaq
üçün yalnız xəyanət yolunu seçib. Nə qədər acınacaqlı da
olsa bu faktdır.
