50
- Nəinki mən, qohumlarımızın da heç biri Əliyə qarşı elə bir laqeydlik
göstərməmişik ki, təəssüflənib deyək: «Əgər filan işi görsəydim,Əli çox yaşa-
yardı».Ailə üzvlərimiz məndən də çox Əlinin xatirini istəyirdilər.Bu qədər ki
övladlarını istəyirdi, bir dəfə də olsun ata - anamın yanında uşaqları qucağına
götürməzdi.Çalışırdı ata - anam olan otaqda çox qalmasın, bir bəhanə ilə başqa
otağa keçsin.Mən də heç vaxt valideynlərimin yanında Əlinin adını
çəumirdim.Həmişə belə deyirdim: «onun şeiri», «onun kitabı».Ölümünə bir saat
qalmış anam palataya girdi.inanırsız, o ağır vəziyyətdə Əli istədi çarpayı-dan
dursun.Ata - anamın yanıda Əli məni dindirməyə utanırdı.
Əli heç vaxt nəsihət verməyi xoşlamırdı.istəyirdi adam təbii olsun.Anası ilə
birlikdə qalırdıq.bir dəfə də olsun mənə demirdi ki, anama hörmət et.Anasına da
demirdi ki. elzaya hörmət et.Amma anası bilirdi: bu, Əlinin yol-daşıdır, ona hər cür
hörmət etmək lazımdır.mən də bilirdim: bu - Əlinin anası-dır, müqəddəsdir.
Əlbəttə, Əli ilə mübahisələrimiz də olurdu.Bunsuz ailə həyatı mümkün
deyil.Nədən ötrü mübahisə edirdik? Hər yay uşaqları da götürüb istirahətə
gedirdik.Əli, meşəsi olan yerlərdə istirahət etməyi xoşlardı.Çünki belə yerlərdə
daha çox yaza bilirdi.mən də mübahisə edirdim ki, ay Əli, bir dəfə də istirahətə sərf
etdiyin pulları verib evə bir şey alaq.Deyirdi: «Qoy uşaqlar dincəlsin-lər.Darıxma,
hər şey yaxşı olacaq, amma bircə onda mən olmayacağam.Adam öləndə özüylə
əşya, purl aparmır, Elza!» Əli heç vaxt pul hərisi olmayıb.
- Ev işlərində Əli kərim sizə kömək edirdimi?Ailə qayğıları onu
əsəbiləşdirirdimi? Əlinin xasiyyətində xoşunuza gəlməyən cəhət var idimi?
- Bunu yazmaq üçün demirəm.Elə - belə, söhbət üçündür.Əlinin
xasiyyətində xoşuma gəlməyən cəhət o idi ki…bunu sən özün də bilirsən,Əli ilə
yaxın münasibətdə olmusan; bax,Əlinin bu cəhəti bizə çox şeyi haram edirdi.Çox
şeyi.Hərdən mübahisə edirdim.Əli əsəbiləşib deyərdi:
- Elza bu sözləri sən mənə deyirsən? Bax, mən də səninlə belə danışsam,
inciyərsən.
- Bilirdim, Əli məclislərin yaraşığıydı.Heç vaxt məclislərə tək getməz-
di.Harda olacağı, nə qədər yubanacağı barədə həmişə evə xəbər verərdi: narahat
olmayaq.məndən heç nəyi gizlətmirdi.
Əli heç vaxt öz işlərindən ötrü əsəbiləşmirdi.Heç vaxt məni danlamırdı ki,
niyə xörək hazır deyil, niyə otaqları yığışdırmayıbsan? Amma mən də
bundan sui -
istifadə etməzdim.Əli danışmayanda da adamdan soruşur-du.Baxmayanda da
adamı görürdü.hamımız ondan çəkinirdik.Elə zəhmli ba-xışları vardı ki…Məni
düzgün başa düş: anası da ondan çəkinərdi.Əli heç vaxt hədə - qorxu gəlmirdi,
adamla yüksəkdən danışmırdı.biz özümüz hiss edirdik ki, Əli buradadır.Özü evdə
olmayanda da zəhmi evdə olurdu…
Onun acığı gəlirdi: ailə üzvlərindən, qohumlardan biri o birisinin arxa-sınca
danışa, gileylənə, onu pisləyə.Bir dəfə Əli Göyçaya gedibmiş.Bacısı Əmi-nəgilə də
baş çəkir.Əminə gileylənir ki, niyə bizə gəlmirsən, yəqin arvadın qoy-mur, hə? Əli
heç bir söz demir.Acıqla bacısına baxır! Sonra Əli bir neçə dəfə də Göyçaya
gedir.Heç birisində bacısıgilə getmir.Hər dəfə Əlinin Göyçaya gəldi-yini eşidən
Əminə ehtiyat görür ki, indi qardaşı gələcək.Əli isə getmir.Bir dəfə Əli bacısıgilə
51
baş çəkir.Əminə bu dəfə gileylənmir.Birinci olaraq soruşur ki, El-za bacıgil
necədir? Bu da Əliyə xoş gəlir, bacısını qucaqlayıb öpür.Bunu mənə Əli yox,
Əminənin özü danışıb.Əlinin bir xüsusiyyəti heç yadımdan çıxmaz.Elə ki, onun
yanında ölünün arxasınca danışırdılar, Əli o dəqiqə həmin adamların sözünü kəsib
deyərdi:
- Ondan danışmayın.Axı, o ölüb, sizə cavab verə bilmir.
Ev işlərində Əlinin bir o qədər də səriştəsi yox idi.Əlindən evdarlıq işi
gəlmirdi.Təsadüfən,vaxtım olmayanda özü yeməyə bir şey hazırlasaydı, gülə - gülə
mənə deyərdi: «Utanma,Elza, gəl sən də ye».Əgər evimizdə başqa adam (qonşu
qadınlardan və yaxud rəfiqələrimdən) olsaydı Əli heç vaxt onların gö-zünə
görünmək istəməzdi.Nə olur - olsun durub mətbəxə kçməzdi ki, bizi ora-da görə
bilər.Vəfatından 7 - 8 ay sonra da səsi qulağımdaydı.Elə bilirdim, məni
çağırır.Həmişə öz otağından məni səslərdi.Tələsik gedərdim ki, görəsən nə
olub.Yavaşcadan deyərdi: «Elza, bir stəkan mənə çay ver».Deyirdim: «Ay Əli, elə
çağıranda de ki, mənə bir stəkan çay ver».Deyirdi: «Çay istəməyimi başqası eşitsə,
qorxuram o gətirər.Ona görə belə edirəm».
Əgər gecələr işim olsaydı, mən işimi qurtarmamış Əli yatmazdı.Elə bilir-di,
tək qalsam, qorxaram.
- Elza xanım, eşitdiyimə görə Əli sizdən küsəndə, anangilə
gedərmiş.Düzdürmü?
- Baxırdı günahın kimdə olmağına.Əli məndən küsməyi bacarmırdı.mən
anamgilə gedən kimi bir də görürdüm Əli də gəldi.Anam heç vaxt ailə söhbət-
lərimizə qarışmazdı.Bir dəfə Əlidən bərk incimişdim.Onu danışdırmırdım.Kü-süb
anamgilə getmişdim.bir neçə gün keçmişdi.bir dəfə qapıya bir məktub qoymuşdu:
«Sən məni danışdırmasan, özümü öldürərəm».Qorxdum Əlinin sözündən.Bilirdim
o, boş - boşuna danışan deyil.Günah onda olsa da, danış-
dırdım…
- Əli kərimin çap olunmayan əsərləri qalıbmı?
- Var.Əksəriyyəti yarımçıq qalmış əsərlərdir.Onun Napaleon haqqında
yarımçıq poeması qalıb.Şah İsmayıl Xətai haqqında poema yazmaq istəyirdi, o da
yarımçıq qalıb.Uşaqlar üçün yarımçıq pyesi var.Amma özümə bir şeyi
bağışlamıram ki, Əlinin seçilmiş əsərlərinə onun özünə zəif görünən və heç vaxt
kitabına salmaq istəmədiyi şeirləri də daxil etmişəm.Bununçün Əli məni
bağışlamaz.Paşa da buna görə mənimlə mübahisə edir.Amma mən bir şeyi dü-
şünmüşəm: Əlinin özünə zəif görünən şeirləri bəlkə də oxuculara zəif görün-
mədi…
- Elza xanım,Əli Kərimin hansı şeiri daha çox xoşunuza gəlir? Hansı şeirini
oxuyanda kövrəlirsiz?
- Yadınızdadırmı Əlinin bu şeiri:
…Nə xöşbəxt imişəm bir zaman, allah,
Xəbərim olmayıb bu səadətdən.
Nə xöşbəxt imişəm, nə xöşbəxt, xöşbəxt!
Bu gün eşitmişəm bunu həsrətdən.