11
11
3.
Mavzu Qadimgi Yunoniston va Rim falsafasi. (i soat)
Reja:
1. Antik dune va Yunoniston falsafasi.
2. Qadimgi zamon falsafasini o`rganishning ahamiyati.
Qadimgi davr falsafasining yana bir silsilasi Yunoniston va Rimga tegishlidir.
Bu davrdagi
falsafiy qarashlar - antik davr falsafasi deb yuritiladi. Unda Milet falsafiy maktabi, Eley falsafiy
maktabi, Suqrot, Pifagor, Aflotun, Arastu
va boshqalarning falsafiy, tabiy - ilmiy, ijtimoiy - ahloqiy
ta`limotlar o`rganiladi.
Yunonistonda dastlabki falsafiy ta`limotlar eramizdan avvalgi VII-VI asrlar o`rtasida
Milet
shahrida yuzaga kelgan va rivojlangan.
Milet maktabi vakillari Fales, Anaksimandr, Anaksimenlardir.
Uning asoschisi Fales (eramizdan avvalgi ywr-tru yillarda yashagan). U Yunon fani va falsafasining
asoschisi bo`lib, o`z davrining etuk siesiy arbobi, jo`g`rofi, faylasufi bo`lgan. Fales ta`limotiga ko`ra,
tabiatdagi turli-tuman jism va xodisalar dastlabki ibtido - suvdan paydo bo`lgan va yana suvga
aylanadi va modiy birlik doimo o`zgarishda bo`ladi. Anaksimandr (Falesning shogirdi)
eramizdan
avvalgi VII asr oxiri va VI o`rtalarida yashab ijod etgan. U «Tabiat haqida» asarini ezgan, biroq asar
bizgacha etib kelmagan. Fales olamning asosiga suvni qo`ygan bo`lsa, Anaksimandr dune - cheksiz,
gazsimon apeyrondan ajralib chiqib, moddaning bir holatdan ikkinchi holatga o`tishini ta`minlaydi,
deb hisoblagan. Uning ta`limotini zamondoshi, shogirdi Anaksimen davom ettirdi.
Anaksimen
(eramizdan avvalgi 588-525 yillar) havo - olamning asosi, deb bilgan. Uningcha,
havoning
quyuqlashishidan suv, er, tosh kabi moddalar tashkil topgan, siyraklashishidan esa olov paydo bo`lgan.
Yana bir yunon faylasufi
Geraklit (eramizdan avvalgi 520-460 yillar) Kichik Osiening g`arbiy
qirg`og`idagi Efes shahrida zargar oilasida dunega kelgan. U stixiyali dialektikaga asos solgan, olov -
olamning asosi, deb bilgan. Uning fikricha, olamda hamma narsa harakatda. «Oqar suvga bir soniyada
ikki marta tushish mumkin emas, chunki suv har daqiqada yangilanib turadi». Olamda turg`unlik yo`q.
Harakat butun tabiatga, barcha jism va xodisalarga xosdir. Abadiy harakat - abadiy o`zgarishdir.
Harakat qarama-qarshiliq asosida sodir bo`ladi. «Kurash
hamma narsaning otasi, hamma narsaning
podshosidir», degan ekan Geraklit. Bundan Geraklit kishilar o`rtasida urushlarni targ`ib qilgan ekan-
da, deya xulosa chiqarish noto`g`ri.
Dostları ilə paylaş: