G9az(titul)

 
 
 
74 
 
Avstraliyada  şimaldan  cənuba  doğru  cənub  subekvatorial,  cənub-tropik,  cənub 
subtropik qurşaqları yaranır. Tasmaniya adasının cənub hissəsi mülayim iqlim qur-
şağında yerləşir.  
 
 
 
 
 
 
 
 
P
RAKTİK DƏRS. 
AZƏRBAYCANIN İQLİMİ
 
I.  Azәrbaycanda  günәş  radiasiyasının  paylanması.  Azərbaycanda  Günəş 
radiasiyasının  illik  miqdarı  120–160  kkal/sm
2
  arasında  dəyişir.  Bu  rəqəm  Nax-
çıvanda maksimuma çatır. Şərur-Ordubad düzündə 148–150 kkal/sm
2
, yüksək dağlıq 
zonada  isə  artaraq  152–160  kkal/sm
2
  təşkil  edir.  Kür-Araz  ovalığında  günəş 
radiasiyasının  qiyməti  128–132  kkal/sm
2
-dir.  Orta  dağlığa  doğru,  radiasiyanın 
miqdarı azalır və 120–124 kkal/sm
2
-ə qədər enir.  
Biliklərin tətbiq edilməsi və yoxlanılması
 
1. İqlim diaqramlarının səciyyəsini dəftərinizə yazın və onların hansı iqlim qurşaqlarına aid 
olduğunu müəyyən edin. 
2. Böyük Suayırıcı silsilə dağları Avstraliya materikinin qərb sahili boyunca yerləşmiş olsaydı, 
materikin iqliminin necə olacağına aid öz fərziyyənizi yazın. 
Sxem üzrә iş
 
20 
LAYİHƏ

---

 
 
75 
 
•   II  fəsil  •  
İqlim və onun təsərrüfatda rolu  
•
2 
Bunun  səbəbi  buludluluqdur.  1500–1600  m  hündürlükdən  sonra  onun  miqdarı 
yenə çoxalır, Böyük və Kiçik Qafqazın yüksək dağlıq zonasında (3000 m-dən yük-
sək) 140–150 kkal/ sm
2 
təşkil edir. 
 
 
 
 
Azәrbaycanda günәş radiasiyasının illik miqdarı 
 
– Hansı  qrafik  Günəş radiasiyasının illik miqdarının  düzənlikdən dağlığa dəyişməsini göstərir?
 
 
 
  
Xәritә üzrә iş
 
LAYİHƏ

---

 
 
 
76 
 
II. Azәrbaycan Respublikasında havanın orta illik temperaturunun dәyiş-
mәsi. Respublikamızda havanın orta illik temperaturu düzənlik ərazilərdə 14–15°C 
təşkil edir. Dağlara doğru 2000 m yüksəklikdə orta illik temperatur 4–5°C, 3000 m 
yüksəklikdə  isə  +1–2°C  olur.  Orta  illik  temperaturun  10°C-dən  yüksək  olması 
əkinçilik üçün böyük əhəmiyyətə malikdir.  
 
 
III.  Azәrbaycan  Respublikasında  yağıntının  paylanması.  Azərbaycan  Res-
publikasında atmosfer yağıntılarının miqdarına, mövsümi və illik paylanmasına təsir 
edən əsas amillər – hava kütlələri, ərazinin relyefi və Xəzər dənizidir. Respublika 
ərazisində  ən  az  yağıntı  Qobustanın  cənub-şərqinə, Abşeron  yarımadasının  cənub 
sahilinə düşür: 150–200 mm-dən az. 
Temperatur göstəricilərinə görə məntəqələri qruplaşdırın. 
+10°C-dən aşağı 
+10°C-dən yuxarı 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Xәritә üzrә iş
 
Azәrbaycanda  havanın orta illik temperaturu 
LAYİHƏ

---

 
 
77 
 
•   II  fəsil  •  
İqlim və onun təsərrüfatda rolu  
•
2 
Kür-Araz,  Samur-Dəvəçi  ovalıqları  və  Naxçıvanın,  Arazboyu  düzənliklərində 
illik yağıntının miqdarı 300 mm-dən azdır. Onların miqdarı Xəzər dənizi sahillərin-
dən qərbə, düzənliklərdən dağlara doğru tədricən artır. 
Dağlarda  yağıntılar  yüksəkliyə  doğru  artır.  Ən  çox  yağıntı  Talış  dağlarında 
(1700–1800 mm) və Böyük Qafqazın cənub yamacında (1400–1600 mm) müşahidə 
olunur.  
Respublikamızın  digər  dağlıq  ərazilərindən  fərqli  olaraq  Talış  dağlarında  yük-
səklik artdıqca yağıntının miqdarı azalır və yüksək dağlıq hissəsində (2000 m-dən 
yüksək) və dağarası dərələrdə onun miqdarı 250–300 mm-dən azdır. 
 
 
 
 
Cədvəli tamamlayın: 
Yağıntının miqdarı (mm-lə) 
Coğrafi obyektlər 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
  
Xәritә üzrә iş
 
Azәrbaycanda  yağıntıların paylanması  
LAYİHƏ

---

 
 
 
78 
 
 
 
1. 
1)  Yay gündönümündə K və L məntəqələrində günəş şüalarının düşmə bucağını hesablayın.  
2)  Günəş B məntəqəsində zenitdə olduğu vaxt L məntəqəsində günəş şüalarının düşmə bucağını 
tapın.  
3)  A və D məntəqələrinin hansı saat qurşağında yerləşdiyini təyin edin.  
4)  Hansı məntəqələrdə yerli və qurşaq vaxtı eynidir?  
5)  K məntəqəsində qurşaq vaxtı ilə saat 10:00 olduğu vaxt C məntəqəsində  qurşaq vaxtını  tapın. 
 
 
 
 
2. Verilmiş  mәntәqәlәrin aşağıdakı plan üzrә iqliminin sәciyyәsini verin. 
1)  Yanvarın orta temperaturu nə qədərdir?  
2)  İyulun orta temperaturu nə qədərdir?  
3)  Mütləq maksimum temperatur  neçədir?  
4)  Orta illik yağıntının miqdarı nə qədərdir?  
5)  İlin hansı dövründə cənub-şərq küləkləri hakim olur?  
6)  Qışda hansı istiqamətdən əsən küləklər  üstünlük təşkil edir?  
Nәticә çıxarın:  – Verilən məntəqələr hansı iqlim qurşağında yerləşir?  
 
Ü m u m i l ә ş d i r i c i   t a p ş ı r ı q l a r
 
Afrikanın şimal hissәsinin iqlim xәritәsi  
• 
A
•
 B
  
Xәritә üzrә iş
 
LAYİHƏ

---