6. MÜASİr az-n əDƏBİ DİLİ. indd
Yüklə 9,04 Mb. Pdf görüntüsü
|
| İNVERSİYA – bədii üslubda ifadə üsullarından biri,
cümlədə sözlərin adi düzülüş qaydasından fərqli bir şə- kildə düzülməsi ilə yaradılan bədii ifadə üsulu. Məsələn, inversiya yolu ilə yaradılan cümlədə mübtəda xəbərdən sonra, epitet təyin edilən sözdən sonra gəlir və s. Səməd 1 Ruscadan-lürkcəyə (azərbaycancaya – A.Q). Hüquq terminləri lüğəti. Bakı, 1920. 2 Ə.Mirəhmədov. “Ədəbiyyatşünaslıq terminləri lüğəti”. “Maarif” nəşriyyatı, Bakı, 1978, səh. 78-79. M Ü A S İ R A Z Ə R B A Y C A N Ə D Ə B İ D İ L İ 427 Vurğunun “Var olsun şeirimiz, şairlərimiz!” misrasında in- versiya vardır. Qrammatik qaydaya görə bu misra belə ol- malı idi: “Şeirimiz, şairlərimiz var olsun!” Yaxud: C.Məmmədquluzadənin 1906-cı ildə “Molla Nəsrəd- din” jurnalında yazdığı aşağıdakı parçanı nəzərdən ke- çirək: “Ey mənim müsəlman qardaşlarım! Əgər bilmək istəsəniz ki, kimin üstünə gülürsünüz, o vaxt qoyunuz qa- bağınıza aynanı və diqqət ilə baxınız camalınıza” (qabağı- nıza aynanı qoyunuz və diqqət ilə camalınıza baxınız forması əvəzinə). Söz və ifadələrin inversiya yolu ilə yerdəyişməsi bədii dili daha güclü və təsirli edir. Yaxud: İNTONASİYA – danışıq tərzi, tələffüz xüsusiyyəti, səs tonunun ucalıb alçalması. Danışan adamın bəhs etdiyi möv- zuya, hadisəyə, məsələyə, yaxud müraciət etdiyi adama, əşyaya, hədəfə münasibəti, onların həmin şəxsdə oyatdığı hiss və həyəcan intonasiyada özünün aydın ifadəsini ta- pır. Bədii əsərdə cümlənin ahəngi, melodik quruluşu, ruhu müxtəlif olur; başqa sözlə, cümlənin intonasiyası sual, nida, kinayə, adi təhkiyə və s. səciyyəsi daşıyır. Danışan adamın bu və ya başqa sözə, ifadəyə vermək istədiyi konkret mə- nanı, canlı məna çalarını bildirməkdə intonasiya xüsusi rol oynayır. Məsələn, “vur” nidası müxtəlif məqamda müxtəlif intonasiyada işlədilə bilər. Sabirin məşhur “Balaca səhnə” tərcüməsində mülkədarın dilindən deyilən “Vur! Vur ki, gə- tirməyibdir arpa!” əmrində qəddarlıq, zalımlıq; S.Vurğunun “Raport” şeirində “Vur! – dedim, – vur! Zərbələrini bərk vur!” xitabında isə adamları yeni həyat quruculuğuna, əmək rəşa- dətinə ruhlandırmaq cəhdi aydın hiss olunur. M Ü A S İ R A Z Ə R B A Y C A N Ə D Ə B İ D İ L İ 428 §292. İzahlı tərcümə terminoloji lüğətlərdə bu və ya digər terminin qarşılığı başqa dildə göstərilir və sonra iza- hat verilir. Ə.Fərəcovun tərtib etdiyi “İzahlı dilçilik lüğəti” belə lüğətlərə aiddir. Burada dilçilik terminlərinin yunan- ca, rusca, ingiliscə, fransızca, almanca, ispanca qarşılığı göstərilir və sonra izahat verilir 1 . Məsələn: Yüklə 9,04 Mb. Dostları ilə paylaş:
|