Azərbaycan Milli Kitabxanası

____________________Azərbaycan Milli Kitabxanası___________________ 
259 
 
elan etdi. Salonda böyük bir canlanma oldu. Birinci cərgədə yanımda oturan 
Bülbül iki əlilə üzünü tutub dedi: 
- Ay Süleyman, biabır olduq, vay, vay. 
- Niyə, Bülbül? 
- Heç bilirsən Əbülhəsən xan kimdir? 
- Xeyr bilmirəm. 
- O Şərqin dahi xanəndəsidir. Mən gərək o olan məclisdə mahnı 
yox, bir dəstgah oxuyaydım, keçib. 
Bir az əvvəl qubernatorla danışan çeşməkli qoca səhnədə göründü. Salon 
alqışdan titrəyirdi. Bəli, bu Əbülhəsən xan İqbal idi. 
O, böyük şairimiz Seyid Əzim Şirvaninin qəzəlinin bu sətrilə: "Zülfünü bas 
yarama, qoyma məni qan aparır" oxumağa başladı. 
Salondakılar dərin sükut içində idi. Mən harda olduğumu unutmuşdum. 
Doğrudan, o, ecazkar bir xanəndəymiş. 
Əbülhəsən xan İqbal məni səsiylə, nəfəsilə, öz musiqi dünyasına aparmışdı. 
Oxuyarkən onun üzündə əzab əlaməti görünmürdü. Dodaqları, gözləri, bir sözlə 
bütün siması incə bir təbəssümə  qərq olmuşdu. Konsertdən sonra Bülbül 
Əbülhəsən xanla qucaqlaşıb öpüşdü. 
Sonralar onunla görüşəndə xanəndələrdən söhbət gedəndə belə deyərdi: 
- Məclisdə oxuyarkən, xanəndənin üzünda əzab  əlaməti olmamalıdır. 
Xanəndə onu dinləyənlərə əziyyət verməməlidir. 
Bir axşam bizim artistlərin bir konserti haqqında onun fikrini bilmək 
istədim. 
O, Qurban Pirimovun mükəmməl texnikaya malik böyük ustad olduğunu 
söylədi. Sara Qədimova səhnədə xalq mahnıları oxuyarkən 
dedi: 
- Bu xanım hələ cavandır. Onun qarşısında uzun bir yol var. 
Xoşuma gələn cəhət oxuyarkən gözlərində, dodaqlarında görünən 
təbəssümləridir. Bu çox yaxşı əlamətdir. 
Əbülhəsən xan Seyid Şuşinski haqqında məhəbbətlə danışırdı. Onlar bir 
zaman Tiflisdə görüşüblərmiş.  Əbülhəsən xan açıq, pullu konsertlərda 
oxumazdı. Lakin o, musiqilə, sanətkara qiymət verilən, hörmət göstərilən 
məclislərdə təmənnasız oxuyardı. İranda onun plastinkalarını on baha qiymətə 
belə tapmaq çətindi. 
Bu böyük sənətkar o zaman Təbrizdə  şəhər bələdiyyəsində kiçik bir 
vəzifədə çalışırdı. Halbuki, belə bir adam musiqi ocaqlarında bir ustad kimi 
gəncliyə çox xeyir verə bilərdi. 
  

---

____________________Azərbaycan Milli Kitabxanası___________________ 
260 
 
Sovet ordusu doğma  şəhəriərimizi faşistklrdən geri alanda Təbrizdə 
təntənəli yığincaqlar keçirilirdi. Biz Əbülhəsən xana müraciət etdikdo o: 
- Belə təntənədə iştirak etməmək günahdır. Mən hüzurunuzda 
hazır - deyib gülümsərdi. 
Bir axşam Cəlil Məmmədquluzadənin köhnə dostu professor Fəxri Ədham 
bizi evinə "paçaplov''a qonaq çağırdı. Bu növ plov yalnız Təbrızdə olur. 
Əbülhəsən xan İqbal da məclisdə idi. O, bizi yenə öz məlahətli səsilə valeh 
etmişdi. Məclisdə sakitlik olan kimi deyirdi: 
- Ağalar, niyə  məni oxutdurmursunuz! Mən ki, təmənnasız oxuyanam. 
Yoxsa güman eləyirsiniz ki, qocalmışam, yorularam. Yox, ağalar, mən hələ çox 
oxuyacağam.  İstəsəniz, gedib Təbrizin  ətrafındakı o dağın başında elə 
oxuyaram ki, Təbriz əhli səhərə kimi yuxusuz qalar. 
Bəli, Əbülhəsan xan belə bir xanəndə idi. 
1942-ci ildə Mirzə  İbrahimovla birlikdə  Təbriz ziyalılarından bir neçəsini 
Bakıya qonaq gətirdik. 
Təbrizdə bunu eşidən Əbülhəsən xan yanımıza gəlib dedi: 
- Bakıya gedənlər nə xoşbəxtdirlər. Mən də getmək istərdim. 
Ordakı həmpeşələrimlə, köhnə dostum Seyid Şuşinski ilə görüşərdim. 
Mən çox istərdim ki, sizin konservatoriyada muğam haqqında bir neçə 
mühazirə oxuyam. Gələn dəfə Bakı səfərində məni yaddan çıxarmayın. 
Bu söhbətdən 25 il keçmişdir.  Əbülhəsən xan eyni arzunu indi 
Təbrizdən gəlmiş alim dostumuza da demişdir. O Bakını, Azərbaycan 
sənətkarlarını görmək arzusuyla çırpınır. 
Son illərdə  İranla aramızdakı  mədəni  əlaqələr genişlənir, yoluna düşür. 
Bakıdan Tehrana, Tehrandan Bakıya incəsənət xadimləri qastrola gedib gəlir. 
Arzu edərdik ki, günlərin birində  İrandan Bakıya gələn sənətkarlarla 
birlikdə 100 yaşlı həmişəcavan Əbülhəsən xan İqbal da bu dostluq körpüsündən 
keçsin. 
 
11 yanvar 1967  
  

---

____________________Azərbaycan Milli Kitabxanası___________________ 
261 
 
MİRZƏĞA ƏMİ 
 
Səhnəmizin nəhəng artisti, xalqımızın sevimli sənətkarı Mirzəğa  Əliyevi 
respublikamızda tanımayan varmı? O, böyük şöhrəti, sonsuz məhəbbəti xalqa, 
vəəonə sədaqətlə xidmət sayəsində qazandı. 
Mən onu uşaqlığımdan tanıyırdım. Bizim məhəllədə (keçmiş Spasski və 
Çadrovı küçəsinin tinində) yaşayırdı. 
Məhəlləmizdə böyük, kiçik - hamı onu sevərdi. Onun mis kimi cingildəyən, 
şən qahqəhələri, gülən gözləri, əbədi olaraq mənim xatirimdən çıxmayacaqdır. 
Şirin-şirin danışdıqca həm gülər, həm də dinləyənləri güldürərdi. Mən onu gah 
həyətimizdə, gah da dükan qabaqlarında tanıdığı  və tanımadığı adamlarla 
söhbət eləyən görərdim. Biz ona sadəcə Mirzəğa  əmi deyərdik. Ömrünün 
axırınadək ona bu adla muraciət eləyirdik. Bizim məhəllə uşaqları onun adını 
böyük bir sevinc və qürurla çəkirdi. Zarafat deyil, teatrın  ən yaxşı,  ən böyük 
artisti bizim məhəllədəndi. Məhəlləmizin əhalisi onun tamaşalarma bir bayram 
təntənəsinə gedən kimi axışardı. 
Mirzağa  Əliyev böyük realist sənətkar kimi məhəlləmizdəki müxtəlif 
adamların müxtəlif xasiyyətlərinə  dərindən bələd olmaq məqsədilə onılarla 
dostluq eləyirdi. Məhəlləmizdə yaşayanlardan çoxunun qəribə  ləqəbləri vardı. 
Bu ləqəblərin bəzisi nəsillərilə, bəzisi də özlərinin xasiyyətlərilə  əlaqədardı. 
Mirzəğa bu adamların xarakterlərindəki müsbət və  mənfi cəhətləri həssas bır 
sənətkar kimi öyrənir və  səhnədə ifa etdiyi şəxsiyyətlərin simasında onlardan 
gördüklərini kəskin boyalarla yaratmağa nail olurdu. 
Xalqımızm sevimli sənətkarı, məhəlləmizin üzügülər Mirzəğa əmisi belə bir 
adamdı. 
1922-ci üdə 16 yaşım vardı. Nərimanov adına Sənaye Texnikumunun 
elektro mexanik şöbəsində oxuduğum halda şerə,  ədəbiyyata həvəsim daha 
çoxdu. Divar qəzetində kiçik şeirlər çap etdirirdim. Məktəbin dram dərnəyində 
iştirak etdiyimdən tez-tez satir-agit teatrına gedərdim. Orada oynayan kiçik 
formalı komediyalar məni ürəkdən güldürürdü. 
Atam isə teatra əmimlə  bərabər Mirzəğa  Əliyevin onlara verdiyi 
kontramarkalarla ayrıca gedərdi. Mirzəğa səhnədə görünən zaman salon nəhəng 
bir ağız kimi birdən qəhqəhə  çəkirdi. Mirzəğanın təbii, səmimi oyunu hamını 
heyran eləyirdi. 
 
  

---