Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar
Yüklə 7,81 Mb. Pdf görüntüsü
|
“Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar. Povestlər”.
Ə
Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu – www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 609
bir melodiya üstündə köklənmiş bir aləmdə, sözun əsl mənasında, ulayırdı. Bəzən də müasir restoranların hansındasa nərmənazik əhlikeflərin, fırıldaqçıların arasında rəqs edəndə özümü ən əziz, ən müqəddəs şeylərə vəfasız çıxmış bir adam hesab eləyirdim. Əgər Hermine məni beş- altıca gün tək buraxsaydı, o dəqiqə bu usandırıcı, gülünc əhlikeflik arzusundan əl çəkərdim, hər gün görüşməsək də, gözü həmişə üstümdəydi. Məni idarə edir, qoruyur, hər hərəkətimə qiymət verirdi. Dözə bilməyib üsyan eləmək, qurtuluş axtarmaq fikrinə düşəndə isə gülümsəyə- gülümsəyə hər şeyi gözümdən oxuyurdu. Əvvəllər şəxsiyyət adlandırdığım şey günü-gündən darmadağın olduqca, o cür ümidsizliyə qapıla-qapıla nə üçün ölümdən elə qorxduğumu başa düşür və hiss etməyə başlayırdım ki, həmin biabırçı, iyrənc ölüm qorxusu da əvvəlki saxta meşşan varlığımın bir hissəsi imiş. İndiyəcən mövcud olan cənab Haller – o istedadlı yazıçı, Motsartın, Cetenin bilicisi, sənətin metafizikliyi, dahilik və fəcilik haqqındakı qiymətli fikirlərin müəllifi, ağzına kimi kitabla dolu hücrəsinə çəkilmiş bir guşənişin dalbadal özünütənqidə məruz qalır və heç birinə də dözə bilmirdi. Bu istedadlı və maraqlı cənab Haller zəkanı, insanlığı mədh eləsə də, müharibənin amansızlığına qarşı çıxsa da, müharibə vaxtı imkan yaratmadı ki, onu divara söykəyib güllələsinlər. Halbuki məntiqə görə belə olmalıydı. Vəziyyətə uyğunlaşdı, onunla barışaraq sakit həyat sürməyə başladı. Düzdür, istismarın, hakimiyətin əleyhinə idi, lakin bankda müxtəlif sənaye inhisarlarının aksiyalarını saxlayır, heç bir vicdan əzabı çəkmədən onlardan gələn gəliri xərcləyirdi. Hər şeydə də beləydi. Bu Harri Haller qəribə bir ustalıqla bütün dünyaya nifrət edən idealist cildinə girsə də, özünü dərdli bir guşənişin, qəzəbli bir peyğəmbər kimi göstərsə də, əslində, burjuydu, Hermine kimilərinin yaşadığı həyata pis baxır, restoranlarda keçirilən vaxta, səpələnən pullara heyfi gəlir, vicdan əzabı çəkirdi. Ancaq, bununla belə, heç birindən can qurtarmağa, kamilləşməyə can atmır, əksinə, mənəvi əyləncələrin ona zövq verdiyi, şöhrətləndirdiyi həmin rahat günlərin həsrətini çəkirdi. Onun nifrət bəslədiyi, istehza elədiyi qəzet oxuyanlar da müharibədən əvvəlki rahat günlərin həsrətini beləcə çəkirdilər. Çünki bu, görüb-götürdüklərindən nəticə çıxarmaqdan qat-qat asan idi. Lənət şeytana, bu Harri Hallerə baxanda adamın ürəyi qalxırdı! Lakin, bununla belə, onun getdikcə yırtılan maskasının quyruğundan tutub durur, öz mənəvi dünyası ilə məzələnməsindən, qarışıqlıq, təsadüflər (ölüm də buraya aiddir) qarşısındakı meşşan qorxusundan heç cür ayrıla bilmirdim. Getdikcə formalaşmağa başlayan təzə Harrini – rəqs zallarının bu utancaq, gülməli diletantını rişxəndlə, paxıllıqla keçmişin saxta, ideal, tərs Harri obrazı ilə tutuşdurarkən təzə Harri professorun evində Getenin portretini görən zaman köhnə Harrini yerindən oynadan naqis cəhətləri bircə-bircə üzə çıxarırdı. Əslində, köhnə Harrinin özü də meşşansayağı ideallaşdırılmış Geteyə bənzəyirdi. O da baxışlarındakı nəciblik, alicənablıq, müdriklik, insanlıq brilyant kimi bərq vuran, az qala, öz qəlbindəki alicənablıqdan vəcdə gələn mənəvi qəhrəman idi! Lənət şeytana, ancaq bu ecazkar obraz indi şana-şana olmuşdu, bu ideal Harri Haller ərpimlənib tökülürdü! İndi küçə çapqınçılarının soyduğu yüksək bir mənsəb sahibinə oxşayırdı, şalvarı piltik-piltikdi. Ağlı olsaydı, özünü üst-başı tökülmüş bir adam kimi aparmağı öyrənərdi. Amma bu cır-cındırın içində elə gəzirdi ki, deyərdin, üstü orden-medalla doludur və ağlaya-ağlaya öz itirilmiş şərəfini təzədən geri qaytarmaq istəyir. Musiqiçi Pablo ilə də tez-tez görüşür, ona qarşı münasibətimi təzədən saf-çüruk eləməli olurdum. Çünki Herminenin çox xoşuna gəlirdi, həmişə onunla bir yerdə olmağa can atırdı. Pablo yaddaşıma mənasız bir adam, lovğa bir gözəlçə, şən, qayğısız bir uşaq kimi həkk olunmuşdu; bir-iki xoş sözlə, şokoladla asanca başını aldatmaq olardı. Ancaq heç vaxt haqqında nə
“Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar. Povestlər”.
Ə
Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu – www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 610
düşündüyümü soruşmurdu, musiqi nəzəriyyəm kimi bu da onun üçün mənasızdı. Dediklərimə nəzakətlə, mehribanlıqla qulaq asar, həmişə gülümsəyər, ancaq heç vaxt doğru-düzgün cavab verməzdi. Bununla belə, deyəsən, onda özümə qarşı maraq oyada bilmişdim, çünki açıq-açığına xoşuma gəlməyə, iltifat göstərməyə çalışırdı. Bir dəfə də həmin nəticəsiz söhbətlərimizin hansındasa əsəbiləşib, az qala, kobudluğa keçəndə; pərt oldu, kədərlə üzümə baxdı, sol əlimi əlinə alıb sığalladı, qızıl suyuna çəkilmiş balaca bir burunotu qutusu çıxarıb dedi ki, iylə, xeyri olacaq. Sualedici nəzərlərlə Hermineyə baxdım, başını tərpətdi və mən qutunu alıb iylədim. Doğrudan da, bir az keçən kimi, kefim duruldu, gümrahlaşdım. Çox güman ki, içindəki həbə kokain qatılmışdı. Hermine dedi ki, Pabloda belə dərmanlar çoxdur, gizli yollarla alır, hərdən dostlarına da verir, onları necə qatmağın qədərini də lap yaxşı bilir. Bu dərmanlar ağrını götürür, adamı yatırdır: gözəl-gözəl yuxular görürsən, şənlənirsən, kiməsə vurulursan... Bir dəfə də Pabloya şəhərdə, sahil bağında rast gəldim. Dinməzcə mənə qoşuldu. Axır ki, bu dəfə onu söhbətə çəkə bildim. – Cənab Pablo, – deyə əlindəki nazik, qara, gümüşü haşiyəli əsa ilə oynayan bu oğlana müraciət elədim. – Sizinlə ona görə maraqlanıram ki, Herminenin dostusunuz. Amma onu da deyim ki, sizinlə danışmaq çox çətindir. Bir neçə dəfə musiqi barədə danışmağa çalışmışam, çünki bu haqdakı fikriniz, etirazınız, şəxsi mülahizələriniz mənim üçün çox maraqlıdı, lakin hər dəfə də söhbətdən yayınaraq dilucu cavablar vermisiniz. Səmimiyyətlə güldü, bu dəfə borclu qalmayıb biganəliklə dedi: – Bilirsinizmi, mənə elə gəlir, musiqi haqqında danışmağa dəyməz. Heç vaxt bu barədədanışmıram. Sizin o ağıllı, həqiqi sözlərinizə nə cavab verə bilərdim ki? Dediklərinizin hamısı tamamilə doğru idi. Ancaq, bilirsinizmi, mən musuqiçiyəm, alim deyiləm və heç inanmıram ki, musiqi sahəsində haqlı olmağın ona bir xeyri dəyə. Musiqi barədə fikir söyləmək, zövqlü, təhsilli olmaq və sairə əsas məsələ deyil. – Yaxşı, olsun. Bəs əsas məsələ nədir? – Əsas məsələ çalmaqdır, cənab Haller! İmkan daxilində çoxlu, yaxşı, çılğınlıqla çalmaq! Belədir, müsyö. Haydının, Baxın bütün əsərlərini bilməklə, onların haqqında çox ağıllı mülahizələr söyləməklə insanlara xidmət etmək olmaz. Ancaq mən kərənayı götürüb dəbdə olan bir şimmi çalanda, yaxşı-pisliyindən asılı olmayaraq, hamıya sevinc bəxş edəcək, musiqi onların sümüyünə düşəcək, qanına işləyəcək. Əsas məsələ bax budur! Uzun fasilədən sonra musiqi təzədən başlayanda, siz zaldakı adamların üzünə baxın, görün gözlər necə parıldayır, hamının sümüyünə düşür, üzləri gülməyə başlayır! Musiqini bax buna görə çalırlar... – Çox gözəl, cənab Pablo. Ancaq hissləri yerindən oynadan musiqi ilə bərabər ruha təsir edən musiqi də var. Hazırda çalınan musiqidən başqa, ölməz musiqi əsərləri də var, indi çalınmasa da, əbədi yaşayır. Kim istəsə, tək-tənha öz yerinə uzanıb «Sehrli fleyta»dan, «Matfey çılğınlığı»ndan hansı melodiyanısa xəyalında canlandırar, həmin musiqini eşidər və bunun üçün də kiminsə ya fleyta, ya skripka çalması lazım gəlməz. – Elədir, cənab Haller. «Həsrət»i də, «Valensiya»nı da tənha, xəyalpərvər adamlar hər gecə astadan zümzümə edirlər. İdarədə oturan yazıq makinaçı qız da axırıncı dəfə eşitdiyi onestepi beynində dolaşdırır, öz makinasını onun təqtləri üstündə tıqqıldadır. Düz deyirsiniz, bütün tənha adamların özünün lal musiqisi olur. Fərqi yoxdur, «Həsrət» də ola bilər, «Sehrli fleyta» da, «Valensiya» da! Bəs bu adamlar həmin tənha, lal musiqini haradan götürürlər? Bizdən, biz musiqiçilərdən! O gərək əvvəlcə çalınsın, eşidilsin, qana işləsin ki, sonra da kimsə gedib onu öz evində xatırlasın, xəyala dalsın.
Yüklə 7,81 Mb. Dostları ilə paylaş:
|