Journal of new century innovations wsrjournal com Volume – 10 Issue-3 August 2022

JOURNAL OF NEW CENTURY INNOVATIONS 
WSRJournal.com


Volume-10_ Issue-3_August_2022 
35 
Galogenlarning reaksiyaga kirishish xususiyati F —Cl—Br—J qatorda pasayib 
boradi. Shu sababli oldingi element keyingisini H G tipidagi (G - galogen) 
kislotalardan va ularning tuzlaridan siqib chiqaradi. Bu holda aktivlik qatori susaya 
boradi: 
F
2
> Cl
2
> Br
2
> J
2
Galogenlarning tartib raqami ortishi bilan fizik xossalari ma’lum qonuniyat bilan 
o'zgarib boradi: ftor — qiyin suyuqlanadigan gaz, xlor — oson suyuqlanadigan gaz, 
brom — suyuqlik, yod — qattiq modda. 
 
Foydalanilgan adabiyotlar: 
1. Kimyo 8-sinf (Ўзбек тилида). Muallif: I.R. Asqarov. N.X. To'xtaboyev K.G'. 
G'opirov.[1] 
2. Kimyo 8-sinf (Ўзбек тилида). Muallif: I.R. Asqarov. N.X. To'xtaboyev K.G'. 
G'opirov.[2] 
3. www.ziyonet.uz[3] 
4. www.library.uz [4] 

---

JOURNAL OF NEW CENTURY INNOVATIONS 
WSRJournal.com


Volume-10_ Issue-3_August_2022 
36 
FIZIK KATTALIKLAR VA ULARNING O'LCHAMLARI 
 
Rayimova Sohiba Nurillayevna 
Yunusobod tumani 235-maktab fizika fani o'qituvchisi 
 
Annotatsiya: 
Ushbu maqolada fizik kattaliklar,ularning o'lchamlari,fizikaviy 
kattaliklar orasidagi matematik munosabatlar haqida ma'lumotlar berilgan. 
Kalit so'zlar: 
Fizik kattaliklar,metr,amper,Kelvin,mol,metr. 
Fizika va kimyo tajribaviy fanlar bo'lgani uchun, ular bevosita o'lchashlar bilan 
bog'liqdir. Biror kattalikni o'lchash, uni etalon sifatida qabul qilingan kattalik bilan 
taqqoslash degani. Har qanday fizik kattalik o'zini shaxsiy “familiyasi” –o'lchamligiga 
ega.Tajribaviy tadqiqotlarda, har doim, tadqiqotlar natijasiga ta'sir etishi mumkin 
bo'lgan ma'lum bir xususiyatlar doirasi bilan cheklanish kerak. Masalan, qattiq jism 
kinematikasi va dinamikasiga taalluqli bo'lgan masalalarni yechayotganda moddani 
atom tarkibini, yorug'lik bosimini va shunga o'xshashlarni hisobga olmaslik 
kerak.Fizika qonunlari fizikaviy kattaliklar orasidagi matematik munosabat 
ko'rinishida ifodalanadi. Bunday munosabatlarni o'rganish uchun fizik kattaliklarni 
o'lchash imkoniyatiga ega bo'lish kerak.Fizik kattaliklar deganda fizik ob'ekt(buyum, 
holat, jarayon)larni o'lchanuvchi xususiyatlari tushuniladi.Har qanday fizik kattalik 
uchun o'lchov birliklari ixtiyoriy ravishda tanlab olinishi mumkin. Lekin, tajribada 
onsonroq bo'lishi uchun faqat 7 ta fizik kattalik uchun ixtiyoriy qilib olinadi. Bu 
kattaliklar va ularning o'lchov birliklari asosiy deyiladi.Qolgan fizik kattaliklarning 
o'lchov birliklari shu kattaliklarni asosiy kattaliklar bilan bog'lovchi formulalarga yoki 
qonunlarga asosan olinadi. Bu kattaliklar hosilaviy deyiladi.Barcha asosiy va hosilaviy 
kattaliklarning mujassami birliklar sistemasi deyiladi.Asosiy birliklarni tanlashda 
quyidagilarga e'tibor berish kerak. 
1.Asosiy nazariy birliklarni aniqlash, ularni boshqacha talqin qilishga yo'l 
qo'yilmaydigan darajada har birini fizik mohiyatini qamrab olishi kerak. 

---