Microsoft Word Ali Rza Xelefli enson23
Yüklə 1,29 Mb. Pdf görüntüsü
|
108 timsalında. Danışılan əhvalat çözülən hekayə o qədər kövrək, o qədər duy- ğuludur ki, sanki qar altından çıxan zərif bir çiçəkdir. Artıq qeyd etdiyimiz kimi o zərif çiçəyin özü qar altından çıxmağın əzablar daşıyıcısıdır, onunla kobud rəftar etmək olmaz. Elə onun özü qədər, o qar altından çıxan çiçəyin zərifliyi qədər incəliklə, zərifliklə, kövrəkliklə ona yanaşmaq istəyi ol- malıdır. Bu yanaşmanın bəhrəsi əlbəttə, kövrək pıçıltılara çevriləcək: Yadındamı, xoş baxışdan Könül həyəcan duyardı? Bir oğlan da yaranışdan Xəyallarla yaşayardı?! Burada ünvan nə qədər dəqiq və aydındırsa, bir o qədər nazik bir tül al- tına, dağdan keçən seyrək duman altına düşüb. Sanki Yaddaş Sahibinin "ala göz" sözə ünvanladığı sevginin sahibi də üz göstərir. Çəkinə-çəkinə, utanan, həyalanan bir ismətlə. Biz uşağın birini görürük. O, uşağı görürük ki, hələ in- cəlik, zəriflik, kövrəklik aləmindən çıxmayıb, bu aləmdən qopmayıb. Ancaq onun bu sirli-sehrli aləminə mərhəm olan da var. İndi xəyalın dumanlıqları arasından baxıb onu görə bilir. Onun - o "ala göz"ün bir xoş baxışından bu uşağın könlü həyəcana gəlirmiş. Həm də o arx kənarındakı oğlanın həyəcana gəlməyi təsadüfi deyil, axı o elə yaranışdan xəyallarla həmdəm olub, xəyal- larla yaşayıb. İndi zaman keçəndən sonra onun "yadındamı?" deyə müraciəti çox səmimi səslənir. Bu uşaqlıq aləminin sakinləri gərək yaddan çıxarmasın- lar. Axı o vaxt onların arxından (həm də arasından) boz-bulanıq sular axardı: Yadındamı, arxımızdan Boz-bulanıq su axardı? Bir oğlan da ağ kağızdan Hey gəmilər axıdardı?! O, oğlan o vaxt yol axtarırdı, bəlkə bu arxla gedən su arzuların o başı- nacan geib çatacaq, bu su o qədər gedəcək ki, son anda, son mənzildə insan- ların ürəklərindəki arzularının hamısının çiçəkləndiyi müqəddəs bir məkana çatacaq. Onun öz əli ilə düzəltdiyi kağız gəmilər onu həmdəmi ilə birlikdə arzuların çiçəkləndiyi yerə aparacaq: 109 Yadındamı, lövbər salıb O gəmilər dayanardı? Bir oğlan da izin alıb Göy sahilə yollanardı?! İnsan hisslərinin, insan duyğularının ən nadir yaşantılarının sözə gətiril- məsi, sözə çevrilməsi və bu yolla insanların mənəvi aləminə bir-birini başa düşmək üçün körpü yaratmaq istəyi... bu, H.İsaxanlının müəllif kimi böyük uğurudur. O uşağı qanadlandıran duyğular, onun dayandığı sahilin qarşı tə- rəfindəki könlünə həmdəm olan qız elə həm də onun ruhunun ən zərif çiçə- yidir. Onun şəninə nəğmələr oxuyur, bülbül kimi ötür, uçmaq, qanadlan- maq, səmada qoşa göyərçin kimi pərvazlanmaq istəyi uşaq aləminin ən gö- zəl lövhələridir: Yadındamı, o sahildə Gülə bənzər bir qız vardı? Bir oğlan da xeyli zildə Bülbül kimi oxuyardı?! Buradakı saflığı, təmizliyi görməmək, sözlə yaranmış mənzərədəki İlahi gözəlliyi duymamaq mümkün deyil. Bu mənzərə hər birimizin həyatında var. Əlbəttə, o aləmi yaşamış olanlardan söhbət gedir. Amma eyni zamanda bu bir tarixi hadisə deyil, ancaq bütün tarixi hadisələrdən daha canlı, nəfəsli və ruhludur. Ona görə ki, biz o misraların arasında döyünən şair ürəyini gö- rə bilirik. Hekayət isə davam edir. Bəs o gəmi hara getdi? Bəs o qız necə ol- du? O oğlanın izsiz, soraqsız itməsi qızın taleyində hansı izi buraxdı? Və yenə müəllifin özü bu suallara qəlbindən qopmuş hisslərin, duyğula- rın bir parçası kimi cavab verir: Yadındamı, gəmi getdi, Gözü yaşla doldu qızın? Bir oğlan da tamam itdi, Gül bənizi soldu qızın?! Burada yaxşıdan və pisdən heç bir söhbət gedə bilməz. Bu lövhədə olan- lar bölgülərdən çox yuxarıdadır. Bu mənzərənin təbiətində olan saflığa yax- şılıqlar qibtə edər, pisliklər həsəd aparar. Uill Dürant nə qədər doğru deyir- miş: 110 "Yaxşı və pis insani və çox zaman fərdi zövqlər və məqsədlər ucbatın- dan nisbidir və kainat üçün heç bir əhəmiyyətə malik deyildir. Kainat miqyasında götürüldükdə isə fərdlər, sadəcə olaraq, gəldi-gedərdir. Əgər bizə təbiətə nəsə gülməli, mənasız və şər kimi görünürsə, bu çox zaman bizim biliyimizin qərəzli olması ucbatından, biganəlik üzündən baş verir. Həmçinin, o səbəbdən ki, biz hər şeyin bizim zəkamızın tə- ləbinə uyğun qurulmasını istəyirik. Bizim zəkamızın pis bir şey kimi bəyan etdiyini təbiətin nizamı və universal qanunları heç də pis hesab etmir, onları yalnız bizim bu təbiətimizin ayrılıqda ötürülmüş qanun- ları hesab edir... (Yaxşı və pis terminləri özlüyündə nəzərdən keçiril- dikdə heç bir pozitiv məna kəsb etmir)". 1 Uill Dürant insan və təbiət münasibətlərini düşüncə sistemində memar kimi qurur. Biz memarın yaratdığı nəhəng bir sarayı görürük. Ancaq o sa- rayın naxışları, incəlikləri, zəriflikləri çatmır. Bu görmək istədiymiz naxışlar şairin hissləri və duyğuları ilə süslənmiş sözlərdir, misralardır, poetik lövhə- lərdir. Uşaq quruyan arxın axmazlığına baxır, o daha gəmi ilə səyahətə çıxa bilməz. İndi o kağızdan təyyarələr düzəldəcək: Yadındamı, arxımızdan Axan sular quruyardı? Bir oğlan da ağ kağızdan Təyyarələr uçurardı?! Görünənin nisbiliyi, birinin tərəfindən yaxşı, digərinin tərəfindən pis qəbul olunması, yaxud insanın musiqiyə münasibətdə yaşantıları...bütün bunlar əslində həyata münasibətin görüntüləridir. Quruyan arxa münasibət- də də uşağın yaşantıları əslində 50 il sonrakı dövrün kamillik zamanında ya- şanan həyatın eskizləridir. Bu mənada şairin psixoloji məqamları reallığa uyğunlaşdıraraq poetik dilə çevirməsi filosofun insanın həyat hadisələrinə münasibəti ilə eyniləşir: "Eyni bir şey eyni zamanda pis də ola bilər, yaxşı da, biganə də. Məsə- lən, musiqi melanxolik üçün yaxşıdır, qabaqcadan əmələ gəlmiş elə yanlış fikirlərdir ki, əbədi reallıq onları tanıya və qəbul edə bilməz. Doğrudur ki, dünya təbiətin bütün sonsuz, hüdudsuz, hədsiz, intəhasız illüstrasiyası ola bilər, lakin insanın, sadəcə olaraq, xüsusi ideallarının 1 Uill Dürant. "Fəlsəfi hekayələr". Zəkioğlu. Bakı, 2006, s. 163. Yüklə 1,29 Mb. Dostları ilə paylaş:
|