Quran elmleri dersliyi indd
Yüklə 2 Mb. Pdf görüntüsü
|
186 “zəl” hərflərinin izharı, kinayəni bildirən “ha” hərfinin “zəmmə” və “kəsrə”nin işbası ilə vəsl edilməsi, hərfi-cərdən sonra “mim” hərfinin zəmməli oxunması və işba edilməsi ilə “ْﻢُﻫ” zəmirinin vəsl edilməsi, işarə əvəzliklərinin xüsusi şəkildə oxunması, “ﻞﻳِﺰْﻨَﺗ” sözünün yerinə “ﻝﺍَﺰْﻧﺇ” sözünün seçilməsi İbn Kəsirin Məkkə ləhcəsindən qaynaqlanır. “Nəhv” elmində söylənilən müxtəlif nəzərləri (yəni ərəb dilinin qrammatik qaydaları barəsində söylənilən müxtəlif nəzərləri) rəvayətlərə hakim etməkdə ehtiyatlı davranması onun qiraətinin qəbul edilməsində mühüm amillərdən biri olmuşdur. Belə ki, o, hətta həyatda olduğu dövrdə Məkkədəki rəqiblərindən üstün tutulurdu və İbn Mücahid “yeddi qiraət”i toplamağı qərara aldığı dövrdə də İbn Kəsirin qiraətini Məkkə qiraətinin tək nümayəndəsi olaraq seçdi. Şatibi hətta onun qiratini “yeddi qiraət”in əşrəfi hesab etmişdir. İbn Kəsirin şagirdləri arasında Şibl ibn İbad və Məruf ibn Mişkan onun qira ətini gələcək nəsillərə ötürən əsas qarilər olmuşlar. Bizə gəlib çatan bütün məlumatlar onların Bəzzidən və Bəzzinin də Əkrəmə ibn Süleymandan olan müs təqim rəvayəti ilə nəql olunmuşdur. Elə bu səbəbdən də, İbn Xuzeymə ehtimal vermişdir ki, Bəzzi və ya Əkrəmə İsmail və İbn Kəsir arasındakı vasitəni qırmışlar. Halbuki, Bəzzinin rəvayətini nəzərə almasaq, Şafeinin və Qunbulun rəvayətində vasitə qorunmuşdur. İbn Kəsirin qiraətini iki ravi – “Qunbul” adı ilə tanınan Məhəmməd ibn Əbdurrəhman (v.t: 291-ci il) və Əhməd ibn Məhəmməd Bəzzi (v.t: 250-ci il) təlim və təbliğ etmişlər. İbn Kəsirin qiraətinin Bəsrə qiraəti üzərində də nəzərə çarpacaq dərəcədə təsiri olmuşdur. Çünki Bəsrə qarisi və “yeddi qari”dən biri olan Əbu Əmr ibn Əla qiraəti İbn Kəsirdən təlim almışdır. İbn Kəsirin Əbu Əmr ibn Əla üzərində qoyduğu təsir, qiraətlər arasındakı fərqlərdə onların eyni fikirdə olmala- rından görünməkdədir. 1 3. Asim: Əbu Bəkr Asim ibn Əbin-Nucud əl-Əsədi (hicri 90-127-ci il) “yed- di qari” arasında ən məşhur qarilərdəndir. O, qiraətin qətiliyində və kəlamın fəsahətində bir nişanə idi. O, ədib, nəhv alimi və ustadı Əbu Əbdurrəhman Sulə- mi dən sonra Kufə qarilərinin imamı idi. Əbdul-Cəlil Razi onu Kufədə şiələrin qiraət imamı hesab etmiş, demişdir: “Hərəmeyn (Məkkə və Mədinə) və İraqeyn (Kufə və Bəsrə) qarilərinin əksəriyyəti Əhli-beyt (ə) şiələrindən və Əhli-beytin (ə) imamətini qəbul edənlərdən olmuşlar.” 2 Xansari “Rəvzətul-cənnat” əsərində yazır: “O, çox zahid və təqvalı bir qari idi. Onun nəzəri qiraətdə ən düzgün nəzər hesab edilirdi.” 3 Qiraətlərin gələcək nəsillərə ötürülməsində digər şəhərlərin qariləri ilə müqayisədə Kufə şəhərinin qarilərinin daha böyük payı olmuşdur. “Yeddi qari”ni 1 Böyük İslam ensiklopediyası, c.4, s.509-510. 2 Seyid Məhəmmədbaqir Huccə , “Tarix-e Quran”, s.321; “ət-Təmhid”, c.2, s.194. 3 Seyid Məhəmmədbaqir Huccə , “Tarix-e Quran”, s.321. 187 seçərkən İbn Mücahidin Kufədən üç qari seçməsi bu şəhərin hərbi, siyasi və elmi mövqeyini aydın şəkildə göstərməkdədir. Kufədən seçilən üç qari arasında da Asim digərlərindən üstün hesab edilmişdir. Asimin qiraəti müəyyən xüsusiyyətlərə ma- likdir və bu da hal-hazırda onun qiraətinin müsəlmanlar arasında Quranın rəsmi qiraəti kimi tanınmasına və yayılmasına bais olmuşdur. Asimin qiraətinin ən əsas xüsusiyyəti onun qiraəti ilə ən böyük və tanınmış qiraət ustadlarının qiraəti ara- sında olan möhkəm bağdır. Asim qiraəti “ərz” yolu ilə Əbu Əbdurrəhman Suləmidən təlim almışdır. Əbu Əbdurrəhman Suləminin elmi mövqeyi Quranın qiraətini Əli ibn Əbu Talibdən (ə) Kufə qarilərinə, o cümlədən, Asim ibn Əbin-Nucuda ötürməsi ilə səciyyələnir. Qiraətin ali səthlərinin öyrənilməsində Əbu Əbdurrəhman Suləminin qiraət usta- dı olaraq səhabələr arasıda yalnız Əli ibn Əbu Talibin (ə) adı çəkilmişdir. Onun qiraət ustadları olaraq daha çox üç səhabənin – Əli ibn Əbu Talibin (ə), Osmanın və Zeyd ibn Sabitin adı çəkilir. Bu üç ustad arasında da daha çox Əli ibn Əbu Ta- lib (ə) üzərində dayanılır. Hətta deyilir ki, o, Quranın bir hərfinin qiraətində belə o həzrətin qiraətindən kənara çıxmamışdır. Rəvayətlərin birində qeyd edilir ki, o, Əlini (ə) qiraətdə tək bilirmiş. Əbu Əbdurrəhman Suləminin Kufənin müxtəlif qiraətləri, o cümlədən, “yeddi qiraət”dən olan üç qiraət üzərində böyük təsiri ol- muşdur. Belə ki, Asimin qiraəti vasitəsiz, Həmzə və Kəsainin qiraəti ilə vasitə ilə Əbu Əbdurrəhman Suləmidən təsir almışdır. 1 Bu qiraət sənədi qızıl su il yazılası bir sənəddir və belə sənəd digər qiraətlərdə mövcud deyildir. Əli ibn Əbu Talib (ə) Əbu Əbdurrəhman Suləmiyə o qədər etimad göstərmişdir ki, onu öz övladları Həsən (ə) və Hüseynə (ə) müəllim tutmuşdur. 2 Burada Asimin qiraət imamlarının silsiləsinə nəzər salaq: Asim → Əbu Əbdurrəhman Suləmi → Əli ibn Əbu Talib (ə) → Həzrət Peyğəmbər (s) Asimin qiraəti iki ravi vasitəsilə - Su`bə (Əbu Bəkr ibn Əyaş) və Həfs ibn Süleyman vasitəsilə təlim və təbliğ olunmuş, gələcək nəsillərə ötürülmüşdür. Bəziləri Əbu Əbdurrəhmandan əlavə Zərr ibn Hubeyşi də Asimin qiraət ustadı hesab etmişlər: Asim → Zərr ibn Hubeyş → Abdullah ibn Məs`ud → Həzrət Peyğəmbər (s) Asimin qiraətinin iki ravisindən biri Əbu Bəkr Əyaş demişdir: “Asim mənə dedi: “Əbu Əbdurrəhmandan başqa kimsə mənə Qurandan bir hərf belə qiraət etməmişdir və o da Quranı Əlinin (ə) yanında oxuyub ona təqdim etmişdir. Mən Əbu Əbdurrəhmanın yanından geri qayıtdıqda, Quranı Zərrin yanında oxuyub ona təqdim edirdim.”” 3 1 Böyük İslam ensiklopediyası, c.5, s.678-679. 2 Mənahilul-irfan, c.1, s.458. 3 “əl-Bəyan”, s.130; “ət-Təmhid”, c.2, s.245. Yüklə 2 Mb. Dostları ilə paylaş:
|