Gülsüm Hüseynova tat d I l I n I n L u g ə t
Gülsüm Hüseynova. Tat dilinin lüğət tərkibinin leksik-semantik təhlili
Yüklə 1,97 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Gülsüm Hüseynova. Tat dilinin lüğət tərkibinin leksik-semantik təhlili
32 Gülsüm Hüseynova. Tat dilinin lüğət tərkibinin leksik-semantik təhlili «gecə», şaqum//şəngüm «axşam», rah «yol», zumustun «qış», homin «yay», poriz «payız», vassol «yaz», dişənbi «bazar ertə si», səşənbi «çərşənbə axşamı», çorşənbi «çərşənbə», şorinə «cümə axşamı», orinə «cümə», şənbi «şənbə», yekşənbi «bazar günü», səhət «saat», daqqa «dəqiqə», səboh «səhər», havo «hava», batdoğ «bataqlıq», vor «yel», zilincin «zəlzələ», birəq «şimşək» və s. 13. Heyvan, quş və həşərat adlarını bildirən sözlər: səg «it», pişig «pişik», yəvər «düyə», lari «xoruz», gomiş «camış», quç «qoç», həştərxon «dan. həştərxan, hind toyuğu, hinduşka», vələnd «hörümçək», xug «donuz», girg «qurd», «canavar», xər «eşşək», xərgüş «dövşan», mar//mor «ilan», girgirə «çöl gö yərçini», xırs «ayı», pısgiri «cırcırama», pilpilək «kəpənək»,
aslan», ceyran, maral, əs «at», biz «keçi», qəcələ «sağsağan», pərəndə «qaranquş», gərg «toyuq» və s. 14. Bitki, meyvə-tərəvəz və onlarla bağlı söz və ter min lər: buroni «lobya», güvo «ot», dor «ağac», vəlg «yarpaq», əli «alça», zərdəəli «ərik», təli «tikan», çılxıs «qızılgül», çılxısdor «qızılgül kolu», bağala «böyürtkən», müri «moruq», futolı «əvəlik», təşənəyoği «həvəcüvə», siyətum «qara tum», «çörək- otu», təhləsir «sarımsaq», qilin «kartof», piyoz «soğan», əssəli «qara yonca», tara «tərə», qamiş «qamış», gezinə «gicirtkan», ziris «zirinc», təliqətqəli «çaytikanı», bağalaxırsi «qırmızı moruq», «ayı moruğu», bihdor «heyva ağacı», si «alma», məş- məşür «şaftalı», qaqalaxırdi «dəvədabanı», ənginə «qax, mey və qurusu», lavaşinə «lavaşa» (qurudulmuş alça, zoğal turşu su), isbimicə «çobanyastığı», bənövşepəşmunaqafar «bənövşə gülü», çimnüri «alma növü», çimxil «itburnu» kürmüri «ar dıc», «gəvən», kürinə «yarpız», xoçəməz «qoz», əmrü «ar- mud», kəndim «arpa», pənbə «pambıq», peyğəmbəri «qarğıda- 33 Gülsüm Hüseynova. Tat dilinin lüğət tərkibinin leksik-semantik təhlili lı», bəli «gilas», dəmbül «gavalı», xəmzə «yemiş», zumustuni «qarpız», zərdə «kök», ənor «nar», vic «tut çırpmaq üçün ça dır» və s. 15. Ev və onun hissələri ilə bağlı sözlər: xuna «ev», bun «dam», dər «qapı», düşdər «qapıarxası», ciməxotun «yorğan- döşək saxlanılan yer», övərə «evdə çimmək üçün yer», ruzinə «baca», qədəmə «pilləkən» və s. 16. Keyfiyyət bildirən sözlər: xub «yaxşı», xərob «pis»,
da», isbih «ağ», zərd «sarı», çör «göy», çör-bənövş «bənövşə yi», mixəyin «mixəyi», «qəhvəyi», havorangi «mavi», «hava- rəngi», duroz «uzun», qutəh «qısa», pur «dolu», tihi «boş», gird «girdə, yumru», nərm «yumşaq», saxt «bərk» və s. 17. Mücərrəd anlayışları bildirən sözlər: sənət «sənət», su- vol «sual», salqa «səliqə», xeir «xeyir», hodisə «hadisə», müqo- vilə «müqavilə», səlomət «salamat», məqsəd «məqsəd», surat «surət», zolım «zalım», taxsır «təqsir», hirs «əsəb», «hirs», döy- lət «dövlət», istifoda «istifadə», ihtibor «etibar» ihtiraz «etiraz», təsərüfot «təsərrüfat», təhsil «təhsil», tərbiyə «tərbiyə», əziyyət «əziyyət», zəhmət «zəhmət», ilm «elm» və s. Tat dilində terminlər Dilin istifadə dairəsindən asılı olaraq, onda işlədilən ter minlər sistemi dəyişir. Ayrı-ayrı dillərdə işlənən terminlərin sayı və işlənmə xüsusiyyətləri fərqli olur. Bəzi dillərdə termin - lər çoxdur, bəzi dillərdə isə terminoloji mahiyyət daşıyan soz - lər azdır. Dilin terminoloji sistemi bu dildə elmin inkişafı ilə sıx bağlıdır. Əgər dildə elmi üslub yoxdursa, onda həmin dildə terminlərdən istifadə olunması başqa amillərdən asılıdır. Mə lumdur ki, tat dili məişət səviyyəsində istifadə olunur. Bu dil - də elmi kitablar yoxdur. Tat dilində xüsusi terminoloji sistemə Yüklə 1,97 Mb. Dostları ilə paylaş:
|