GüRCÜstanin azərbaycanli jurnalistləRİ
Yüklə 270,45 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- MƏHƏMMƏD AĞA ŞAHTAXTLI (1846-1931)
- HÜSEYN MINASAZOV (1881-1932)
12 dilimizdə hürriyyət sözü bitsə də, onun bəhrəsi olmayacaqdır». O, başqa bir məqaləsində isə belə yazırdı: «»Sən ey Türk! Nə əqidədə, nə məsləkdə olursan ol, həmişə Türksən! Sən gərək biləsən ki, dünyada hələ şiə, sünnü, babı, şeyxi adları yox ikən sən var idin... Ey özündən xəbərsiz Türk! Mədəniyyət əsrləri, nizam, idarə və asayiş üsulu «yasaq» qanunları hənuz Bağdad, Şam, Paris və Londonda yox ikən sənin yurdunda var idi. Sənin öz dadlı dilini cığırından çıxarıb bugünkü acınacaq hala salan ərəb əlifba və yazısından əvvəl sənin göyçək əlifba və yazın var idi. Bəsdir, bəsdir, ey türk! Bir az ayıl... Əl-ayağını bir az tərpət! Vücudunu, varlıq ağacını soran, korlayan tikanları, sarmaşıqları, yad ağacların yarpaqlarını, budaqlarını qır at, qurtul. Vücuduna günəş, hava dəysin! Başını bir az yuxarı qaldır, öz varlığının, öz vücudunun qiymətini bil! İndiyə qədər yadlar üçün, özgə varlıqlar, özgə vücudlar üçün özünü həlak etmisən. Barı bundan sonra da olsa, ayıl özünə gəl, öz gününə çalış!» 1911-ci ildə C. Məmmədquluzadə Tifl isə, jurnalın müvvəqəti redaktoru Məmmədəli Sidqiyə göndərdiyi məktubda yazmışdır: «Əzizim Məmmədəli!... Bunu sənə əvvəllər də istəyirdim yazım ki, Faiq Əfəndi bundan sonra oranın sahibi-ixtiyarıdır, hərtərəfl i.» Ömər Faiq təkcə «Molla Nəsrəddin» jurnalında deyil, eyni zamanda, o dövrdə çap edilən bir sıra qəzet və jurnallarda («Açıq söz», «Tərəqqi», «İrşad», «Həyat», «Rəncbər», «Adıgün kolxozçusu», «Kommunist», «Qızıl bayraq», «Bağban» və s.) çıxış etmişdir. Yazıları Ömər Faiq Nemanzadə, Ümidvar, Ümid, Faiq Nemanzadə, Lağlağı, Mozalan və s. ad və təxəllüslərlə çıxmışdır. Ömər Faiqin dövrün bir sıra mühüm ictimai- siyasi məsələləri haqqında müxtəlif mətbuat orqanlarındakı fəaliyyəti onu müasirlərinə yetkin qələm sahibi kimi tanıtmış və sevdirmişdir. Ömər Faiq Ahıskada erməni və gürcü dəstələrinin terror fəaliyyətini öz gözləri ilə görmüşdür. Onun bir sıra məqalələrindən aydın olur ki, Gürcüstanda səs salmış «Gürcü işi» adlı əməliyyatın başlanması ilə əlaqədar o, dərhal öz ictimai-siyasi fəaliyyətini dayandırmış, həmin vaxtdan Gəncəyə köçüb fəaliyyətə başlamış, qəzet və jurnallarda tez- tez məqalələrlə çıxış etmişdir. Ömər Faiqin ən fəal işlərindən biri 1917- 1920-ci illərdə Ahıska (Axalsix) bölgəsindəki fəaliyyəti olmuşdur. O, Cənub-Qərbi Qafqazda ilk müstəqil türk respublikası «Ahıska hökuməti- 13 müvəqqətəsi»nə hökumət rəisi seçilmişdir. Altı aydan sonra menşeviklər Gürcüstanı ələ keçirmiş və bu respublika ləğv olunmuşdur. «Cənubi-qərbi Qafqaz hökuməti» yıxıldıqdan sonra o, Gürcüstan menşevik hökumətindən Ahıska və Ahılkələk əyalətlərinə muxtariyyət tələb etməyə başladı. Lakin bu arzusu həyata keçmədi. Əvəzində menşeviklər tərəfi ndən üç dəfə həbs olunub, Metex qalasına salınıb, lakin xalqın tələbi ilə yenidən azadlığa buraxılıb. Ömər Faiq 1920-ci ildə Gəncə Ziraət (kənd təsərrüfatı) Texnikumunun direktoru işləyib. O, 1920-1921-ci illərdə «Zəhmətkeşlərin gözü» jurnalının redaktoru, bir az sonra «Yeni fi kir» redaksiya heyətinin üzvü seçilib. Sonra Gürcüstanda müsəlman işləri üzrə komitənin sədri təyin edilib. İnqilab illərində Ömər Faiq dəfələrlə həbs edilmişdir. O. 1923-cü ildə Azərbaycana gəlmiş və 1924-cü ildə Azərbaycan SSR Xalq Maarif Komissarlığında işə düzəlmişdir. O dövrdə dərsliklərin hazırlanmasına və onların çap edilməsinə yardım edib. Ömər Faiq Nemanzadə 1937-ci ildə Bakıda Stalin repressiyasının qurbanı olub. 14 MƏHƏMMƏD AĞA ŞAHTAXTLI (1846-1931) Görkəmli maarifçi, publisist, alim, milli ziyalı Məhəmməd ağa Məhəmmədtağı Sultan oğlu 1846-cı ildə Şahtaxtıda anadan olub. 1860-cı ildə Naxçıvan şəhər qəza ibtidai məktəbini bitirərək 14 yaşında ikən Tifl is klassik gimnaziyasında təhsilini davam etdirib. O, 1871- ci ildə Almaniyanın Leypsiq universitetinin Tarix, Fəlsəfə və Hüquq fakültəsində ali təhsil alıb. 1873- 1875-ci illərdə Parisdə yaşadıqdan sonra Tifl isə qayıdıb. 1879-cu ildə “Təkmilləşdirilmiş müsəlman əlifbası” layihəsini hazırlayıb nəşr etdirib. M.Şahtaxtlı 1894-cü ildə Azərbaycan dilində nəşr etmək istədiyi qəzet və yaratmaq istədiyi mətbəənin avadanlıqlarını almaq üçün Naxçıvana gəlir və ata mülkünün bir hissəsini 18 min manata satır. 1899-1902-ci illlərdə Fransanın Sorbon Universitetində Ali Təcrübi Təhsil məktəbində təhsil alır. Bu dövrdə Tifl isə qayıdan görkəmli ictimai-siyasi xadim, publisist şəxsi mətbəəsini qurur, “Şərqi-rus” qəzetini nəşr etdirir. 1906-cı ildə isə həmin mətbəəni Cəlil Məmmədquluzadəyə bağışlayır. 1907-ci ildə İrəvan quberniyasından Dövlət Dumasına millət vəkili seçilir. 1909-1912-ci illərdə Rusiya İmperiyasının Türkiyədəki səfi rliyində tərcüməçi-jurnalist olan M.Şahtaxtlı sonrakı dövrdə Bakı Dövlət Universitetində şərqşünas kimi çalışır. Bu sahədəki fəaliyyətinə görə universitetin Elmi Şurası tərəfi ndən ona Professor elmi adı verilir. O, BDU-nun ilk azərbaycanlı professoru idi. M.Şahtaxtlı 12 dekabr 1931-ci ildə Bakı şəhərində vəfat edib. 15 HÜSEYN MINASAZOV (1881-1932) Hüseyn Baxşəli oğlu Minasazov 1881-ci ildə Borçalının Sarvan kəndində dünyaya gəlib. İbtidai məktəbi doğma kəndi Sarvanda bitirdikdən sonra təhsilini 1889-cu ildə həmin dönəmlərdə Cənubi Qafqazda çox məşhur olan bir elm ocağında – Qori Müəllimlər Seminariyasında davam edib. 1894-cü ildə həmin elm ocağında tam kursu bitirib. Elə həmin ildə o, Azərbaycana köçüb, əvvəlcə Cavad qəzasının (indiki Salyan rayonu) Xıllı kəndində, sonra isə Bakıya gələrək ikisinifl i Sabunçu məktəbində rus dili müəllimi işləyib. Hüseyn Minasazov müəllim işləyə-işləyə mətbuat səhifələrində ictimai quruluşa, milli hiss və münasibətlərə, qadın azadlğına və s. problemlərə həsr olunan elmi, elmi-publisist məqalələr dərc etdirib. Hətta bu cür məqalələrə görə, onun başqaları ilə münaqişələri də olurdu. Jurnalistikaya olan böyük marağı nəhayət, onu mətbuatda işləməyə gətirir. 1902-ci ildə Hüseyn Minasazov redaksiyalardan birinə korrektor vəzifəsinə düzəlir. Çox keçmir ki, gənc Hüseyn o vaxtlar çox nüfuzlu qəzetlərdən hesab olunan “Kaspi” qəzetinə korrektor təyin olunur. Elə həmin illərdə böyük publisist, məşhur qəzet işçisi “Əkinçi” qəzetinin təsisçisi Həsən Bəy Zərdabi ilə tanış olur. 1906-cı ildə Hüseyn Minasazov yaxın ziyalı dostları ilə birlikdə döğma vətəni Gürcüstana gəlir və Tifl isdə çıxan “Zaqafqaziye” qəzetində əməkdaşlıq edir. O, burada Cəlil Məmmədquluzadə, Ömər Faiq Nemanzadə, Qr. Diasamidze, i. Nakaşidze, P. Qotua kimi tanınmış elm, incəsənət xadimləri ilə dostlaşır. Hüseyn Minasazov böyük ədib İlya Çavçavadzenin ölümü ilə əlaqədar 1907-ci ildə “İsari” qəzetində yaxın qələm dostu sonra iş yoldaşı olan E. Bondarenkonun xəstəliyi ilə bağlı “Jurnalistin payı” adlı məqaləsi o vaxtkı ictimai aləmdə böyük sensasiya yaradır. Görkəmli jurnalist o dövr üçün lazımi və gərəkli olan qəzet, mətbuat məsələlərinə çox ciddi yanaşıb və B. Yeqorov, B. Ostrovski və başqa Yüklə 270,45 Kb. Dostları ilə paylaş:
|