Haqq-hesab kitab indd
Yüklə 306,47 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Polonski və Aşıq Ələsgər
- ”(adı çəkilən əsəri, səh. 302-303).
- “Azərbaycan müəllimi”
105 Haqq-nahaqq seçilər Haqq divanında Ələsgərin qardaşları və qardaşı uşaqları ilə məsələyə də aydınlıq gətirmək lazımdır. Alməmmədin ikinci oğlu Salah Ələsgərdən 3 yaş kiçikdir və rəsmi bioqrafi yaya görə onun 1824-cü ildə doğulduğunu hesab etməliyik(halbuki, 1824- cü il onların atası Alməmməd kişinin doğum tarixidir). Sa- lahın 3 oğlu haqqında məlumatımız var: Ələsgərin kürəkəni və şəyirdi olan Aşıq Qurban, Növrəs İman və Aşıq Musa. İslam müəllim yazır ki, Aşıq Qurban 1915-ci ildə cavan rəhmətə gedəndə bu hadisə Ələsgərə o qədər ağır təsir edir ki, ömrünün sonuna, 1926-cı ilə qədər bir daha sazını köy- nəyindən çıxarmır. Aşıq Qurbanın 1915-ci ildə vəfat etmə- si və Aşıq Ələsgərin bu hadisədən sarsıldığını qəbul etsək də,Qurbanın doğum tarixi şübhə doğurur, belə çıxır ki, o 1870-ci ildə doğulanda 1855-ci ildə doğulmuş atası Salahın cəmi 15 yaşı varmış, başqa sözlə, Salah ən gec 14 yaşında evlənməliydi ki, bir ildən sonra Qurban doğulsun. Salahın digər iki oğlunun doğum tarixlərinə baxaq. Növrəs İmanın 1903-cü, Aşıq Musanın 1909-cu ildə do- ğulduğunu yazırlar. Bu rəqəmləri düzgün qəbul etmək olar. Amma belə çıxır ki, böyük qardaşları Qurban Növrəs İman- dan 33 il, Musadan isə 39 yaş böyük olub! Bu isə, təbii ki, inandırıcı deyil. Rəqəmlərə başqa yöndən baxsaq, yenə də onların səhv olduğu bir daha aşkar olur. Əgər rəsmi versi- yadakı kimi Salahın 1824-cü ildə doğulduğunu qəbul et- sək, onda belə çıxır ki, Qurban doğulanda Salahın 46, İman doğulanda 79(!), Musa doğulanda isə 85(!!) yaşı varmış. Əlbəttə, yanlışlıq göz qabağındadır və əlavə şərhə ehtiyac yoxdur. Əgər real rəqəmlərə qayıdıb Salahın 1855-ci ildə doğulduğunu nəzərə alsaq, İman doğulanda onun 48, Musa doğulanda 54 yaşı varmış və bu rəqəmlərin özü də nəsil artırmaq üçün o qədər az deyil. Qurbanın doğum tarixinə gəlincə, əgər onun həyatdan çox erkən köçdüyü faktını xa- tırlasaq, bu rəqəmin ehtimalla 25-30 yaş arası olduğunu dü- 106 Nazir Əhmədli şünməliyik ki, onda doğum tarixini də 1880-1885-ci illər hesab etməliyik. Həmin tarixdə Salah 25-30 yaş arasında olur və hər şey normal məcrasına düşür. Bu nəslin digər məşhur nümayındələri üçün də dəqiqləş- dirmələr aparmaq elə çətin iş deyil, lakin oxucunu darıxdı- rıcı rəqəmlərlə yormaq istəmirəm. Yalnız Alməmməd ki- şiyə bir daha qayıtmaq lazımdır. İ.Ələsgər onun 1800-cü ildə doğulduğu və 1868-ci ildə, yəni 68 yaşında öldüyünü yazır. Doğum tarixinin 1824-cü il olduğunu dəqiqləşdirdi- yimizə görə, əgər 68 il yaşaması ilə razılaşsaq(razılaşma- maq üçün hələlik əlimizdə fakt yoxdur), deməli Alməmməd kişi 1868-ci ildə yox, 1892-ci ildə(Aşıq Talıbın doğulduğu il) dünyadan köçüb. 1873-cü ilə aid kameral siyahıda adının olması Alməmmədin 1868-ci ildə ölmədiyini sübut edən ən güclü arqumentdir. Beləliklə, Aşıq Ələsgər 1852-ci ildə Göyçə mahalının Ağkilsə kəndində Alməmməd Haxverdi (Allahverdi yox!) oğlu ilə Pərizad Abbas qızının(Zarzebil kəndi) ailəsində doğulmuş, 1926-cı il mart ayının 7-də, Ağkilsə kəndində, 74 yaşında(105 yox!) vəfat etmişdir. Düzdür, opponentlər etiraz edə bilərlər ki, aşıq “Qoca baxtım” adlı qoşmasın- da “Səksəni, doxsanı ötübdü yaşım”,-deyir. Amma onun sadə cavabı odur ki, bu, bədii yaradıcılıq üsullarından olan mübaliğədən başqa bir şey deyil. Belə mübaliğəyə, təzad- lara Aşıq Ələsgərin yaradıcılığında yüzlərlə misal gətirmək olar və bunlar onun təkrarsız yaradıcılığının qiymətini daha da artırır! Polonski və Aşıq Ələsgər Professor Q.Namazovun “Ozan-aşıq sənətinin tarixi” (Bakı, 2013) kitabında belə rəvayətlərdən biri də Aşıq Ələs- gər haqqındadır və onun müəllifi Qara müəllimin özüdür. Professor yazır: “XIX əsrin görkəmli rus şairi və jurnalis- ti, “Kavkazskiy vestnik” jurnalının redaktoru Y.N.Polonski 1849-cu ilin yayında Tifl isin 40 kilometrliyində Dəmirçi Həsənli kəndində olmuşdur.(О, azərbaycanlı kəndinə nə üçün gəldiyi haqqında məlumat vermir).Şair alaçıqda din- cəldiyi vaxt qonşuluqda musiqi səsi eşidir.”Sakit-sakit şi- kayətlənib ürəkləri yaxan bir nəğmə” qeyri-iradi olaraq onu qaldırıb özünə cəlb edir.O, gənc bir azərbaycanlı aşı- ğına özünün dediyi kimi qulaq asır və sənətinə çox yük- sək qiymət verir. О, Trapavan gölünün sahilindəki azər- baycanlı kəndində Aşıq Ələsgəri ikinci dəfə gördüyünü də çox səmimi qeyd edir. “20-dən çox tatar Ələsgəri dövrəyə alıb yaşıl otun üstündə bardaş qurub əyləşmişdilər. Onlar Ələsgəri çox böyük təntənə və məftunluqla dinləyirdilər”. Y.N.Polonski yazır ki, Ələsgər “Əsli və Kərəm” dastanını çox yanıqlı bir dillə danışdı. Dastan Polonskiyə böyük təsir etdiyindən, Kərəmin yandığı səhnəni və Ələsgərin onu də- rin kədərlə danışmasını şair çox diqqətlə və həssaslıqla təs- vir etmişdir”(adı çəkilən əsəri, səh. 302-303). Qara müəl- lim bu Ələsgərin göyçəli Aşıq Ələsgər olduğuna əmindir və Ələsgərin nəvəsi və tədqiqatçısı olan İ.Ələsgər də onun bu fi krini təkrarlayır və Qara müəllimin bu fi kri hələ 1964- cü ildə “Azərbaycan müəllimi” qəzetində çap etdirdiyini qeyd edir. Düzdür, Qara müəllim Aşıq Ələsgərin 1821-ci ildə deyil, Polonskinin məlum səfərindən 3 il sonra doğul- 108 Nazir Əhmədli duğunu bilməyə bilərdi, amma heç bir mənbəyə, sübuta əsaslanmadan Polonskinin gördüyü aşığın Ustad Ələsgər olduğunu iddia etməməliydi. Nə çox dünyada adı Ələsgər olan aşıqlar! Xüsusilə söhbətin getdiyi Borçalı mahalı saz- söz sənətinin və Ələsgər adının ən geniş yayıldığı region- dur. Mən, əlbəttə, mərhum professor, görkəmli alim Q.Na- mazovun yaradıcılığına kölgə salmaq fi krindən uzağam, dediyim odur ki, bu epizod Azərbaycan folklorşünaslığın- da(həm də təkcə folklorşünaslığında yox!) tipik hadisədir. İndiyə qədərki mülahizələrimizi ümumiləşdirsək, təəs- süfl ə qeyd etməliyik ki, Böyük Ustad Aşıq Ələsgərin doğu- mu, həyatı, savadı haqqındakı fakt, evlənmə tarixi və müəy- yən mənada sevgi dastanı xeyli dəyişikliklərə, təhrifl ərə uğradılaraq gəlib bizə çatıb. Məntiqdə və riyaziyyatda bir faktı təsdiq və ya təkzib etmək üçün, adətən başqa köməkçi faktlardan istifadə edirlər. Biz də bu üsuldan istifadə etmə- li olsaq, onun müasirləri, ünsiyyətdə olduğu tarixi şəxslərə müraciət etməliyik. Və bir qədər irəli gedərək qeyd edim ki, ədəbiyyatşünaslığımız həmin tarixi şəxslər haqqında da bacarıqsız hesab edilməlidir. Bu kitabda mən həmin tarixi şəxslərdən bir neçəsini seçdim, onların hamısı Azərbay- can aşıq sənətinin azmanları, korifeyləridir. Bu şəxslər Ağ Aşıq-Aşıq Allahverdi, Aşıq Alı Qızılvənkli, Aşıq Hüseyn Şəmkirli, və başqalarıdır. Yüklə 306,47 Kb. Dostları ilə paylaş:
|