Haqq-hesab kitab indd
Yüklə 306,47 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “Haqq aşığı Ələsgər” (Bakı,1999, səh.38)
- “Aşıq Ələsgərin Şınıq səfəri”
- “əbcəd hesabı”
- ”(“Aşıq Ələsgər. Əsərləri. Tərtib edəni, ön sözün və qeydlərin müəllifi İ.Ələsgər”. Bakı, 2004, səh.12).
93 Haqq-nahaqq seçilər Haqq divanında Başqa məşhur bir şeirində “Dərs alanlar Ələsgərdən dərs alsın, Altı min altı yüz ayə məndədir”, - deyir. Burada Aşıq Quranı oxumaq bacarığından başqa, onu hətta əzbər bilməsindən söz açır. Elə İslam müəllimin qələmə aldığı bir hadisə də bunun sübutudur. O, “Haqq aşığı Ələsgər” (Bakı,1999, səh.38) kitabında yazır ki, bir məclisdə Aşıq Ələsgər mollaya irad tutur ki, Quranın fi - lan yerini düzgün oxumadın. Molla etiraz edib Qurandan həmin yeri açıb göstərir ki, budur, belə yazılıb, düzgün oxumuşam. Onda Ələsgər deyir ki, mən dediyim Quranın Tehran nəşrindədir. Adam göndərib qonşu kənddən həmin nüsxəni gətirirlər və Ələsgərin haqlı olduğu üzə çıxır, molla üzr istəyir. Bu fakt Ələsgərin nəinki Quran oxuya bildiyini, hətta onu əzbər bildiyini, hafi z olduğunu göstərir. Burada bir eti- raz da görürəm: deyə bilərlər ki, Ələsgər Quranı oxuyaraq əzbərləməyib, yanında oxuyublar, o qədər güclü hafi zəsi varmış ki, hamısını yaddaşına həkk edib. Yaxşı, bu qədər nadir və güclü yaddaşa malik olan insan üçün ərəb əlifbası- nı öyrənib yadda saxlamaq nə çətin işdir axı? Bu istedadla dahi sənətkarımız bu əlifbanı bircə günə öyrənə bilərdi və öyrənmişdi də! “Aşıq Ələsgərin Şınıq səfəri” dastan-rəvayətində Aşıq Əsədullahla deyişməsi vardır. Əsədullahın oxuduğu bağla- maya cavab olaraq Ələsgər Qurani-Kərimi belə təsvir edir: Altı min altı yüz altmış altı gül! Yüz on dörd surədir Quran, yəqin bil. Altmış nisbi, otuz cüzi müttəsil, Doxsan min kəlmədə tamamı vardır. 94 Nazir Əhmədli Еlmi-ibadətdi əcayib Quran, On yеddi rəkətdi, on səkkiz xoş han. Əlli bir sünnətdi, yеrbəyеr qılan, Məxrəci, səcdəsi, iqdamı vardır. Göründüyü kimi, Ələsgər Qurani Kərimin strukturunu, onun neçə ayə, neçə surə, neçə kəlmə, neçə cüz olduğunu təsvir edir. Bir təcnisində Aşıq Ələsgər yazıb-oxumaq, əbcəd hesa- bını bildiyini belə ifadə edir: “Əlif”dən dərs aldım, əbcəd oxudum, Huş vеrdim, öyrəndim yazıq “əmmə”ni. Şirin canım müjganına toxudum, Sən Allah, öldürmə, yazığam, məni!” Ərəb əlifbasındakı hərfl ərin hər biri bir rəqəmi ifadə edir. Bu əlifbanın 1-ci hərfi olan “əlif” 1-i, sonuncu hər- fi olan “ğayn” isə 1.000 rəqəmini ifadə edir. Başqa sözlə, əlifbanın bütün 28 hərfi nin bir kəmiyyət qarşılığı vardır və bu məsələ “əbcəd hesabı” adlanır. Savadlılıq tələb edən bu hesabdan aşıqlar da bağlama deyərkən istifadə etmiş- lər. Məsələn, “Valeh və Zərnigar” dastanında Aşıq Valehlə Zərnigarın uzun çəkən gərgin yarışması əbcəd hesabını bil- məsinə görə Aşıq Valehin qələbəsi ilə başa çatır və bağla- masını da özü belə açır: “Valeh əbcəd hesabını yad eylər, Köhnə mənaları tez savad eylər. Bir “əlif”, bir “ğayın” min bir ad eylər, Ancaq ona demək olmaz ikidir”. 95 Haqq-nahaqq seçilər Haqq divanında Burada “Allah” sözünün ərəb əlifbası ilə iki hərfl ə-“ə- lif” və “ğayn” hərfl əri ilə yazılması, əbcəd hesabında bu hərfl ərin 1.001 rəqəmini ifadə etməsi, lakin Allahın tohi- di-təkliyi nəzərdə tutulur. ““Əlif”dən dərs aldım, əbcəd oxudum”,-deyən Aşıq Ələsgər də əbcəd hesabını və təbii ki, ərəb əlifbasını bildiyinə işarə edir və bizim ona inanma- mağa, şübhə etməyə heç bir ixtiyarımız yoxdur! “Rənc ali-əba” adlı dini-fəlsəfi şeirində Ələsgərin Aşıq Valehdəki ifadələrə çox yaxın sözləri var: İbtida “əlif”dən dərsim almışam, Ələst aləmində dеmişəm “bəli”. Həqiqətdən iki gözəl sеvmişəm, Birisi Məhəmməd, birisi Əli. Xaliqi-ləmyəzəl vahid əl-yеktay, Qüdrətindən kamal vеrib mana pay. Oxu “əlif”, “ğayn”, еylə haqq-say, Arif sеçər əbcəd ilə cəm əli. Günahım dəryadı, özüm qanmışam, Tutduğum işlərə çox utanmışam, Püşti-pənahına daldalanmışam, Adım Ələsgərdi, əslim – göyçəli. Aşıq Ələsgər burada eynilə Valehin dediyi kimi, “Al- lah” sözünün ərəb əlifbasının “əlif” və “ğayn” hərfl əri ilə yazıldığını, əbcəd hesabı ilə hansısa rəqəmi ifadə etdiyini, amma Allahın tək, şəriksiz, vahid olduğunu ifadə edir. Gö- ründüyü kimi, Ələsgər nəinki yazı-pozunu, həttə əbcəd he- sabını, ərəb və fars dillərini də mükəmməl bilirmiş və bu bi- liklərini 5 il yanında qaldığı, aşıqlıq sənətinin sirlərini, saz havalarını öyrəndiyi Aşıq Alıdan öyrənmişdir. Alının özü 96 Nazir Əhmədli isə ustadı Ağ Aşıq Allahverdinin yanında şəyirdlik etdiyi illər ərzində bu mükəmməl biliklərə yiyələnmişdi. Oxucuların marağını nəzərə alaraq əbcəd hesabını təq- dim etməyi gərəkli gördük: Əlif ا 1 Ha ح 8 sin س 60 Tə ت 400 Bə ب 2 Ti ط 9 `ayn ع 70 Sə ث 500 Cim ج 3 Ya ي 10 fa ف 80 Hi خ 600 Dal د 4 Kəf ك 20 Sad ص 90 Zəl ذ 700 Hə ه 5 Ləm ل 30 kaf ق 100 Dad ض 800 Vav و 6 Mim م 40 ra ر 200 Zi ظ 900 Zə ز 7 Nun ن 50 şin ش 300 Ğayn غ 1000 İ.Ələsgər yazır: “Yazı-pozu bilməyən qüdrətli еl sənət- karının yaratdığı əsərlər onun sağlığında yazıya alınmadı- ğına görə, böyük bir qismi unudulmuşdur”(“Aşıq Ələsgər. Əsərləri. Tərtib edəni, ön sözün və qeydlərin müəllifi İ.Ələsgər”. Bakı, 2004, səh.12). Aşığın əsərlərinin bəzilərinin itib-batmasında onun ya- zı-pozu bilmədiyini səbəb göstərmək bəhanədən başqa bir şey deyil, hətta onun özü yazıb-oxumaq bilməsəydi belə, molla məktəbinə gedən və 1934-cü ilə qədər yaşayan oğlu Bəşir də, dərin elmi, təhsili olan qardaşı oğlu Növrəs İman da, eləcə də yəqin ki, təhsil götmüş başqa yaxın qohumları da bunu edə bilərdilər və etməliydilər də! Etməmələri bir yandan dərin təəssüf hissi yaradırsa, digər tərəfdən, laqeyd- liyin nümunəsidir. Amma doğrudanmı İslam Ələsgərin dediyi kimi Ələs- gərin əsərlərinin böyük bir qismi unudulmuşdur? Bu, mən- də şübhə doğurur. Çünki, məşhur folklorçu alim Hümbət Əlizadə Aşıq Ələsgərin şeirlər kitabını hələ 1935-ci ildə, Yüklə 306,47 Kb. Dostları ilə paylaş:
|