I e.Ə.ƏIiyev 2016
Yüklə 0,9 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Л.А. Международное право. М., 1905; Мартенсе Ф.Ф. Современное международное право цивилизованных народов. Том 1-2. СПб., 1904- 1905;
- Международное право. Учебник / Отв. ред. Б.А.Коровин. М., 1951; Международное право. М., 1960; Международное право.
- Учебник / Отв. ред. Г.И.Тункин. М., 1974 və s. 3 Международное право. Учебник / Отв. ред. Г.И.Тункин. М., 1982, с.З.
- (metodik vəsait). Bakı, 2004 və b. 2 Məsələn, bax: Международное право. Учебник / Пред. ред. кол. Г.И.Тун- кин.
- Л.Н.Шестакова. М., 2005; Международное право. Учебник / Отв. ред. B. И.Кузнецов, Б.Р.Тузмухамедов. М., 2007; Международное право.
- Учебник / Отв. ред. ЕИ.Курдюков. Казань, 2004; Тимченко Л.Д. Международное право. Учебник. Харьков, 2СЮ4; Ш;^вддов Jä-M.
«nation» ifadəsi həm də «dövlət», «ölkə» kimi mənalan bildirir. Buna görə də, göstərilən xarici anlayışlar hərfən «dövlətlərarası hüquq» mənasını ifadə edir.' Bəzi ölkələrdə isə, əksinə, «beynəlxalq hüquq» termininin qarşılıqlı əvəzi və ekvivalenti kimi işlədilən anlayışlarda həmin terminin hərfən dövlətlərarası hüquq mənasını bildirməsi öz əksini tapmır. Məsələn, beynəlxalq hüquqa rusca «mejdunarodnoe pravo», ukrayna dilində «mijnarodne pravo», bolqarca «mejdunarodno pravo», serb dilində «medunarodne pravo», polşa dilində «prawo miedzynarodowe» və s. deyilir. Həmin anlayışlar hərfi mənada azərbaycan dilinə «dövlətlərarası hüquq» kimi deyil, «xalqlararası hüquq» kimi tərcümə olunur. Türkiyədə beynəlxalq hüquq «mil- letlerarası hukuk» kimi terminlə ifadə olunur ki, həmin termin dövlətlərarası hüquq deyil, millətlərarası hüquq mənasını ifadə edir. Almaniyada «beynəlxalq hüquq» termininin qarşılıqlı ekvivalenti kimi «Völkerrecht» anlayışı işlədilir ki, həmin anlayış «xalqlar hüququ» mənasını bildirir. Nə «xalqlararası hüquq», nə «millətlərarası hüquq», nə də «xalqlar hüququ» və s. bu kimi terminlər «beynəlxalq hüquq» anlayışının əsl və həqiqi mənasına uyğun gəlir; həmin terminlər beynəlxalq hüququn real məzmununu və onun funksiyasını tam şəkildə açıqlamır. Unutmaq olmaz ki, «beynəlxalq hüquq» termininin kəsb etdiyi əsl və həqiqi məna bundan ibarətdir: o, real surətdə mövcud olan dövlətlərarası hüquqdur. Qeyd etmək lazımdır ki, beynəlxalq hüquqa dair ədəbi)^at səhifələrində «beynəlxalq hüquq» termini ilə yanaşı, həm də, eyni zamanda, «be>TiəIxalq ümumi hüquq» anlayışı işlədilir. «Beynəlxalq hüquq» anlayışından istifadə olunması barədə ilk təklif ingilis filosofu və hüquqşünası İ.Bentama məxsusdur; xatırladaq ki, o, 1789-cu ildə nəşr etdirdiyi məşhur traktatda («Beynəlxalq hüququn və sülhün prinsipləri»)^ birinci dəfə olaraq,
15
«beynəlxalq hüquq» terminini işlətmək haqqında təkliflə çıxış etmişdir. Həmin traktatda o, Roma hüququ dövründən bəri işlədilən «xalqlar hüququ» (jus gentium) terminini «intemationai law» («beynəlxalq hüquq») termini ilə əvəz etmişdir. 1802-ci ildə yeni termin Fransada işlədilməyə başladı; XIX əsrin ortalarından etibarən isə «beynəlxalq ümumi hüquq» termini tətbiq olundu. İnqilabaqədərki Rusiya hüquq ədəbiyyatı səhifələrində, bir qayda olaraq, «beynəlxalq hüquq» termini işlədilmişdir;' həmin dövrdə «beynəlxalq ümumi hüquq» kimi anlayışdan istifadə edilməsinə, demək olar ki, təsadüf olunmur. Sovet dövrünün hüquq ədəbiyyatı səhifələrində, əsasən və başlıca olaraq, «beynəlxalq hüquq» termini işlədilmişdir;^ bu termindən istifadə olunması müqayisəedilməz dərəcədə üstünlük təşkil edir. Bununla yanaşı, sovet dövründə müəyyən hallarda həm də «beynəlxalq ümumi hüquq» anlayışı işlədilirdi.^ «Beynəlxalq ümumi hüquq» terminindən, əsasən. Qərb hüquq ədəbiyyatında istifadə olunur; bu termin dəbdə olub, Avropa müəllifləri tərəfindən tez-tez hallarda işlədilir.“* Rusiya Federasiyası və MDB üzvü olan digər ölkələrdə hansı termindən istifadə olunmasına üstünlük verilməsinə gəldikdə isə, qeyd etməliyik ki, bu ölkələrin hüquq ədəbiyyatında çox nadir hallarda «beynəlxalq
16
ümumi hüquq» termini işlədilir;’ həmin ölkələrin həm tədris, həm də monoqrafiya ədəbiyyatmda «beynəlxalq hüquq» anlayışından istifadə olunması son dərəcə geniş yayılmışdır.- Təsadüfi deyil ki, son zamanlar Rusiya Federasiyasında onlarca sayda dərslik yazılmışdır ki, onlarm hamısı «beynəlxalq hüquq» («mejdunarodnoe pravo») adlanır. Beynəlxalq-hüquqi sənədlərdə hansı termindən istifadə edilməsinə gəldikdə isə, qeyd etməliyik ki, bu sənədlərdə hər iki termin işlədilir. Məsələn, BMT Nizamnaməsində (13-cü maddədə) «beynəlxalq hüquq» terminindən istifadə olunur; BMT Baş Assambleyasının 11 dekabr 1946-cı il tarixli Qətnaməsində (Beynəlxalq hüququn proqressiv inkişafı və kodifıkasiya olunması haqqında Qətnamədə), habelə Beynəlxalq Hüquq Komissiyası haqqında Əsasnamədə isə «beynəlxalq ümumi hüquq» termini işlədilir. Beləliklə, müasir dövrdə «beynəlxalq ümumi hüquq» termini epizodik və çox nadir hallarda tətbiq olunur. Hansı termindən istifadə edilməsinin məqsədəuyğun və üstün olmasına gəldikdə, qeyd etməliyik ki, bunun heç bir hüquqi əhəmiyyəti və mənası yoxdur. Başqa sözlə, göstərilən terminlərin hansından istifadə edilməsi məsələnin mahiyyətini dəyişmir. Belə ki, onlar məzmunca üst-üstə düşən, mənaca sinonim (eynimənalı) terminlərdir; həm beynəlxalq hüquq, həm də beynəlxalq ümumi hüquq dövlətlərarası hüquqdur.
17
Yüklə 0,9 Mb. Dostları ilə paylaş:
|