I uluslararasi

V

---

VI
İçindekiler

---

VII
İçindekiler

---

---

IX
TAKDİM
Bülent Ecevit Üniversitesi, her geçen gün kapasite ve kalitesini artırdığı eğitim-öğretim, araştırma ve topluma 
hizmet üretimi faaliyetleriyle ülkemizin güçlü ve saygın bir yükseköğretim kurumudur. Üniversitemiz 
son yıllarda tüm eğitim birimleri ve araştırma ve uygulama merkezleriyle eğitim, sağlık, kültür, sanat, din, 
felsefe, tarih ve edebiyat gibi çok çeşitli alanlarda özelde yer aldığı bölgenin genelde ise ülkesinin ve dünyanın 
gelişimine ve daha yaşanılır kılınmasına imkân verebilecek katkıları yapmaya ve enstrümanları üretmeye ve 
geliştirmeye çalışmaktadır. Özellikle 2014 yılında kurmuş olduğumuz Bülent Ecevit Üniversitesi yayınevi ile bu 
çalışmalarımızı daha yaygın, kalıcı ve erişilebilir kılmayı amaçladık. Yayınevimiz, yayınladığı her yeni kitapla 
ülkemizin bilim ve kültür hayatına önemli katkılarda bulunmayı sürdürmektedir. 
Tarihi süreçte, coğrafi, iktisadi, kültürel yapıların bıraktığı etkiler neticesinde yaşam biçimi olan konar-
göçer yapılarından, göçlerden ve toprak edinme arzusu gibi nedenlerden dolayı, Türkler geniş bir coğrafyaya 
yayılmışlardır. Dünyanın pek çok yerinde Türklerin gittikleri yerlerdeki toplumlarla kültürel etkileşimlerini 
görmek mümkündür. Bu etkileşimlerin her birinin siyasi, iktisadi, sosyal, kültürel ve bilimsel alanlarda 
kendini göstermiş olmaları kaçınılmaz bir durum olduğu gibi bu etkileşimler, tarihi süreçte oluşan birikimler 
silsilesinin günümüze yansımalarını da meydana getirmiştir. Bir toplumun tarihi süreçte meydana gelen fikir, 
olgu ve olaylar hakkında bilgi içeren kaynaklarının araştırılması, ortaya çıkarılması ve incelenmesi, hem o 
toplumun tarihinin hem de dünya tarihinin anlaşılması bakımından önem arz etmektedir. Bu bağlamda, Türk 
Tarih Kurumu ile işbirliği yaparak “I. Uluslararası Türklerde Tarih Bilinci ve Tarih Yazıcılı Sempozyumu” nu 
düzenledik. Yapılan sempozyumun genel amacı, Türk tarih yazıcılığının genel özelliklerini ve metodolojisini 
ele almak ve değerlendirmekti. Ayrıca Türkiye Cumhuriyeti tarihçilerinin Türk tarihçiliğine katkılarını ve 
metodolojik yaklaşımlarını ortaya koymaya çalışmak, bu araştırma ve yaklaşımlarda Türk tarih yazıcılığında 
edebi metinlerin önemine vurgu yaparak Türk edebiyatı ile Türk tarihinin ilişkisine de değinmek, ve Sovyet 
öncesi ve sonrası dönemlerde Türkistan’da Türk tarih yazıcılığının vaziyetinin ortaya konulması da amaçlandı.
Netice olarak, bu amaçlar doğrultusunda önemli bir bilimsel toplantıyı yurt içi ve yurt dışından bilim 
insanlarının katılımlarıyla üniversitemiz ev sahipliği ile gerçekleştirmiş olmaktan ve sempozyum kitabını sizlere 
sunmaktan büyük mutluluk duyuyoruz. Gerek bu eserin ortaya çıkmasında gerekse sempozyumun büyük bir 
titizlikle gerçekleştirilmesinde büyük katkıları olan herkese teşekkürü bir borç biliyorum. Bu bağlamda, bu 
süreç esnasında Türk Tarih Kurumuna başkanlık yapmış olan Sayın Prof. Dr. M. Metin HÜLAGÜ ve Sayın 
Prof. Dr. Mehmet Ali BEYHAN beyefendilere ve Türk Tarih Kurumu Başkanı Sayın Prof. Dr. Refik TURAN 
beyefendiye özellikle teşekkür etmek istiyorum. Ayrıca, bu eserin oluşumuna katkı sağlayan tüm yazarlarımıza, 
eserin editörlüğünü üstlenerek hayata geçirilmesi için gayret sarf eden Nurettin HATUNOĞLU ve Canan 
KUŞ’a, Karadeniz Stratejik Araştırmalar ve Uygulama Merkezimizin değerli yöneticilerine, üniversitemiz 
Basın, Yayın ve Halkla İlişkiler Koordinatörlüğü’ne ve emeği geçen tüm çalışma arkadaşlarıma şükranlarımı 
sunuyorum.  
Prof. Dr. Mahmut ÖZER
Bülent Ecevit Üniversitesi Rektörü

---

---

XI
TEŞEKKÜR
I. Uluslararası Türklerde Tarih Bilinci ve Tarih Yazıcılığı Sempozyumu, Bülent Ecevit Üniversitesi ve Türk 
Tarih Kurumu işbirliği ile 23-25 Ekim 2014 tarihinde Zonguldak ilinde gerçekleştirilmiştir. Üniversitemizin ev 
sahipliği yaptığı sempozyum, Bülent Ecevit Üniversitesi Karadeniz Stratejik Araştırmalar Merkezi (KARSAM) 
tarafından organize edilmiştir. Sempozyum’a gerek yurt içinden ve gerekse yurt dışından bir çok bilim insanı 
değerli bilgilerini paylaşmak adına başvurmuş, yapılan değerlendirmeler neticesinde sunulan 41 bildiri 
ile sempozyum gerçekleştirilmiştir. Sempozyum kitabında yer alan tebliğ metinleri, yazarların tarafımıza 
gönderdiği tebliğ metinlerinin son halleridir ve gönderildiği şekliyle kitabımızda yer almıştır. Bazı tebliğler 
Türkiye Türkçesi’nden farklı olarak elimize ulaştığı için bu tebliğler Türkiye Türkçesi’ne aktarılmıştır. 
Sempozyumumuzda başlangıçtan günümüze Türk tarih algısı ve tarihçiliği adına pek çok bildiriler sunulmuştur. 
Türklerin geniş bir coğrafyaya yayılmasının etkisi sonucunda pek çok kültürün Türk kültürü ile etkileştiği 
gerçeğinden yola çıkarak çeşitli milletlerin tarih anlayışıyla Türk tarihi ve tarihçiliği etkilenmiştir. Mesela 
Türklerin yayıldığı Anadolu, İran, Güney Asya, Çin, Arap yarımadası ve Rusya coğrafyasındaki halkların 
tarih anlayışından etkilenmişlerdir. Bu etkilere İran, Arap ve Bizans tarih yazıcılığı örnek olarak verilebilir. 
Bu çok renklilik ve hareketlilik ortak Türk tarih algısının ve yazıcılığının gelişiminin de önüne geçmiştir. 
Böylece Genel Türk Tarihinin meseleleri de gün yüzüne çıkmıştır. Bu durumu Tarihsel Köken Meselesi’nden 
hareketle oluşturulabilecek bir Türk tarih algısı, bilinci ve yazıcılığı ile bertaraf etmek mümkündür. Böylece 
farklı coğrafyalarda farklı zaman diliminde ve farklı yönetimler altında yaşayan Türklerin, ortak bir tarih algısı 
ve araştırma anlayışı kolaylaşacaktır. 
Dikkat çekmek istediğimiz bir başka konu ise Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşundan itibaren Tarih 
araştırmalarına bütünleyici bir nitelik kazandırmış olmasıdır. Bu bağlamda Türk tarih araştırmaları İslam 
öncesi ve sonrasını kapsayacak şekilde genişletilmiştir. Ayrıca, Anadolu dışındaki tüm Türklerin tarihi, ortak bir 
bilinçle temellendirilip araştırılmıştır. Türkiye’deki bütünleyici bu tarih anlayışına karşın, Sovyet idaresi altında 
kalan Türkler, kendi tarihini araştırırken boy esaslı bir tarih anlayışını benimsemek zorunda kalmışlardır. Bu 
sebeple Timur’u Özbek, Abay Kunanbay’ı Kazak, Mahdumguli’yi Türkmen, Manas’ı Kırgız, Nizami Gencevi’yi 
ise ağırlıklı olarak Azeri Türkleri sahiplenmişlerdir. Oysa ki Türkiye’deki tarih anlayışına göre Türk tarihine mal 
olmuş bütün şahsiyetler Türk tarihinin ortak değeri olarak kabul edilir. Bu durumun ortaya çıkışında kuşkusuz 
kabul edilen tarih anlayışları etkili olmuştur. Sovyetlerin yıkılışından sonra Türk Dünyası ile Türkiye arasında 
birçok alanda ivme kazanan ilişkiler, tarih araştırmalarında da kendini belli etmeye başlamıştır. Yaptığımız 
sempozyumun amaçlarından birisi de budur. Bu alanda yapılacak her bir çalışmanın Türk tarihçilerininin 
iletişimine ve birbirine yaklaşmasına hizmet edeceği aşikar bir durumdur. 
Netice itibari ile “Gelecek burada şekillenir” sloganıyla hem yerel, hem uluslararası projelere imza atan Bülent 
Ecevit Üniversitesi, bu sempozyum ile tarih alanında da önemli bir çalışmaya ev sahipliği yapmıştır. Türk 
Dünyası’ndaki tarihçileri bir platformda buluşturarak Türk tarih bilinci ve yazımı ile ilgili güncel ve süregelen 
sorunları tartıştığımız sempozyum ile sempozyum sonrasında basım aşamasına gelen bu değerli eserin 
ortaya çıkmasında desteklerini gördüğümüz Bülent Ecevit Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Mahmut Özer’e, 
Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün emaneti olan Türk Tarih Kurumu Başkanlığı’na, katkılarını gördüğümüz 
üniversitemizin çeşitli birimlerinde görev alan akademik ve idari personele, sempozyumumuza teşrif eden 
katılımcılara, sempozyum kitabının hazırlığı aşamasında Özbek Türkçesi ile yazılmış metinlerin Türkiye 
Türkçesine aktarılmasında katkıda bulunan Saidislombek Umarov ve Zebiniso Kamalov’a teşekkürü bir borç 
biliyoruz.
Editörler
Nurettin HATUNOĞLU - Canan KUŞ BÜYÜKTAŞ

---