İkinci dünya müharibəsinin abş üçün nəticələri
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
51 “Kütl əvi qisas” siyasəti “kütləvi təcavüz” və ya “kütləvi qorxu” siyasiti d ə adlanmaqla ölkənin ona qarşı olacaq böyük hücümun qarşısını almaq üçün görəcəyi kütləvi adekvat tədbirləri n əzərdə tuturdu ki, bu da öz növbəsində ölkənin nüvə strategiyası v ə hərbi doktrinası ilə səsləşirdi. Bu termin ilk d əfə ABŞ-da Eyzenhauerin prezidentliyi dövründ ə Dövlət katibi vəzifəsində işləyən Con Foster Dalles t ərəfindən 1954-cü ilin yanvarın 12-də Vaşinqtonda beynəlxalq münasib ətlər üzrə şurada işlənilmişdir. O çıxışı zamanı bildirmişdi ki, “ABŞ ona qarşı olacaq hər hansı hərbi provokasiyaya istənilən yerd ə və özünün azad seçiminin köməkliyi ilə reaksiya verəcək- dir”. Bu o m ənanı verirdi ki, ABŞ ona qarşı olunacaq xarici təh- lük əyə nüvə silahı ilə cavab verəcəkdir. Bundan əlavə, Dalles öz çıxışında bildirdi ki, sərhədlərin qorunması kütləvi cavabverici t ədbirlərlə uzunmüddətli qarşısını almanın köməkliyi ilə olmalıdır. Dalles çıxışında onu da qeyd etdi ki, “nəinki ABŞ-a, hətta onun mütt əfiqlərinə belə hər hansı hərbi təxribat xarakterli bir hücum edil ərsə, ABŞ düşünmədən təcavüzkara nüvə silahı ilə cavab ver əcəkdir”. Bu doktrinanın formalaşması Qərbdə (ABŞ-da) müəyyən bir qorxu altında həyati təhlükəsi olmayan münaqişələrdə adi silah arsenalından belə istifadə etməklə qüvvələr balansının t ənzimlənməməsi şübhələrinin artdığı bir şəraitdə baş veriridi. “Qar şısını alma” taktikası əsasında böyük nüvə arsenalına arxalanan Eyzenhauer bel ə hesab edirdi ki, qərb blokunu, hakimiyy əti qorumaq və hərbi nüfuzu saxlamaq şərti ilə əvvəlki adi silahl arı ixtisar etmək lazımdır. M əsələn, sovetlər tərəfindən Berlinə edilən adi hücum zamanı ABŞ ona qarşı nüvə silahı ilə geniş bir əhatədə cavab z ərbəsi verməyi planlaşdırırdı. Beləliklə, bu doktrinanın tətbiq edil əcəyi təqdirdə Sovetlər tərəfindən ABŞ ərazisinə və yaxud onun t əsiri altına olan ərazilərə olacaq hücum zamanı ABŞ kütləvi şəkildə bu hücuma cavab olaraq nüvə arsenalından istifadə etməyi n əzərdə tuturdu. Eyzenhauer-Dalles inzibati idar əsinin belə bir çıxışı bir çox ölk ələrdə, xüsusilə də ABŞ-ın müttəfiqi olan ölkələrdə ciddi 52 t əşvişə səbəb olmuşdu. Buna baxmayaraq ABŞ-ın təzyiqi altında bu doktrina NATO-nun r əsmi şəkildə hərbi direktivi olsa da, bu amil Q ərbi Avropanı Vaşinqtonun planlarının bir hissəsi olmuş taleyi haqqında ciddi fikirləşməyə vadar etdi. Sonralar Amerika və Avropa aliml ərinin bu təcavüzkar əhval-ruhiyyədə hazırlanmış doktrina haqqında dedikləri Avropanı təşvişə salmışdı. Belə ki, ABŞ-çox təhlükəli qüvvə kimi öz şəxsi mənafeyi və maraqları ç ərçivəsində öz məqsədlərinə çatmaq üçün hətta bütün dünyada olan insanlıq məfhumunu belə məhv etməyə qadir idi. Bu doktrinaya mü əyyən mənada “çalar” verməklə Dallesin v əzifədə(baş katib) olduğu müddətdə əsas diplomatik məqsədi Yaxın Şərq və Asiyanın cənub və cənubi-qərb ölkələrinin vasitəsi il ə SSRİ-ni və əsasən də kommunizm dünyasını üzük kimi bu regionlarda ABŞ-ın təşkil etdiyi təcavüzkar bloklar vasitəsilə əhatəyə almaq idi. Bu zaman “kommunizm təhlükəsi”nin müharibə üçün tör ədəcəyi tədbirlər öz səmərəsi verməyəcək və ABŞ bu doktrinaya əsaslanaraq olacaq hücumun qarşısını alıb qabaqlayıcı z ərbəni özü vuracaq idi. Cənubi-Şərqi Asiyada 1954-cü ilin sentyabrın 8-də yaradılan SEATO, Yaxın Şərqdə isə 1955-ci ilin fevralın 24-də yaradılan Bağdad paktı hərbi blokları məhz bu q əbildən idi. Trumen özünün nüfuzdan düşmüş prezidentlik vəzifəsini başa vurduqdan sonra öz xələfi olan Eyzenhauerə özündə ilk z ərbənin müqəddəratının həll olunmasını əks etdirən strateji planlar konsepsiyasını qoyub getmişdi. Eyzenhauer v əzifəsini icra etməyə başladıqdan sonra (1953- cü ilin yanvarından) özünün çıxışlarında və direktivlərində “ilk nüv ə zərbəsi” konsepsiyasından imtina etdiyini bildirmişdi. 1953- cü ilin oktyabrın 7-də Milli təhlükəsizlik şurasının müşavirəsində qeyd edildi ki, “müharib ə olacağı təqdirdə ABŞ-ın hərbi əməliyyatlarda digər silah növlərindən istifadə olunduğu kimi, nüv ə arsenalından da istifadə etməsi mümkündür”. Bundan sonra “kütl əvi surətdə məhv etmə” konsepsiyası özünün ilk həyəcanlarını bütün dünyaya, xüsusil ə də Avropaya yaydı. ABŞ köhnə konsepsiya olan “İlk zərbə” strategiyasını yenə d ə xatırlayırdı, lakin bu dəfə bu proses sovetlərin atom ilə onları 53 t əhdid etməsi və ölkənin müdafiə edilməsi şüarları ilə birlikdə gedirdi. Süni şəkildə və təxribat xarakterinə malik müzakirələr başladı “Sovet təhlükəsi” ABŞ-ı özünü müdafiə etmək üçün müha- rib əyə başlamağa sürüklədiyi təbliğ edilirdi. ”Solyarım” planına əsasən ABŞ Sovet İttifaqına onun irəli sürdüyü şərtləri qəbul etm əsini tələb edəcək ultimatum verməli idi. Sovetlərin bundan imtina etm əsi müharibə demək idi. Bu variant ciddi şəkildə müza- kir ə olundu. Yeni 5410/1 nömrəli direktivdə “ABŞ-ın mövcud olmasına zəmanət verəcək qələbənin əldə edilməsi” məqsədi mü əyyən edildi. Preventiv (qabaqlayıcı müharibə) müharibənin aparılması üçün ABŞ-da bir çox hərbi-siyasi planlar hazırlanmışdı. Misal üçün, QRBK-nin prespektiv t ədqiqatlar qrupu belə hesab edirdi ki, “Sovet İttifaqında nüvə silahı real təhlükə mənbəyinə çevrilmədən mütl əq şəkildə yaxın gələcəkdə sovetlərlə müharibəyə başalmağı sür ətləndirmək lazımdır”. Lakin preventiv zərbə stategiyası rəsmi şəkildə bəyənilib qəbul edilmədi və bu planlar elə kağız üzərində qaldı. Bundan sonra isə müşavirələrdə “qabaqlayıcı zərbə” dən danışılmağa başlandı. ABŞ hərbi hava qüvvələrinin komandanı Limey is ə elan etdi ki, “biz ilk zərbə vurmağa cəhd etməyəcəyik”. H ərbi hava qüvvələrinin generalı başa düşürdü ki, ABŞ dövlət maşınında “qabaqlayıcı zərbə” nin müzakirə edilməsi, həqiqətən d ə, çox asan bir məsələdir. 1954- cü ilin martında Eyzenhauer nüvə erasında qəfil ediril əcək zərbənin prespektivləri və bu zaman yaranacaq problem- l ərin tədqiq edilməsi üçün xüsusi elimi konsultativ komissiyanın yaradılması üçün qərar verdi. Komissiya da öz növbəsində gördüyü işlər nəticəsində ilk olaraq ballistik raketlərin hazırlanmasının sür ətləndirilməsini təklif etmişdi. Komissiyanın üzərinə düşən işləri yerinə yetirdiyi bir vaxtda h ələlik yenə də qarşılıqlı olaraq dövlət aparatında müxtəlif yollar v ə təkliflərlə qəfil endiriləcək zərbə strategiyası üzərində dayandılar. Misal üçün, silahlandırılma sisteminin qiymətlən- dirilm əsi qrupu iddia edirdi ki, atom silahının tətbiq edilməsi h əmişəlik olaraq ümumi müharibəyə son qoyar və qarşıya qoyulan m əqsəd- bir zərbə ilə müharibəni ABŞ-ın xeyrinə sona çatdırmaqla Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|