İlham Mazanlı
Yüklə 3,34 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İlham A.Mazanlı_________________________________________________________
- KİV millətlərarası və dövlətlərarası münasibətlərin təkmilləşdirilməsi faktoru kimi
İlham A.Mazanlı_________________________________________________________ 129
informasiya vasitələrinin bu aktorların cərgəsinə daxil edilib-edilməməsi məsələsi xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Müasir dövrdə beynəlxalq həyat məsələləri, beynəlxalq münasibətlər, güclü dövlətlərin, o cümlədən dünyada gedən siyasi proseslərin bu və ya digər şəkildə iştirakçısına çevrilmiş ölkələrin daxili, xüsusilə də xarici siyasət məsələləri qlobal xarakter almış, KİV-in mərkəzi mövzusu və təhlil obyekti səviyyəsinə yüksəlmişdir. Bununla əlaqədar olaraq, beynəlxalq münasibətlər, beynəlxalq əlaqələr, beynəlxalq həyat, geosiyasət və s. terminlər hazırda həm cəmiyyətdə, həm də jurnalistikada geniş işlənən terminlərdir və bu anlayışlar çoxplanlı şəkildə təfsir edilir. Jurnalistika bu terminləri dövlətlərin siyasi mövqelərinin qiymətləndirilməsi, beynəlxalq münasibətlər sistemində onların yerinin və rolunun müəyyən olunması, dünya dövlətlərinin daxili və xarici siyasətlərinin təhlili üçün istifadə edir. Hazırda beynəlxalq iqlimin “mülayimləşməsinə”, silahlanmanın azalmasına, nüvə təhlükəsi probleminin ara- dan qaldırılmasına müəyyən dərəcədə zəmin yaransa da, hələ də bəzi dövlətlər arasında qarşıdurma vəziyyəti davam edir, lokal konfliktlərin və kiçik müharibələrin baş verməsi təhlükəsi tam aradan qaldırılmamışdır. Həmçinin, atom silahının hansısa siyasi təcavüzkar qrupların əllərinə düşə biləcəyi səbəbindən nüvə kataklizmləri təhlükəsi də getdikcə artmaqdadır.
KİV millətlərarası və dövlətlərarası münasibətlərin təkmilləşdirilməsi faktoru kimi 130
Buna görə də jurnalistika bynəlxalq həyat məsələlərinin işıqlandırılmasında iqtisadi, siyasi, hərbi- strateji, resurs, həmçinin ümumdünya və regional güc balansının saxlanılmasında və dəyişməsində mühüm rol oynayan digər məsələləri kompleks şəkildə izləməyə və işıqlandırmağa çalışmalıdır. Bunun üçün ilk növbədə jurnalistlər özləri geosiyasətin nə olduğunu aydınlaşdırmalı, onun mahiyyətini dərk etməlidirlər. Geosiyasət - xarici siyasətin siyasi partnyorlar arasındakı ərazi, mənafe və maraq yaxınlığı ilə müəyyən olunan, həmhüdud (olmaya da bilər) ölkələrin və qüvvələrin maraqları arasında bağlılıq münasibəti yaradan növlərindən biridir. Soyuq müharibənin başa çatması və ikiqütblüyün aradan qalxması əvvəlki xarici siyasət və beynəlxalq münasibətlər oriyentirlərinin dağılmasına gətirib çıxarmış, eyni zamanda siyasət elmi, beynəlxalq münasibətlər nəzəriyyəsi və eləcə də jurnalistika tərəfindən istifadə olunan nəzəri proqnozlaşdırma potensialının zəif olmasını aşkar etmişdir. Həqiqətən də, böyük dövlətlər və onların daxil olduqları bloklar arasındakı qarşıdurmadan və ideoloji antaqonizmdən qaynaqlanan münaqişələrin bir qədər zəifləməsi fonunda ölkədaxili münaqişələrin sürət götürməsi (əlbəttə, xarici faktorların təsiri ilə - İ.M.) açıq şəkildə nəzərə çarpır. Yaranmış vəziyyət geosiyasət və beynəlxalq münasibətlər mövzusunda yazan jurnalistlərdən peşəkarlıq, problemə bələdlilik (nəzəri və praktik kontekstdə) və xüsusi takt tələb edir. İlham A.Mazanlı_________________________________________________________ 131
Müasir beynəlxalq münasibətlər anlayışının səciyyəvi cizgilərini dəqiqləşdirmədən KİV-in millətlərarası və dövlətlərarası münasibətlərin təkmilləşdirilməsi amili kimi xarakterizə edilməsi, onun problematikaya uyğun funksiya özəlliklərinin müəyyən edilməsi ilk baxışdan göründüyü kimi elə də asan deyildir. Beləliklə, beynəlxalq münasibətlər 71 - beynəlxalq arenada fəaliyyət göstərən subyektlər arasında siyasi, iqtisadi, ideoloji, hüquqi, diplomatik, hərbi, mədəni və digər əlaqələrin və qarşılıqlı münasibətlərin məcmusudur. Beynəlxalq münasibətlər onu ictimai həyatda olan bütün digər münasibətlərdən keyfiyyətcə fərqləndirən aşağıdakı cizgilərə malikdir: a)
olunması üçün xeyli sayda nisbətən bərabər və suveren mərkəzlərin mövcudluğu; b)
mütəşəkkil xarakterin əhəmiyyətli dərəcədə yer tutması, iştirakçıların müxtəlif mövqelərə malik olması və proseslər üzərində mərkəzəqaçan ənənələrin üstünlük təşkil etməsi; c)
münasibətlərin digər iştirakçılarının
71 Понятие международных отношений и их субекты. http://about- political.ru/ponyatie-mezhdunarodnyx-otnoshenij-i-ix-subekty/ KİV millətlərarası və dövlətlərarası münasibətlərin təkmilləşdirilməsi faktoru kimi 132
məramlarının rolunu əks etdirən subyektiv amillərin əhəmiyyətliliyi.
Beynəlxalq münasibətlər öz məzmunlarına görə siyasi, iqtisadi, elmi-texniki, informasiya-ideoloji, beynəl- xalq-hüquqi, hərbi, mədəni və s. növlərə bölünür. Bu növlər arasında millətlərarası və dövlətlərarası münasibətləri özündə əks etdirən beynəlxalq siyasi münasibətlər ön plana çəkilir, çünki siyasi qərarları dövlət qəbul edir və digər münasibətləri də o müəyyən edir. Müasir dövrdə mütəxəssislər beynəlxalq münasibətlərin subyektlərini 3 əsas qrupa bölürlər:
1.
Müstəqil milli dövlətlər. 2.
Dövlətlərarası birliklər. 3.
Beynəlxalq təşkilatlar (bu təşkilatlar hökumətlərarası, qeyri-hökumət və qarışıq tipli ola bilərlər).
Beynəlxalq münasibətlərin subyekti kimi dövlətin əsas əlaməti onun suverenliyidir (2 əsas aspektə malikdir: daxili və xarici. Daxili aspekt dövlətin öz daxili və xarici siyasətini müəyyən etməkdə tam azadlığını ifadə edir. Xarici aspekt isə dövlətlərin bir-birilərinin daxili işlərinə qarışmamalarını, qarşılıqlı münasibətlərdə onların bərabərliyini və müstəqilliyini ifadə edir. Lakin, formal olaraq dövlətlərin hüquqi bərabərliyi beynəlxalq
Yüklə 3,34 Mb. Dostları ilə paylaş:
|