İNKİŞaf – MƏQSƏDİMİZDİR ÜÇÜNCÜ Kİtab

203 
 
156.  Məmməd Əliyev, M ə m m ə d   N o v r u z   o ğ l u  (d.1942) – fövqəladə və səlahiyyətli səfir, fizika-
riyaziyyat elmləri doktoru. 1992–2005-ci  illərdə Türkiyə Respublikasında Azərbaycan Respublikasının föv-
qəladə və səlahiyyətli səfiri olmuşdur. – 323. 
 
157.  Əhməd Necdət Sezər (d.1941) – 2000–2007-ci illərdə Türkiyə prezidenti. 1962–83-cü illərdə bir 
sıra məsul vəzifələrdə çalışmışdır. 1993-cü ildə Türkiyə Kassasiya Məhkəməsinin, 1988-ci ildə isə Türkiyə 
Konstitusiya Məhkəməsinin üzvü seçilib. 1998–2000-ci illərdə Türkiyə Konstitusiya Məhkəməsinin sədri 
olmuşdur. – 325–335. 
 
158. Türkiyə Böyük Millət Məclisi  (TBMM) – Türkiyənin ali qanunverici orqanı. Parlament 1920-ci il 
aprelin 23-də yaradılmışdır. BMM-nin ilk sədri M.K.Atatürk olmuşdur. BMM iki palatadan ibarətdir: Senat (yu-
xarı  palata) və Milli  palata. BMM məclis üzvlərindən respublika prezidentini seçir. – 340–346. 
 
159. İhsan Doğramacı (d.1915) – türkdilli ölkələrin Milli Pediatriya Cəmiyyətləri Birliyinin fəxri prezidenti, 
elmlər doktoru, professor. 1963–65-ci illərdə Ankarada Uşaq Sağlamlığı  İnstitutunun direktoru, 1977–93-cü 
illərdə institutun icraçı direktoru, 1992-ci ildən isə  fəxri prezidenti, 1968–73-cü illərdə Pediatorların Tibb 
Assosiasiyasının prezidentidir. 1959-cu ildən YUNİSEF-in  İcraiyyə Komitəsinin üzvüdür. İki dəfə    Bilkənd 
Universitetinin sədri və rektoru olmuş, 1975-ci ildən isə universitetin fəxri rektorudur. İ.Doğramacı Azərbaycan 
MEA-nın fəxri üzvü, Azərbaycan Dövlət Tibb Universitetinin fəxri doktorudur. Azərbaycan Respublikasının 
«İstiqlal» ordeni ilə təltif olunmuşdur. – 347–352. 
 
160. «Ümid» körpüsü, Həsrət körpüsü – Araz çayı üzərində körpü (uz.286 metr). Türkiyə ilə Azərbaycan 
arasında sərhəddə (Türkiyənin Dilucu və Azərbaycanın Sədərək bölgələri) iki qardaş dövlət və ölkəni birləşdirir. 
90-cı illərin  əvvəllərində Naxçıvan MR-nin keçirdiyi iqtisadi çətinliklərin, xüsusilə    nəqliyyat blokadasının 
ləğvində körpünün müstəsna rolu olmuşdur. – 349. 
 
161. Şimali Kipr Türk Cümhuriyyəti – 1974-cü ildə Yunanıstanda hakimiyyətə gəlmiş hərbi xunta Kiprin 
yunan irticaçıları ilə birlikdə Kipri Yunanıstana birləşdirmək məqsədilə ölkədə hərbi çevriliş etdilər və prezident 
Makariosu hakimiyyətdən uzaqlaşdırdılar. Bundan narahat olan Türkiyə Respublikası Kiprin türk icmasını 
müdafiə etmək məqsədilə oraya hərbi qüvvələr yeritdi və türk icması yaşayan  ərazini yunan irticaçılarından 
təmizlədi. 1975-ci ildə Türkiyə-Kipr administrasıyası bu ərazidə federativ türk dövləti – Kipr Respublikasını 
elan etdilər. 1983-cü ildə bu dövlətin qanunverici orqanı Şimali Kipr Türk dövləti (ŞKTR) – Kıbrıs elan etdi. – 
354. 
 
162.  İkinci dünya müharibəsi (1939–45) – Almaniya, İtaliya və Yaponiya tərəfindən başlanmış böyük 
müharibə.  İkinci dünya müharibəsi 1939-cu il sentyabrın 1-də Almaniyanın Polşaya girməsi ilə başlandı. 
Sentyabrın 3-də Böyük Britaniya və Fransa Almaniyaya müharibə elan etdi. 1940-cı ilin ortalarından alman 
qoşunları Danimarka, Norveç, Belçika, Niderland, Lüksemburq, sonra isə Fransanı işğal etdi.  
1941-ci il iyunun 22-də Almaniya SSRİ-yə qarşı müharibə elan etdi. 1942–43-cü illərdə sovet ordusunun 
Stalinqrad və Kursk vuruşmalarında qələbəsi Almaniyanı qəti surətdə sarsıtdı.  
1945-ci il mayın 2-də sovet ordusu  Berlini  aldı. Mayın 8-də Karlsxorstda (Berlin yaxınlığında) Almaniyanın 
danışıqsız təslim olması haqqında akt imzalandı. 
Yaponiyanın təslim olması haqqında sənəd isə sentyabrın 2-də imzalandı. Bununla İkinci dünya 
müharibəsi qurtardı. İkinci dünya müharibəsində 72 ölkə iştirak etmişdir. Müharibədə iştirak edən ölkələrin 
silahlı qüvvələrinə 110 milyon adam çağırılmışdı. Müharibədə 62 milyon adam həlak olmuş, minlərlə 
şəhər, qəsəbə və kənd dağılmışdı. – 357. 
 
163. Varşava gettosu,  bax: Varşava üsyanı. 
 
164. Varşava üsyanı  (1943) – Varşava gettosunda əsirlərin alman-faşist işğalçılarına qarşı silahlı üsyanı. 
Aprelin 19-da başlanmışdı. Üsyanı yəhudi döyüş təşkilatı hazırlamışdı. 
Üsyançıların qəhrəmancasına müqavimətinə baxmayaraq, üsyan iyulun əvvəllərində yatırıldı, hitlerçilər 7 min 
adamı öldürdülər, 6 min adam isə yanğınlar zamanı tələf oldu. Faşistlər gettonun sağ qalan üzvlərini Treblinkadakı 
ölüm düşərgəsinə göndərdilər. – 357. 

---

204 
 
 
Şəxsi adlar göstəricisi 
 
Abbas Abbasov   – 
269 
Abdıkarimov Oralbay   – 
110-111 
Abdullayev Namiq  
– 
270 
Abdullazadə Fatma  
– 
286,287 
Abutalıbov Hacıbala  
– 
268 
Ağalarov Aras 
  – 
44 
Axundov M.F. 
  – 
145 
Aldemanarov Sarsenqali – 
93-99 
Arınc Bülənd 
  – 
340-346 
Armitac Riçard   – 
355 
Atalar Abdullah   – 
342-352 
Atatürk M.K. 
  – 
295-297,323,324,332 
Balasaqunlu Yunus  
– 
93 
Ben Əli Zeynalabidin  
– 
160 
Beyker Endryu 
  – 
180,181 
Bleyr Toni 
  – 
67,68 
Bolkian Həssənal   – 
56 
Buş Corc 
  – 
127,298 
Buteflik Əbdüləziz  
– 
307 
Cabir əs-Sabah 
  – 
55 
Çeviköz Əhməd 
  – 
323 
Devis Terri 
  – 
84,88,89 
Doğramacı Aysel   – 
352 
Doğramacı Əli 
  – 
347-352 
Doğramacı İhsan 
 – 
347-352 
Dosmaqobetov Bair  
– 
115 
Elçibəy 
   – 
224 
Əhməd İacuddin 
 – 
163 
Əhmədov Danial   – 
114-115 
Əl-Əsəd Bəşşar 
  – 
293 
Ələsgərov Murtuz   – 
79,80 
Əliyev Heydər –5,18,24,28,30,31,35,39,41,43, 45,59,60,61,70,74,78,79,81,96, 
105,106,113,114,123,127,128, 136,153-159,165,166,168,169, 
170,173,201,203,207,212,213, 224,225,231,238,239,240,242-
244,247,260,264,273,278,288, 289,290,295,296,297,305,308, 327,332,336-
339,343,346,349, 350,351. 
Əliyev İqrar 
  – 
175-176 
Əliyev Məmməd   – 
44 
Əliyev Məmməd   – 
323 
Əliyeva Mehriban 
– 12,26,91,92,180,205,323,325, 339,352 
Əmir Teymur 
  – 
226,245 
Ərdoğan R.T. 
  – 
250,314,352,355 
Əzimov Rüstəm   – 
218 
Fradkov Mixail 
  – 
148 
Füzuli Məhəmməd  
– 
236 
Gəncəvi Nizami 
– 224,230-232,236,237,240, 242,247 
Güclü Sami 
  – 
323,326-329 
Gül Abdullah 
  – 
251,323 
Gur Yəhya 
  – 
323,336 
Həssənal Bolkia   – 
56 
Xatəmi Məhəmməd  
– 
66 
Xəlilov İsgəndər 
  – 
44 
Xolmuradov Rüstəm  
– 
245 
Xoyski Fətəli xan 
 – 
253 

---