Islam qəribli
Məhəmməd Hadi və mətbuat
Yüklə 3,7 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Məhəmməd Hadi və mətbuat
- Övladi-bəĢər məhv edərək məhv olacaqdır, Hər ləhzə bu vadiyi-bəla qan dolacaqdır. Övladi-bəĢr iĢtə Ģu üxluteyi-əzdad
- Qeybət və riya üzlərinin tabi-niqabı, QardaĢ qanı sairlərinin əski Ģərabı. BaĢlar bütün əfraxteyi-qeydü məbalət
- Qan səpiliyor, qan yağıyor, qan coĢuyor, qan, Bax halına, qafil, Ģu qızıl kütleyi-xüsran.
- III. 9. DAHA DÖRD ƏSƏRĠ HAQQINDA
- Ġstirahətgahi-ədəmdə bu gün, Uyu, amma ki, millətə küskün”
- Bir taqım cahilanü naəhlan, DüĢməni-fikri-feyzbarın idi. Həmzəbanilərindi biməğzan
- Ġstirahətgahi-ədəmdə bu gün, Uyu, amma ki, millətə küskün(303, N 1).
Məhəmməd Hadi və mətbuat
353 yüksək qiymət verir. Müəllif təəssüflə bildirir ki, T. Fikrətin adları qeyd olunan və qeyd olunmayan onlarca əsəri yazıldığı illərdə nəşr olunsaydı, bunların azadlıq mübarizəlində, istiqlal savaşında bəşəriyyətə və millətə çox böyük xeyri dəyərdi.
“Tarix” məzuməsini “şəbabi-münəvvərənin qəlbində yaşamaqda, pirayəyi-lisan ehtiramı olmaqda” olan “mənzumeyi- bədiyyə” kimi xarakterizə edən müəllif daha sonra yazır: “Tarix” mənzuməsi qüyudati-hazirədən çılpaq doğmuş bir zadeyi-azadəxüram, bir məxluqi-nazəndə və sərbəst məramdır”(302, N 90).
M. Hadinin çöx doğru və haqlı olaraq qeyd etdiyi kimi, “bəzi şayani-ehtiram simalar yalnız mənsub olduqları millətin deyil, bütün insaniyyətin malıdır”. Müəllif T. Fikrəti də mütəfəkkirlər zümrəsinə daxil edərək fikrini belə əsaslandırır: “Çünki məhsulati-fikriyyəsi sırf millətə aid olmayıb kütleyi- bəşəriyyətə aiddir. Bu zat millətini, vətənini nasıl sevərsə, alam ilə nasıl naləsaz təəssür olursa, fəlakət və səfalət içində yuvarlanan bütün insanları da sevər, ələm və müsibətlərinin tərcümani- fəlakətfəşanı olur”(302, N 91). M. Hadi məsləhət görür ki, T. Fikrətin amal və məramını anlamaq, millətə və bəşəriyyətə xidmət yollarının nədən ibarət olduğunu öyrənmək üçün “bu günlərdə saheyi-intişara çıxan “Xəluqun dəftəri”ni” oxusunlar. Nümunə üçün o, “Hilali-əhmər cəmiyyəti-nəcibəsi hüzurunda” adlı şeirdən kiçik bir parça verir ki, biz də həmin parçadan bəzi misraları burada verməyi məqsədə uyğun hesab edirik:
İslam Qəribli
354 Qan səpiliyor, qan yağıyor, qan coĢuyor, qan, Bax halına, qafil, Ģu qızıl kütleyi-xüsran. Heyhat, yazıqlar sənə, ey tinəti-xunxar!(302, N 91) Məqalənin sonunda M. Hadi bidirir ki, Azərbaycandan “Rübabi-şikəstə” və “Xəluqun dəftəri” kitablarını almaq istəyən olarsa, qəzetdə qeyd olunan ünvana müraciət etsinlər. “Tənin” mühərrirlərindən Əbdülsəlimzadə Məhəmməd Hadi” imzası ilə çap olunan bu məqalə ilə, əslində T. Fikrətin Azərbaycanda öyrənilməsi və tədqiqinin tarixi qoyulmuş, Rüstəm Hüseynovun “Tofiq Fikrət” monoqrafiyasında “mürtəce qüvvələr T. Fikrətə müharibə elan etdikdə M. Hadi onu müdafiə edən cəbhənin fəal mübarizlərindən idi”(56, 182) cümləsi verilsə də, nə M. Hadinin bu məqaləsi, nə də T. Fikrətlə bağlı yazdığı digər əsərləin adı çəkilməmişdir.
Mövzu ilə bağlı M. Hadinin 1914-cü ilə qədər çap olunmuş dörd əsəri barədə də məlumat verməyi lazım bilirik. Bunlardan ikisini şair İstanbuldan göndərmiş və həmin əsərlər Bakıdakı mətbuat orqanlarında dərc olunmuş, biri M. Hadi Türkiyədən Bakıya döndüyü ilk günlərdə “İqbal” qəzetində çıxmış, digəri isə İstanbulda çıxan “Rübab” jurnalında çap olunmuşdur. Əsərlərdən birincisi “Sabirin yadigarına ithaf” şeiridir(303, N 1). A. Zamanovun qeyd etdiyi kimi, “Sabir vəfat edərkən onun şair dostu Məhəmməd Hadi İstanbulda idi. Sabirin ölüm xəbəri Hadini sarsıtmış, bu ağır itkinin doğurduğu ələmli təəssüratı ifadə edən bir şeir yazıb Azərbaycana göndərmişdi”(444, 43). “1911-ci ilin avqust ayında “hökumət tərəfindən qapadılın “Məlumat” qəzetinin yerinə Orucovların çıxarmağa başladıqları, müdiri Yusif Əhmədov, baş mühərriri Mehdi bəy Hacınski olan “Yeni irşad” Məhəmməd Hadi və mətbuat
355 qəzeti”(393, 59) səhifələrində şeirə yer ayırmış, altında “İstanbul” qeydini vermişdi ki, bu M. Hadinin o zaman İstanbulda yaşadığını təsdiq edir. “Şairi-zindəruh” epiqrafı ilə dərc olunan iki bənddən ibarət on səkkiz misralıq şeirin birinci bəndi səkkiz, ikinci bəndi isə on misradan ibarətdir. “Ġstirahətgahi-ədəmdə bu gün, Uyu, amma ki, millətə küskün” beyti bəndlərin sonunda nəqarət kimi təkrar olunur(303, N 1).
Qəzetdən götürülərək “Seçilmiş əsərləri”nə daxil edilən(379, 217) bu əsərində M. Hadi qeyd edir ki, Sabir kimi dahi bir şairin qədrini, təəssüf ki, sağlığında bilmədilər. Sabirin ruhuna xitabən o bildirir ki:
DüĢməni-fikri-feyzbarın idi. Həmzəbanilərindi biməğzan, Vətənin duzəxi diyarın idi. Sən yaĢarkən də xütteyi-ġirvan, Dirilərlə dolu məzarən idi. Ġstirahətgahi-ədəmdə bu gün, Uyu, amma ki, millətə küskün(303, N 1). M. Hadinin haqqında məlumat verəcəyimiz digər əsəri on misralıq “Təbrik” şeiridir(304, N 2). Bu şeir şairin “Seçilmiş əsərləri”nə də daxil edilmişdir(379, 218). “1911-ci ilin başından etibarən Bakıda hökumət mətbəəsində Xədicə xanım Əlibəyovanın müdirəliyi və Mustafa bəy Əlibəyovun naşirliyi ilə çap edilən”(393, 61) həftəlik “İşıq” məcmuəsinin ikinci nömrəsində çıxan bu şeirdən əvvəl belə bir qeyd verilmişdir: “Bu yanvar ayının 22-ci günü bəd əz zöhr hava qaranlıqlaşana yavuq Bakı şəhərində nisvani-müslimə tərəfindən yeni təsis və intişara başlamış “İşıq” jurnalının birinci nömrəsini poçtdan aldım. Gözəl tərtibli, sadəcə, Azərbaycan şivəsində gözəl təb olunmuş bir məcmuədir. Baxusus qarelərə tərbiyeyi-ətfalı layiqilə tanımaq üçün müslimə övrətlərin çocuğun əlindən yapışıb işığı göstərməyini gözdən keçirdim. Xeyirli olsun”(303, N 2). Yüklə 3,7 Mb. Dostları ilə paylaş:
|