Islam qəribli
Yüklə 3,7 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İslam Qəribli
- Ayinəsi iĢdir kiĢinin, lafə baxılmaz, ġəxsin görünür rütbeyi-əqli əsərində”(130, N 155).
İslam Qəribli
76 ədalət və həqqaniyyət deyil, bəlkə zülm və insafsızlığın nəhayət dərəcəsidir”(130, 155). Bir millət ki, cahilə alim, qafilə hüşyar, qarğaya bülbül, gülə xar deyib, o millət mütləq zəlalətə düçar olub və bu işdə başqa millətləri günahkar qismində qələmə vermək sadəlövhlükdən savayı başqa bir şey deyil. “Məmləkət küfr ilə baqi qalar, zülm ilə baqi qalmaz” kəlamı ilə fikrini qüvvətləndirən müəllif daha sonra yazır: “Əlhasil, hər cəhətdən olursa-olsun bir millətin, istər bir fərdin hüquqi-məşruəsi ibtal və pamal olursa, buna zülm və cövr deyilir”(130, N 155). Müəllifin çox doğru olaraq qeyd etdiyi kimi, zülm olan yerdə bəxtiyarlıq, məsudiyyət olmaz. İslam məmləkətlərini zülm və
həqqaniyyətsizlik “başdan-başa təhti-hakimiyyətinə aldığından”dır ki, ən mühüm işlər “bir sürü elmsiz, bir taqım naəhlə” tapşırılmış, “ərbabi-ləyaqət və zəkavət olanlar isə xaki- səfalət
və guşeyi-rəzalətdə çürüməkdə və ağuşi-ədəmə düşməkdədirlər. Zülm deyilmi bu? Millətin qəflətindən, cəhalətindən fürsətyab olaraq bir bölük kəmşüurlar, bir alay maarif müflisləri birər məqami-sədarətə və kürsiyi-məmuriyyətə minmişlər... Ədalətmi bu?.. Gülün yerini xar, bülbülün nişiməngahını qarğa tutmuş, nurun əvəzinə zülmət, hurun qəsrində ifritlər oturmuş”(130, N 155). “Bu uyğunsuz, bu ədalətsiz işlərin səbəbi-həqiqisi nərədəndir?” sualını verən müəllif bunların iki başlıca səbəbini göstərir ki, bunlardan biri rüşvətxorluq, ikincisi isə nadanlıq, maarifsizlikdir. “Hüququnu anlamayan, tapdanan haqqını tələb etməyə cürəti çatmayan millətlə insaniyyət və mədəniyyət karvanına qoşulmaq olmaz”,- deyə haray çəkən müəllif bir daha bəyan edir ki, “hər işi öz əhlinə, hər əməli öz sahibinə tapşırmalı. “Geridə, dalda qaldıq”,- deyə çığırmaq, bağırmaqdan bir şey hasil ola bilməz:
Ayinəsi iĢdir kiĢinin, lafə baxılmaz, ġəxsin görünür rütbeyi-əqli əsərində”(130, N 155). Məhəmməd Hadi və mətbuat
77 Qəzetin 18 iyul 1906-cı il 157-ci sayında M. Hadinin “Qəflət və cəhalət aləmi-insaniyyətin ən böyük düşmənləridir” adlı məqaləsi dərc olunur. Qəflət və cəhaləti göyün üzünü bürüyən kəsif, qəliz buludlara bənzədən müəllif bildirir ki, qara buludlar Günəş şəfəqlərinin qarşısına səf çəkib yer üzünü qaranlıqlara qərq etdiyi kimi, qəflət də insanlığı yaxıb-yandırar, “hansı şəhərdə, hansı ölkədə yuva yapar isə, nəğməpərdazi-məşamət olar isə xarabazara döndərər”(131, N 157). Qəflət və cəhalətin yer üzünə fəlakətlər gətirdiyini, bir çox tayfa və qövmlərin cəhalət, qəflət və səfalətləri ucbatından Allahın qəzəbinə düçar olmalarını Quranın on birinci surəsi olan “Hud” surəsinin 101, 102, 103 və 107-ci ayələrini misal gətirməklə əsaslandıran müəllif oxucusuna üz tutaraq yazır: “Düşünəlim, vətəni-bədbəxtimizi başdan-başa əhatə etmiş bu böyük bəla, bu əzim bədbəxtlik qəflət və cəhalətin nəticeyi-zalimanə və lənətkəranəsi deyilmidir? Bu qədər yanmış xanimanlar, tökülmüş nahaq qanlar, xaki-məzəllətə yuvarlanmış ətfali-məsumlar, karü kəsbsiz minlərcə füqərayi-kasıblar, nələr və nələr...”(131, N 157). Müəllifin qənaətinə görə qəflət və cəhalətdən uzaq olduqlarından Şərqdə yaponlar, Qərbdə avropalılar maddi və mənəvi tərəqqiyə nail olaraq rahatlıqlarını təmin etdikləri halda, “bizlər ləbtəşnələriz”. Səbəb isə cəhalət və qəflətdir. M. Hadinin nəzərində “Qəflət öylə qorxunc, öylə qəddar bir düşməndir ki, mövqeyi-icraya qoyduğu qəbih əməlləri, uyğunsuz işləri kəcrov olan qafillərə, cahillərə yaxşı göstərir, gözəl tanıtdırır, batil görünür. Tədənni tərəqqi kimi tələqqi olunur”. Hələ bu hamısı deyil və zaman elə bir zamandır ki, “Qəflət və cəhalətə uyanların “əmali-saniələrini şeytan öylə pirayələndirib, öylə bəzəyib ki, küfrlərini iman, nadanlıqlarını irfan, qəflətlərini ayıqlıq hesab edirlər”(131, N 157). Qəflət və cəhaləti Allahın bəyənmədiyi “şan deyil, şini- adəmiyyət” hesab edən müəllif bildirir ki, cəhalət və qəflət insanı təkcə bu dünyada yox, axirətdə də bədbəxt edər, çünki “hər kəs
İslam Qəribli
78 dünyada bəsirət sahibi olmasa, yəni adamda qəlb gözü kor olsa, axirətdə də kor olacaqdır:
Nur isə binalərə tabəndədir”(131, N 157). “Şövq və həvəs” adlı məqaləsində(132, N 159) M. Hadi belə bir fikri ifadə edir ki, bir fərd və ya bir millət hər arzusuna və istəyinə ancaq şövq, həvəs və zəhmət sayəsində nail ola bilər. Bütün ixtira və icadların, kəşflərin istək və zəhmət sayəsində meydana gəldiyini qeyd edən müəllif insana zövq verən zəhməti bir quşcuğazın yuva qurması, “mini-mini, körpə-körpə balalarına yem və danə gətirərək onları bəsləməsi” ilə müqayisə edir və bunların, yəni şövq və həvəsin yaradılmışların hamısının fitrətində olduğunu bəyan edir. Müəllifi belə bir məsələ düşündürür: bütün kainat şövq və həvəs ilə inkişafda, tərəqqidə, yeniləşməkdə ikən bizim həvəs qanadımız sınmış, “şəhpəri-şövqümüz qırılmışdır”. Bunun səbəbi nədir?
Cavabı yubatmayan müəllif yazır: “Bunun səbəbi himmətimizin düşkünlüyü, vətənpərvərsizliyimizdir... Mənafeyi- şəxsiyyə və fəvaidi-zatiyyəsinə məşğul əfraddan mürəkkəb olan millət və qövmün həvəsi-milliyyəsi ola bilərmi? Haşa, həvəsi bizlər yalnız fəhm etmişik”(132, N 159). Şəxsi mənafelərin təmin edilməsinə yönəldilən zəhmət və səyləri həvəs deyil, ruh üçün bir qəfəs adlandıran M. Hadi “Həvəs nədir?” sualına belə bir cavab verir: “Həvəs hər kəs mükəlləf olduğu vəzaifi-insaniyyəni kəmali-eşq və şövq ilə ifa etmək və yorulmaz bir səy ilə məmur bulunduğu əmrə iqdam qılmaqdır” (132, N 159). “Xoşbəxt gələcək arzuları təkcə şeirlərinin deyil, həm də çox zəngin publisistik əsərlərinin ana xəttini təşkil edən”(9; 84), səy və bacarıqlarını məmləkət yolunda sərf edənləri “Səadət olsun belə həvəspərvər milləıtə!” sözləri ilə alqışlayan müəllif çox doğru olaraq yazır ki, “Səadət səyin aşiqidir, səy isə şövq və Yüklə 3,7 Mb. Dostları ilə paylaş:
|