İstanbul’da sosyo‐KÜLTÜrel heleniZM’İn temsiLCİSİ Bİr cemiyet: "syllogos" (1861‐1923)
Yüklə 0,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- MÜTAREKE DÖNEMİNDE SYLLOGOS’UN DÖNÜŞÜMÜ
122 • THE PURSUIT OF HISTORY INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY and SOCIAL RESEARCH • 7/13
Diğer yandan Syllogos her ne kadar bu dönemde amaçları doğrultu‐ sunda faaliyet gösterememiş olsa da, 1917 yılında binasında çeşitli tadilatlar yapmış,
101 Giannakopoulos’un deyimiyle umut ve iyimserliğini kaybetme‐ miştir. 102
Cemiyetin Meşrutiyet döneminde aktif olarak çalışan komisyonları da bu dönemde çalışmalarını yavaşlatırken, Arkeoloji komisyonu faaliyetle‐ rini sürdürmeye çalışarak, Bizans’a dair yeni çalışmalara imza atmıştır. 103
İstanbul’da Mütareke döneminin belirleyici Rum cemiyeti, daha önceki dönemlerde olduğu gibi yine Syllogos’tur. Diğer yandan 1861 yılından beri İstanbul coğrafyasında varlığını sürdüren bu cemiyet, Rum sosyo‐kültürel değişimini en iyi yansıtan oluşumdur. Mondros Mütarekesi’nin (30 Ekim 1918) imzalanmasıyla Osmanlı top‐ raklarının İtilaf Devletleri tarafından işgal edilmesi, bambaşka bir sürecin başlangıcı olmuştur. Syllogos da bu ortama doğrudan uyum sağlamıştır. Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra adeta başka bir kimlikle yeniden doğan Syllogos, eğitim ve kültüre dair faaliyetlerini geri plana atmıştır. 104
Öyle ki Syllogos’un, daha önceki dönemlerdeki taşıdığı “Rumların Eğitim Bakanlığı” niteliği, bu dönemde tamamen değişmiş ve cemiyet tamamen politize ol‐ muştur. Onun bu değişimi diğer Rum cemiyetlerine de sirayet etmiştir. Syllogos’un Mütareke döneminde tek başına faaliyetlerde bulunduğu‐ nu öne sürmek pek de doğru bir yorum değildir. Bunun en önemli göster‐ gesi, Rumların ve Ermenilerin Osmanlı Devleti aleyhine işbirliğine giriştiği süreçte
105 Syllogos’un da Ermenilerle ortak faaliyetlerde bulunmasıdır. Rum ve Ermenilerin bu iş birliği sürecinde, her iki unsurun özel günlerinde, tem‐ silcilerinin bir araya geldiğini söylemek mümkündür. Bu özel günlerden bir tanesi, Bogos Nubar’ın isim günüdür. 11 Ocak 1919 tarihinde Syllogos’un Beyoğlu’ndaki salonunda düzenlenen etkinlikte, her yer Yunan ve Ermeni bayraklarıyla donatılmış, yapılan konuşmalarda kardeşlik ve birlik mesajla‐ rı verilmiştir. 106
bildiriyle dikkat çekmekle kalmamış, değişmekte olan görüş ve düşüncele‐ rini de ortaya koymuştur. Akademisyenler ve İtilaf Devletleri’ne hitaben
101
Cemiyet, Beyoğlu’nda bulunan binasına bir kat daha ilave etmiştir. BOA, DH.UMVM., 101/14, 9 Zilhicce 1333. 102
Gianakopoulos, age., s. 346. 103
Gianakopoulos, age., s. 349. 104
Gianakopoulos, age., s. 351. 105
Mütareke döneminde Rumlar ve Ermeniler arasındaki işbirliği ve ortak faaliyetler için bk. Bige Sükan Yavuz, “Kurtuluş Savaşı Sırasında Kurulması Düşünülen Rum-Ermeni Konfederasyonu”, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt. XIX, Mart 2003. 106
Hülya Toker, Mütareke Döneminde İstanbul Rumları, Genelkurmay Başkanlığı ATASE ve Denetleme Başkanlığı, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 2006, 116. 7/13 • ULUSLARARASI TARİH ve SOSYAL ARAŞTIRMALAR DERGİSİ TARİHİN PEŞİNDE • 123
yayınlanan bildiride, kendisini Yunan eğitimi, bilimi ve Osmanlı Rumları‐ nın temsilcisi olarak niteleyen cemiyet, halkların özgürlüğünü sembolize ettiğini de ifade etmiştir. Syllogos, “Yunan Trakya’sında, Küçük Asya’sında ve Karadeniz kıyılarında 500 yıldır hasret olunan siyasal özgürlüğün” (Paris) Barış Görüşmeleri’nde tesis edileceğine olan inancını belirtmiştir. 107 Cemiyet, ayrıca Rumların Osmanlı sınırları içindeki en eğitimli topluluk olduğunu, İstanbul çevresinde bulunan Osmanlı ve Rum okul sayılarını kıyaslayarak ifade etmiştir. Buna göre Türklerin 118 okuluna karşılık, Rumların 297 oku‐ lu olduğunu iddia etmiş ve eğitim konusundaki ifadelerini somutlaştırmaya çalışmıştır. Bildirinin dikkat çeken maddelerinden bir tanesi de Rumların idealine yardımcı olunmasının ve anavatana (Yunanistan’a) katılmasına destek olunmasının istenmesidir. 108
Bu bildiriyle, açıkça Yunan irredantizmini destekleyen cemiyet, faaliyet‐ lerinin tam aksi şekilde, 1920 yılına ait nizamnamesinin 39. maddesinde, cemiyetin politikadan uzak durduğunu da belirtmiştir. 109 Bu örnek, özellikle Mütareke dönemi esas alındığında, Rum cemiyet nizamnamelerinin gerçek faaliyetleri yansıtmaktan ne kadar uzak olduğunu göstermesi açısından oldukça önemlidir. Cemiyetin siyasallaşmasındaki önemli faktörlerden bir tanesi de Yunan Başbakanı Eleftherios Venizelos ile kurduğu bağdır. Venizelos’un dış politi‐ kası ve “Küçük Asya Harekatı” 110 göz önüne alındığında cemiyetin karakte‐ rindeki değişimi anlamak zor değildir. Venizelos ve Syllogos arasındaki sıkı bağlar karşılıklı yazışmalardan da kolayca anlaşılmaktadır. Venizelos Syllo‐ gos’a yönelik kaleme aldığı bir mektupta Syllogos’u “Cemiyetlerin babası” olarak nitelemiştir. Syllogos’a, kendisine olan güvenlerinden dolayı en içten hisleriyle teşekkür eden Venizelos, cemiyetin “boyunduruk altındaki Yunan‐
ulusal bilincin geliştirilmesi konusunda, Syllogos’un çok önemli bir rol üst‐ lendiğini vurgulamıştır. 111
Venizelos’un cemiyetle olan yazışmalarının yanında bildirilerinde de Syllogos’tan bahsettiği görülmektedir. Sevr Antlaşması’nın altına imzasını attıktan sonra Yunan halkına bir bildiri yayınlayan ve hislerini ifade eden Venizelos, antlaşmanın altına imzasını atmaktan duyduğu mutluluğu ifade etmiş ve aynı mutluluğu Rumların ve Syllogos’un da paylaştığını belirtmiş‐ tir. Antlaşmayı imzalamak üzere Fransa’da bulunduğu sırada kendisine
107 Tatiana Stavrou, O En Konstantinupoli to İpurgio Paidias tou Alitrotu Ellimismu, Athinai, 1967, s. 296. 108 Aktaran, Elçin Macar, Cumhuriyet Döneminde İstanbul Rum Patrikhanesi, İletişim Yayınları, İstanbul, 2004., s. 65. 109 Kanonismos tou en Konstantinupoli Elliniku Filologiku Syllogu, Konstantinupoli, 1920, s. 12. 110 Türk tarih yazımında Milli Mücadele, Türk Kurtuluş Savaşı gibi kavramlarla açıklanan 1919-1922 yılları arası dönem Yunan tarih yazımında Küçük Asya Seferi olarak adlandırılmaktadır. 111
Stavru, age., s. 295. Yüklə 0,57 Mb. Dostları ilə paylaş:
|