Kitabın nəşrinə göstərdiyi köməyə görə Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı
Yüklə 7,98 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ABŞ: əcnəbi işçilər.
ölkələrindən Avropaya ümumi axınının müvəqqəti azalması baş versə də, XXI əsrin əvvəlindən onun yeni artımı başlayır. Qeyd olunmalıdır ki, son onilliklərdə inkişaf etmiş ölkələrin əcnəbi işçilərin sosial-məişət şəraitinin yaxşılaşdırılması üzrə ciddi tədbirlər həyata keçimıəyə başlaması nəticəsində oradakı iş yerləri inkişaf etməkdə olan, habelə Şərqi Avropa, Baltikyanı ölkələr, Rusiya və MDB-nin başqa ölkələri üçün cəlbedici olmuşdur.
Yarandığı dövrdə ölkə əhalisinin sayı az olduğuna görə, Amerika hökuməti bütün millətlərdən və dini təriqətlərdən olan adamlara yeni dövlətin formalaşmasında iştiraka çağırış ilə müraciət etdi. XIX əsrin əvvəlində immiqrantlar əsasən Cənubi Amerikadan və Cənubi Asiyadan gəlirdi. Son onilliklərdə onların əsas axını Latın Amerikasından, Cənub-Şərqi Asiyadan və qismən Afrikadan gəlirdi. Ənənəvi fikir bundan ibarətdir ki, ABŞ unikal «əritmə qazanı» olmuş, müxtəlif ölkələrdən, guya ki, «Amerika arzusuna» mübtəla olmuş milyonlarla adam burada «Amerika millətinə» çevrilmişdir. Çox vaxt immiqrantların öz köklərini, doğma dillərini, əcdadlarının ənənələrini itirmələrinə görə təəssüflənmədikləri barədə yazırlar. Sözsüz ki, yeni həyata qovuşmaq arzusu onlardan böyük qurbanlar tələb etməsinə baxmayaraq, onlardan çoxu, xüsusilə də hindular, eskimoslar, aleutlar və bura Afrikadan gətirilmiş kölələrin nəsilləri öz xüsusiyyətlərini qoruyub saxlamaqda davam edirlər. Nisbətən yaxın dövrlərdə Latın Amerikasından və Şərq ölkələrindən gətirilən, burada «yaş kürəklər» adlandırılan əmək miqrantları «yenidən əridilməyə» qarşı daha müqavimətli idilər. Latın Amerikasından olanlar əvvəlcə anklavlar şəklində, əsasən Meksika ilə sərhəddə məskunlaşırdılar, sonra isə ABŞ-m Şimalına da köçmüşdülər. Zəncilər kimi, onlar da əvvəlcə öz gettolarında sıx halda yaşayır və yerli hökumətə qarşı getdikcə daha çox tələblər irəli sürürdülər. Bunlardan ən başlıcası, ispan dilinin rəsmiləşdirilməsi idi. İki rəsmi dövlət dilinin olmasını dəstəkləyən C.Karter ABŞ prezidenti seçilənədək məsələnin həlli ləngiyirdi. XXI əsrin başlanğıcında Los-Ancelesin təkcə bir rayonunda fəaliyyət göstərən 900 məktəbdə 750 min şagird təhsil alırdı və onlardan 300 min Latın Amerikası mənşəli uşaq müəllimlərin ingilis dilindən daha yaxşı, ispan dilində danışdığı ikidilli məktəbdə oxuyurdu. XXI əsrin ilk illərində ABŞ-da Latın Amerikasından gəlmiş 35 milyon 338
adam yaşayırdı (sayına görə onlar zənci əhalidən çoxdur). Onların bəzisi Amerika vətəndaşlığını almışdır, başqaları isə müvəqqəti, çox vaxt rəsmi icazə olmadan işləyir. Latın Amerikasından olan diaspora o qədər çoxsaylı və nüfuzludur ki, ABŞ-da ispandilli məktəblərlə yanaşı, bu dildə qəzetlər və jurnallar nəşr olunur, radio və televiziyada verilişlər aparılır. Latın Amerikasından gəlmələr öz milli mədəniyyətini saxlayır və inkişaf etdirir. Demoqrafik vəziyyətin dəyişməsinə Asiya ölkələrindən olan miqrantlar: çinlilər, vyetnamlılar, hindistanlılar, indoneziyalılar, malayziyalılar, pakistanlılar, banqladeşlilər, ərəblər və türklər güclü təsir göstərir. Onlar özlərinin anklav məskənlərini yaratmaqla, dillərini, adətlərini və- dini təriqətlərini qoruyub saxlayırlar. Amerikalı demoqraflarm rəyincə, 2040-cı ildə ABŞ-da ağdərili əhali yalnız 30% təşkil edəcəkdir. Bu proqnozlarla bağlı olaraq, ABŞ-da bir çoxları xalqın öz milli xüsusiyyətlərini itirəcəyindən narahatlığını bildirir. Başqaları isə, bunun əksinə olaraq, hesab edirlər ki, bu cür cəmiyyət təkmillətli cəmiyyətlər qarşısında unikal üstünlüklərə malikdir və milliyyəti müxtəlif olan adamların vahid dövlətdə birləşərək inkişaf etməsinin gözəl nümunəsidir. Buna görə də Amerika cəmiyyətinin mümkün inkişafını çox mürəkkəb olan çoxmillətli demoqrafik prosesin yalnız kəmiyyət cəhətinə istinad etməklə neqativ qiymətləndinnək düzgün olmazdı.
•
Əmək resurslarının beynəlxalq miqrasiyası ölkə sərhədlərindən xaricə xüsusi xassəli əmtəəni: işçi qüvvəsini çıxarır. İşçi qüvvəsinin xüsusiyyəti, onun başqa əmtəələrin istehsalının mənbəyi olmasıdır. İşçi qüvvəsini ixrac edən ölkə, bunun əvəzində əmək miqrantlarmm xərclərinin bir hissəsi kimi, valyuta köçürmələri (bir növ işçi qüvvəsi fonnasmda olan əmtəəyə görə ödəniş) əldə edir. Yüksək ixtisaslı işçi qüvvəsinin ölkədən axını faydalı olmasa da, bu prosesin onlara öz daxili məsələlərini həll etməkdə kömək göstərməsi şübhəsizdir. •
İnkişaf etməkdə olan ölkələrdən gələn immiqrantlar ABŞ-ın və Fransanın kənd təsərrüfatında, İngiltərənin nəqliyyatında, AFR-ın sənayesində. Qərb sənaye ölkələrinin hamısının. Yaxın və Orta Şərqin neft hasil edən dövlətlərinin xidmət sektorunda işçi qüvvəsinin bö3dik əksəriyyətini təmin edirlər. İnkişaf etməkdə olan ölkələrdən gəlmiş milyonlarla adam resipiyent-
ölkələrin iqtisadiyyatının modernləşməsinə və əhalisinin həyat səviyyəsinin yüksəlməsinə mühüm təsir göstərmişdir. •
həmçinin. Şərqi Avropa dövlətlərindən gələn işçi miqrantlar müvəqqəti amildən dünya ölkələrinin dayanıqlı struktur elementinə çevrilmişdir. Amma inkişaf etmiş ölkələr işçi qüvvəsinin ixracında marağı olan yoxsul ölkələrin izafi əmək resurslarından asılı vəziyyətə düşdüyünə görə, bu məqam dünyanın varlı və yoxsul dövlətlərinin mənafelərinin bir-birini müvəqqəti tamamlaması, onlann həmahəngliyi barədə görüntü yaradır. İstehsalda enmə baş verdiyi zaman, ilk növbədə əmək miqrantları işdən çıxarıldıqda isə bu xülya tezliklə yoxa çıxır. •
İnkişaf eünəkdə olan ölkələrdən əmək miqrasiyası sənaye dövlətləri qrupunun, ilk növbədə, Qərbi Avropa və ABŞ-m nəzarəti altındadır. Elə onlann özü qanunlarında dəyişiklik aparmaqla, lazım olduqda, onların ölkədən köçürülməsini və hətta deportasiyasını təşkil edir. Buna baxmayaraq, «maraqların ahəngdarlığı» xülyası resipiyent-ölkələr tərəfindən inkişaf etməkdə olan ölkələrin özünə gərəkli yüksək ixtisaslı işçilərin idxalına başladıqda dağıldı. Eyni vaxtda bu dövlətlər inkişaf etməkdə olan ölkələrdən immiqrant axınının qarşısını almaq üçün kifayət qədər sərt qanunvericilik aktları qəbul etməyə başladı. Belə bir məqamı da qiymətləndirmək lazımdır ki, leqal əmək miqrantları bütün sosial nemətlərdən yararlanırlar və sosial həyatın həmin ölkələrdə qüvvədə olan standartlan tam həcmdə olmasa da, onlara şamil edilir. •
Potensial miqrasiya təkcə inkişaf etməkdə olan ölkələrdə deyil, həmçinin, sənayeləşmiş dövlətlərdə də mövcuddur. Belə ki, müxtəlif məlumatlara görə, XXI əsrin əvvəlində başqa ölkələrə köçmək istəyən əhalinin payı İngiltərədə 30%, Meksikada 3%, Almaniyada 28%, Taj^anda 20%, Fransada 20%, Yaponiyada 20%, Kanadada 14%, Hindistanda 18%, Tailandda 15%, ABŞ-da 10%, İspaniyada 20% təşkil edirdi. İnkişaf etmiş ölkələrdə köçmək əhval-ruhiyyəsinin səbəbləri iqtisadiyyat və siyasətdən daha çox, iqlim, ekologiya, ailə, psixologiya ilə bağlı olmuşdur. •
istismarından fayda ilə yanaşı, sosial-siyasi xarakterli müəyyən xeyir əldə etmişdir. İş burasındadır ki. Şərq ölkələrindən gəlmiş ucuz və itaətkar işçi qüvvəsindən istifadə olunması əmək bazarını daim təzyiq altında saxlayır. Bununla da, yerli işçilərlə sosial münaqişələrin kəskinliyi zəiflədilmiş, 1950- 340
Yüklə 7,98 Mb. Dostları ilə paylaş:
|