Kitabın nəşrinə göstərdiyi köməyə görə Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı

sahibkarların əlində saxlanması məsələsində hökumətlərin israrlı mövqe tutması 

yaxud  istehsalın  və  iş  yerlərinin  xaricə  köçürülməsinə  maneçilik  törətmək 

məqsədilə investorlara təzyiq göstərməsi ilə nəticələnir. Beləliklə də, xilasedici 

tədbirlərin  anti-böhran  proqramlarının  dayandırılması  ilə  müşayiət  olunan 

iqtisadi millətçilik inkişaf etməyə başlayır. Bütün bunlar qlobal böhran fonunda 

meydana çıxan riskin, mümkün ki, dayanıqlı xarakter aldığını da sübuta yetirir. 

2009-cu  ildə  həm  ikitərəfli,  həm  də  çoxtərəfli,  o  cümlədən  ikiqat 

vergitutmanm aradan qaldırılmasını nəzərdə tutan BİS-in artımının yeni prosesi 

qeyd  olunmuşdur.  Bunun  inkişafına  maliyyə  sektorunda  bir  neçə  yüz  bankın, 

fondun  və  s.  dövlət  tərəfindən  dəstəklənməsi  ilə  bərabər,  qejTİ-maliyyə 

sektorunda  ən  azı  20  min  şirkətin  əvvəlki  kimi,  təcili  yardım  göstərilməsi 

proqramları xətti ilə bu himayədarlıqdan yararlanması imkan vermişdir. Şübhəsiz 

ki,  bu  sazişlər  ölkənin  xaricdən  daxil  olan  investisiya  kapitalı  baxımından 

potensialını möhkəmləndirmişdi. 

Milli  iqtisadi  siyasət  XBİ-nin  cəlb  olunmasında  həlledici  rol  05mayır. 

Onun  xarici  iqtisadi  komponenti  investisiyaların  cəlb  olunmasına,  bazar 

mühitinin  yaradılmasına,  kapitaldan  mənfəətlə  istifadə  olunmasına  şərait 

yaradılmasına  kömək  göstərilməsi  ilə  ifadə  edilir.  Amma  bunlar  kifayət  deyil. 

Yalnız hökumət cəmiyyətin sabit siyasi həyatını təmin etməyə, həmişə iqtisadi 

korrupsiyaya  meyil  göstərməklə  əmanətçiləri  ehtiyatlı  hərəkətə  vadar  edən 

cinayətkarlığın  və  məmur  özbaşınalığının  miqyasını  nəzarətdə  saxlamağa 

qadirdir.  Hansısa  ideal  qanunvericilik  bazasını  yaratmaq,  ölkə  iqtisadiyyatının 

liberallığını  bəyan  etmək  prinsip  baxımından  mümkün  olsa  da,  sosial  qayda- 

qanunu təmin  edə bilməyən siyasi  rejim,  hökumətin  düşünülməmiş hərəkətləri 

nəinki xarici, hətta ölkənin öz investorlarında da qorxu hissi yaradacaqdır. 

Aydındır  ki,  xarici  kapitalın  cəlb  olunması  üçün  hazırda  qüvvədə  olan 

BİS-dən səmərəli tərzdə istifadə edə bilən dəqiq sistem yaradılmalıdır. TMK- nın 

yerləşdiyi  ölkələrin  əsas  vəzifəsi  daha  yüksək  şəffaflıq,  sabitlik,  XBİ-ni  qəbul 

edən ölkələrdə tənzimləmə rejimlərinin əvvəlcədən müəyyənləş- dirilməsini və 

etibarlığmı  təmin  etmək,  onların  axını  qarşısındakı  maneələri  endirməkdir. 

Amma belə hallarda səviyyəsindən asılı olmayaraq, XBİ-nin tənzimlənməsinin, 

ən azı münasib üsulu seçilməlidir. 

375 

---

14.6.

 

İnvestisiya siyasətində milli və beynəlxalq 

səviyyələrdə baş verən son dəyişikliklər 

2008-ci 

ildə  və  2009-cu  ilin  birinci  yarısında  investisiya 

proteksionizminin artmasının mümkünlüyü barədə narahatçılığa baxmayaraq, 

XBİ  siyasətində  daha  böyük  aşkarlıq,  o  cümlədən  onların  qarşısında  duran 

maneələrin  bir  çoxunun  aradan  qaldırılması,  koıporativ  gəlirlər  üzrə  vergi 

dərəcələrinin  endirilməsi  meyilləri  saxlanırdı.  UNCTAD  tərəfindən  XBİ 

sahəsində milli qanunlarda və təlimatlarda dəyişikliklərin hər il aparılan tədqiqi 

göstərir ki, 2008-ci ildə burada 110 yeni tədbir qüvvəyə minmiş və onlardan 

85-i məqsədəmüvafıq olmuşdur. 2007-ci il ilə müqayisədə XBİ üçün əlverişli 

olmayan tədbirlərin payı dəyişməmişdir (cədvəl 14.5). 

14.5-ci  cədvəlin  məlumatlarından  görünür  ki,  ümumilikdə  dünya 

iqtisadiyyatının inkişafının iki ortamüddətli dövrü ərzində, yəni 1992-2008-ci 

illərdə 

xarici 

investisiyalar 

sahəsində 

investisiya 

rejimlərinin 

tənzimlənməsində  birləşmə  meyilləri  üstünlük  təşkil  etmişdir  (fasiləli, 

dayanıqsız  olsa  da).  Hətta  1990-cı  illərdəki  investisiya  rejimi  2001-2008-ci 

illərdəki  yüksəliş  dövrünün  müvafiq  rejimi  ilə  müqayisədə  daha  əlverişli 

olmuşdur. 

Cədvəl 14.5 

Milli tənzimləmə sistemlərində aparılmış dəyişikliklər 

*

 

Göstəricilər

 

Orta illik göstəricilər

 

1992-

 

1994

 

1995-

 

1999

 

2000

 

2001

 

2002

 

2003

 

2004

 

2005

 

2006

 

2007

 

2008

 

Tənzimləmə rejimində 

dəyişiklik etmiş 

ölkələrin sayı

 

49

 

66

 

70

 

71

 

72

 

82

 

103

 

92

 

91

 

58

 

55

 

Tənzimləmə rejimində 

edilmiş dəyişikliklərin 

sayı

 

95

 

132

 

150

 

207

 

246

 

242

 

270

 

203

 

177

 

98

 

110

 

Daha münasib 

dəyişikliklər

 

94

 

121

 

147

 

193

 

234

 

218

 

234

 

162

 

142

 

74

 

85

 

Münasib olmayan 

dəyişikliklər

 

1

 

11

 

3

 

14

 

12

 

24

 

36

 

41

 

35

 

24

 

25

 

*

 UNCTAD. World Investment Report, 2009: Transnational Corporations, Agricurtural 

Production and Development. Table 1. P. 14 

Beynəlxalq investisiya rejimi miqyası, əhatə dairəsi baxımından genişlənmiş və 

dövlətlərin, investorların hüquqlarının və vəzifələrinin daha dəqiq 

376 

---