Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas

42

Cədvəl 7. Qan təzyiqi səviyyələrinin təsnifatıª

Kateqoriya

Sistolik AT

(mm c.s.)

Diastolik AT 

(mm c.s.)

Optimal

<120

və

<80

Normal

120-129

və/və ya

80-84

Yüksək normal

130-139

və/və ya

85-89

1-ci dərəcəli hipertenziya

140-159

və/və ya

90-99

2-ci dərəcəli hipertenziya

160-179

və/və ya

100-109

3-cü dərəcəli hipertenziya

≥180

və/və ya

≥110

Təcrid olunmuş sistolik 

hipertenziya

≥140

və

<90

ª müalicə almamış şəxslərdə QT-nin səviyyələri 

Hipertenziyanın diaqnostikası üçün bütün xəstələr aşağıdakı 

müayinələrdən keçməlidirlər

100

:

► acqarına qanda şəkərin müayinəsi

► qan zərdabında ÜXS, XS-ASLP və XS-YSLP 

► acqarına triqliseridlərin səviyyəsi

► kaliumun, sidik turşusunun, kreatinin səviyyəsi, kreatinin klirensi 

(Kokroft-Qolt  düsturuna  görə)  və ya  qiymətləndirilmiş  QFS 

(Modification  of  Diet  in  Renal  Disease (MDRD) düsturuna 

əsasən)

► hemoqlobinin və hematokritin səviyyəsi

► sidiyin  analizi  (mikroalbuminuriyaya  və çöküntüyə ekpress  test, 

müsbət nəticə olduqda proteinuriyanın göstəricilərinin ölçülməsi) 

► EKQ

Exokardioqrafiya,  yuxu  arteriyasının  ultrasəs  müayinəsi,  TÇİ, 

göz dibinin müayinəsi və nəbz dalğasının sürətinin ölçülməsi tövsiyə

olunmuş əlavə müayinələr kimi göstərilmişdir.

Acqarına  şəkərin  səviyyəsi  <5,6  mmol/l  (100  mq/dl)  və ya 

qlikirləşmiş  hemoqlobinin  (HbA1c)  səviyyəsi  5,7-6,7%  (Diabetes 

Control  and  Complications  Trial  (DCCT))  olduqda  qlükoza 

tolerantlığı müayinəsinin aparılması tövsiyə olunur.

Eyni  zamanda  AT-nin  ev  şəraitində və ya  24  saat  ərzində

ambulator AT monitorinqinin aparılması tövsiyə olunur.

Cədvəl  8-də hipertenziya  zamanı  proqnoza  təsir  edən  amillər 

göstərilib. 

 

 

 

 

 

 

Klinik protokol Az

ərbaycan Respublikas

ı S

əhiyy

ə Nazirliyinin 

İctimai S

əhi

yy

ə v

ə 

İslahatlar M

ərk

əzind

ə haz

ırlanm

ış

dı

r. 

---

43

Müayinələr zamanı aşkarlanan orqanların subklinik zədələnmələri 

SCORE  şkalasından  asılı  olmayaraq  ürək-damar  ölümü  ehtimalını 

proqnozlaşdırmağa imkan verir, hər iki amilin olması isə (orqanların 

subklinik  zədələnməsi  və SCORE  şkalasına  görə hesablanmış  risk), 

xüsusilə SCORE  riski  mülayim  və ya  aşağı  olduqda  (1-4%)  həmin 

riski daha dəqiq müəyyən etməyə imkan verir

147

.

ARTERİAL HİPERTENZİYANIN MÜALİCƏSİ

Arterial hipertenziyanın qeyri-medikamentoz müalicəsi

Həyat  tərzinin  dəyişdirilməsi  cüzi  AT  artımı  olan  xəstələr  üçün 

yetərli  ola  bilər.  Bundan  başqa,  həyat  tərzinin  dəyişdirilməsi 

antihipertenziv  dərman  vasitələrini  qəbul  edən  xəstələrə tövsiyə

olunmalıdır,  çünki  bu  AT-nin  normallaşdırılması  üçün  tələb  olunan 

dərmanların dozasının azaldılmasına gətirə bilər.

Həyət  tərzinin  dəyişdirilməsinə daxildir:  artıq  bədən  çəkisi  olan 

hallarda  bədən  çəkisinin  azaldılması,  natrium  xloridin  gün  ərzində

qəbul edilməsinin 5 qramdan az miqdaradək azaldılması, az hərəkətli 

həyat  tərzi  olanlar  üçün  müntəzəm  fiziki  fəaliyyətlə məşğul 

olunması.  Kalium  qəbulu  zamanı AT-nin  azalmasını  nəzərə almaqla 

hipertenziyası olan xəstələrə daha çox (gündə 4-6 porsiya, yəni 400 q) 

meyvə və tərəvəzdən  istifadə edilməsinin  və doymuş  yağlar  və

xolesterin qəbulunun azaldılmasının tövsiyə edilməsi məsləhət görülür.

Siqaret  çəkən  xəstənin  bu  vərdişdən  imtina  etməsi  üçün  bütün 

səyləri  göstərmək,  o  cümlədən  nikotin  əvəzedici  terapiyadan, 

bupropiondan və ya vereniklindən istifadə etmək lazımdır.

Hipertenziyaya  qarşı  müalicəni  başlamaq  qərarı  AT-nin 

səviyyəsindən  (Cədvəl  7)  və ümumi  ürək-damar  riskindən  (Şəkil  1) 

asılıdır.  III  dərəcə hipertenziya  olduqda  və eləcə də yükcək  ümumi 

ürək-damar  riski  ilə müşayiət  olunan  I  və II  dərəcəli  hipertenziya 

olduqda  dərhal  dərman  terapiyası  başlanmalıdır.  Orta  səviyyəli 

kardiovaskulyar  riski  olan  I  və II  dərəcəli  AH  xəstələrində

medikamentoz terapiyanın təyin edilməsi bir neçə həftə təxirə salına 

bilər.  Risk  amilləri  olmayan  I  dərəcəli AH  xəstələrində müalicə bir 

neçə aya  təxirə salına  bilər.  Bu  xəstələrdə müəyyən  dövr  ərzində

qeyri-medikamentoz  müalicə aparıldıqdan  sonra  kifayət  qədər  AH 

nəzarəti olmadıqda dərman terapiyası əlavə oluna bilər. 

 

 

 

 

 

 

Klinik protokol Az

ərbaycan Respublikas

ı S

əhiyy

ə Nazirliyinin 

İctimai S

əhi

yy

ə v

ə 

İslahatlar M

ərk

əzind

ə haz

ırlanm

ış

dı

r. 

---

Cədvəl 8. Hipertenziya zamanı proqnoza təsir edən amillər

Risk amilləri

Hədəf orqanların zədələnməsi

ŞD

Müəyyən edilmiş ÜDX və ya 

böyrək xəstəliyi

SAT və DAT

Elektrokardioqramda SMH

а

(Sokolov-Layon indeksi >38 mm 

və ya Kornell hasili >2440

mm/ms) və ya SMKİ Novacode 

>130 q/m

2

(kişi) və >115 q/m

2

(qadın).

Acqarına qlükoza

≥7,0 mmol/l          

(126 mq/dl) və ya 

yükləmədən sonra 

qlükoza >11,0

mmol/l (198 mq/dl).

ÜDX: işemik insult, 

hemorragik insult, keçici 

işemik hücum 

Nəbz təzyiqi (yaşlılarda)

Exokardioqrafiya zamanı SMH 

[SMKİ ≥125 q/m

2

(kişi) və

≥110 q/m

2

(qadın)]

Ürək xəstəlikləri: Mİ, 

stenokardiya, koronar 

revaskulyarizasiya, ürək 

çatışmazlığı.

Yaş (kişi >55, qadın >65)

Yuxu arteriyasının divarının 

(intima-media kompleksi 

(İMK)>0,9 mm) və ya 

düyünlərin qalınlaşması

Böyrək xəstəlikləri: diabetik 

nefropatiya, böyrək 

funksiyasının pozulması 

[zərdab kreatinini >133 

mkmmol/l (1,5 mq/dl (kişi), 

>124 mkmmol/l (1,4 mq/dl) 

(qadın)], proteinuriya 

(>300 mq/gün).

Tütünçəkmə

Yuxu və çanaq arteriyaları 

arasında nəbz dalğasının sürəti 

>12 m/s

Periferik arteriyaların xəstəliyi

 

 

 

 

 

 

Klinik protokol Az

ərbaycan Respublikas

ı S

əhiyy

ə Nazirliyinin 

İctimai S

əhi

yy

ə v

ə 

İslahatlar M

ərk

əzind

ə haz

ırlanm

ış

dı

r. 

---