Книга переведена и издана заказу фонда поддержки по политики тюркоязычных государств
haqqında, milli məfkurə haqqında suallara cavab tapmağa
Yüklə 1,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
35 haqqında, milli məfkurə haqqında suallara cavab tapmağa cəhdlər edilib. Bizim birgə axtarışlarımız və etirafl arımız, dostluğumuza və sağlam məntiqə söykənən mənəvi yaxın- lığımız kitabın məzmununa tamam başqa, gözlənilməz və yeni rəng qatıb. İndi artıq aydındır ki, bu kitabı oxumayan insan bizə dolğun və obyektiv qiymət verə bilməz”. O görüşümüzdə biz “Uçurum üzərində ovçu fəryadı” adlı ki- tabımızın “Hakimiyyət və mənəvi zənginlik və ya bu iki silahın çarların, xanların, kralların və prezidentlərin taleyində rolu” başlıqlı hissəsinə dəyişikliklər və əlavələr etmək barədə razılığa gəldik. Biz artıq bu işə başlamışdıq ki, Aytmatovun təxirəsalınmaz işi çıxdı və o, təcili Brüsselə yola düşdü. O, gedəndən sonra uzun müddət düşündüyümüz işə başlaya bilmədik. Şıkenin ölümündən sonra isə bizim planımız reallaşdırılmamış qaldı. Mən isə hələ də bu əlavələri “Uçurum üzərində ovçu fəryadı”-na daxil edə bilməmişəm. Onların bəzilərindən qısa parçalar: “AYTMATOV. Bəşəriyyət ən qədim və yeni tarixi dövründə ən böyük fəlakətləri əsasən öz tiran başçıları üzündən yaşayıb. Əgər biz, misal üçün, yalnız 20-ci əsri və hazırkı əsrin əvvəlini götürsək, gözümüzün qarşısında bayraqlarında şəxsiyyətə pərəstiş ideyası həkk olunan on- larla qaniçən diktatorun sıralandığını görərik. Məsələn, əgər Sovet İttifaqına 31 il rəhbərlik etmiş Stalin, az qala 50 milyon insanın repressiyaya uğraması və edam edilməsini təşkil edibsə, qonşu Çində “Böyük rəhbər” adlandırılan Mao Dzedun “Böyük sıçrayış” və “Mədəni inqilab” id- eyaları altında 65 milyon insanı o dünyaya göndərib. Buna baxmayaraq mən Qorbaçovun nümayəndə heyətinin tərkibində Çində olarkən, Maonu tənqid edən, pisləyən bir eyhamla da rastlaşmadım. Əksinə, orada xalqa “böyük rəhbərə” xüsusi ehtiram, məhəbbət aşılanır. Mən buna çox təəccübləndim. Məlumdur ki, bütün dövrlərdə ictimai rəy güclü təbliğat vasitəsilə xalqın beyninin yuyulması yolu ilə 36 formalaşdırılır. Məgər Sovet İttifaqında Stalinin göstərişi ilə ölüm hökmünə məhkum edilənlər güllələnmədən əv- vəl “Yaşasın yoldaş Stalin” deyə qışqırmırdılarmı? Acı həqiqət budur ki, insanların böyük əksəriyyəti təbliğatın gücü qarşısında acizdirlər. Şimali Koreyanın “millətin günəşi” adlandırılan “dahi” rəhbəri Kim İr Sen kimi onun yerinə gəlmiş oğlu Kim Çen İr də “21-ci əsrin günəşi” adı- na layiq görülüb. Hər bir xalqın içində elə bədzatlar var ki, “günəşin hökmdarı” və ya günəşin özü olmaq istəyirlər. Hakimiyyəti illərində dustaqxanalarda iki milyondan çox insanın həlak olduğu Kim İr Sen də belələrindəndir. ŞAXANOV. Əslində yalnız bu “Günəşə” 35 min heykəlin ucaldıldığı Şimali Koreyadan danışmaq ədalət- sizlikdir. Vaxtilə Səddam Hüseyn şəkillərinin İraqın bütün küçələrində, dövlət idarələrində, mədəniyyət mərkəzlərində, xəstəxanalarda, məscidlərdə, qablarda, qol saatlarında, oyuncaqlarda, breloklarda olması ilə ki- fayətlənməyərək yeni qərar verir. Onun xüsusi göstərişi ilə ölkədə ucaldılan hündürmərtəbəli binaların bütün kər- picləri üzərinə “Səddam Hüseyn dövründə tikilib” sözləri yazılmalı idi. İraqın Kütləvi informasiya vasitələri yorul- madan Səddamı “millətin atası” kimi təbliğ edirdilər. Əgər haradasa məktəb, xəstəxana inşa olunurdusa, 100 metrlik bir yol çəkilirdisə və ya mağaza tikilirdisə aləmə car çəkil- irdi ki, bu yalnız Səddamın uzaqgörənliyi sayəsində müm- kün olub. Səddam adına universitetlər, stadionlar, aero- portlar, rəhbərin şəxsi iqamətgahları tikilirdi. Səddamın dahiliyini tərənnüm edən tərif dolu kitablar, sənədli fi lm- lərin sayı-hesabı yox idi. Tədbirlər zamanı insanlar onun- la təkcə görüşmək yox, həm də “qiymətli əlini” öpməyə çalışırdılar. Əvvəlcədən təşkil olunmuş bütün görüşlər xalqın öz rəhbərinə sonsuz məhəbbəti kimi təqdim edilir- di. Çində isə “Mədəni inqilab” dövründə əgər velosipedçi 37 öz velosipedi üzərindən və ya sinəsindən Mao Dzedunun şəklini asmırdısa, yoldan ötənlər onu yerə yıxıb təpikliyir- dilər. Qatarlarda və avtobuslarda hamılıqla Mao Dzedun- dan sitatları əzbər söyləmək, özü də bir-neçə dəfə ardıcıl olaraq, məcburi idi. Kim ümumi xora qoşulmayaraq Ma- onun sözlərini ucadan demirdisə, xalq düşməni elan edil- irdi, məsuliyyətə cəlb olunurdu və güllələnirdi. Maonun sözlərini şüarlar və plakatlar şəklində nümayiş etdirmək ənənəyə çevrilmişdi. Eyni zamanda klassik ədəbiyyat nü- munələrini və başqa dillərdən tərcümə edilmiş kitabları cıraraq yandırırdılar. Şıke, bir çinli diplomat gizlicə mənə bildirmişdi ki, yandırılanlar arasında sizin də kitablar var idi. AYTMATOV. Şübhəsiz ki, şəxsiyyətə pərəstiş və yal- taqlıq yoluxucu xəstəliyə bənzəyir. Bizim keçmiş Sovet İtti- faqından çixmış bəzi rəhbərlərimiz Stalin, Xruşov və Bre- jnev dövrünün dərslərindən lazımi nəticə çıxartmayıblar. Məsələn Çerçil, Linkoln və Ruzvelt kimi şəxsiyyətlər, dün- ya səviyyəsində tanınan dahilərin yetişdiyi İngiltərə və ya Amerikada hər hansı bir fərdə sitayiş etmək, hakimiyyə- tin başında duran şəxsi Allaha, günəşə, aya bənzətmək heç kimin ağlına da gəlmir. Bir dəfə Trotski Buxarin barədə demişdi: “Onun rəhbər olmaq üçün çox böyük imkanları var. Amma, xarakter cəhətdən zəifdir”. Stalinlə ayaqlaşa bilmək üçün Buxarinin xasiyyətində zalımlıq, şöhrət və qələbələr yanğısı, sonsuz, qarşısıalınmaz hakimiyyət həris- liyi çatmırdı. Trotski bunu dəqiq müəyyənləşdirə bilmişdi. Son nəticədə o vaxt çoxlarının başına gələn Buxarinin də başına gəldi və o güllələndi. Bu yerdə ötən əsrin ikinci yarısında Uqandaya rəh- bərlik etmiş diktator İdi Amin barədə də danışmamaq düz olmazdı. O, özünü “ömürlük prezident, yerdə bütün hey- Yüklə 1,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|