Книга переведена и издана заказу фонда поддержки по политики тюркоязычных государств
Yüklə 1,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
295 Bu məkrlilik deyilmi? Bizim qardaşımız Oljas Suleymenovun (onun geri çəkilmədiyi vaxtlar) 1978-ci ildə Daşkənddə Asiya və Afri- ka ölkələri Assosiasiyasının simpoziumundakı məruzəsində acı həqiqət dolu belə etirafl ar var idi: “Amerialı sosioloqlar yəqin birinci olaraq diqqət yetirib və təsvir ediblər ki, marjinal insan asanlıqla kos- mopolit dünyagörüşünə malik qeyri-sabit şəxsiyyətə çevrilir, onu öz xalqı, doğma mədəniyyəti, tarixi ənənələri ilə bağlayan hiss olmur. Buna görə də marjinal insan etno- sun və onun mədəniyyətinin inkişafında heç bir müsbət rol oynaya bilməz”. Parlamentin deputatı olarkən mən kosmopolit və mar- jinal kursa dövlət səviyyəsində qiymət verilməsini təklif et- mişdim. Amma, prezident də, başqa rəhbər şəxslər də sus- maqla məndən canlarını qurtarmağa üstünlük verdilər... Məncə bundan sonra da qazax xalqı məhz öz içindən çıxanların – öz millətindən iyrənən və soydaşlarına qarşı çıxan, siçovulyemə virusuna yoluxmuş şələ qazaxlar və kosmopolitlərin zülmündən əziyyət çəkəcək. Allah eləsin ki, mən yanılım. Amma, heç kim millətin başı üzərini alan bu təhlükəni dana bilməz. Burkitbay Ayaqan, tarix elmləri doktoru: “1920- ci ildə amerikalı sosioloq R.Park yeni mühitə uyğun- laşmağa məcbur olan immiqrantların mədəniyyəti və düşüncə səviyyəsinin göstərilməsi üçün “marjinal şəxs” məfhumundan istifadə etmişdi. Belə marjinal qruplar öz əcdadlarının ruhundan ayrılaraq, köklərinin so- sial-mədəni dəyərləri və anlayışlarından uzaqlaşaraq keçmişə hörmət hissini də itirməyə məhkumdurlar. Qeyd olunurdu ki, onların arzu və istəkləri utopik hisslərlə formalaşır. Bəzi marjinal qruplar siyasətə 296 qarışmasalar da, digərləri çox enerjili olaraq özləri- ni ən yaxşı tərəfdən dəqdim edə bilirdilər. Marjinallar arasında elələri də az deyildi ki, ölkənin əsas millətini müdafi ə edərək əsl vətənpərvərə çevrilirdilər. Bu yol- la korsikalı Napoleon Bonapart fransızların rəğbətini qazanır. Avstriyalı olmasına baxmayaraq Adolf Hitler alman nasistinə çevrilir. Gürcü kimi doğulan İosif Sta- lin isə əsl rusa dönə bilir. Bir çox başqa talelər də bunu sübut edir. Rus fi losofu Nikolay Berdyayev özünün “Rus kommunizminin mənbələri və mənası” əsərində bu barədə yazır: “Nə qədər paradoksal səslənsə də, bolşevizm rus fövqəldövlətçiliyinin, rus imperializminin üçüncü təzahürüdür: birinci təzahür Moskva çarlığı idi, ikinci təzahür isə Pyotr imperiyası. Bolşevizm güclü mərkə- zləşdirilmiş dövlətin tərəfdarıdır... Və onlar idarəetmə üsullarına görə köhnə rus dövlətinə çox bənzəyən polis dövləti yaratdılar”. Hətta V.İ.Lenin də vaxtilə deyirdi ki: “Bəzi kom- munistlərin üstünü yaxşı-yaxşı qaşısan altından böyük rusiya şovinisti çıxar”. Bir çox başqa xalqlar kimi qazaxlar da məhz bu amillə aldadılmışdılar: SSRİ formal olaraq çoxmillətli dövlət hesab edilsə də, əslində rus imperiyası, rusların dövləti olub. Gözləru dumanlanmayan qərb alimləri sovet ölkəsini “rus ölkəsi”, “rus dövləti” adlandırır və bizi də rus hesab edirdilər... İndi bizim ölkəmizdə 100 il, və ya heç olmasa 50 il bundan əvvəlki milli özünüdərk hisslərindən nəsə qaldığını sübut etmək çox çətindir. Bu günkü qazax- lar bir millət olaraq həm xarici görünüş, həm şüur və 297 təfəkkür, həm də danışıq tərzi ilə tam dəyişiblər. Buna görə də qazaxları təkcə varlı, kasıb və ortabablar kimi yox, həm də belə qruplara bölmək lazımdır: təmiz qa- zaxlar, yarımqazaxlar, manqurt qazaxlar, xaçpərəst (və ya baptist, krişnait və s.) qazaxlar, şəhərli qazaxlar, səhra qazaxları. Niyə bizdə kosmopolit dünyagörüşü əsasında mil- li hissləri, milli adətləri, mədəniyyəti və vətənpərvərli- yi ikinci dərəcəli hesab edən, hətta ümumiyyətlə rədd edənlərin, dilimizi və dinimizi, ənənələrimizi bilməyən, buna etinasız yanaşan niqilistlərin sayı artır? On- lar hələ bir üstəlik millətin və vətənin maraqlarının müdafi ə edilməsini milli məhdudiyyət hesab edirlər. Özlərini isə dünya sivilizasiyasının ən gözəl mədəni- yyət nümunələri əsasında tərbiyə almış insanlar sayır- lar...” Keçən il bir maraqlı hadisə diqqətimi cəlb etdi: “Almatı vilayətinin aullarından birində yaşayan rus ailəsinə qazax qonşusu bir küçük bağışlayır. Bir neçə ildən sonra bu küçük böyüyərək yekə itə çevril- ir. Rus ailəsi təcili olaraq Rusiya şəhərlərindən birinə köçəndə isə iti onların evini almış qazaxa saxlayırlar. Balaca vaxtından bizim rus qardaşlarımızın himayə- si altında olan, onların uşaqları ilə oynaya-oynaya böyüyən və rus danışığına öyrənən it bir müddət sonra rus sozləri üçün darıxmağa başlayır. Aulun mərkəz- ində quraşdırılmış reproduktordan hər gün müəyyən saatlarda rus dilində veriliş yayımlanır. İt hər gün bu veriliş başlamamış o yerə qaçaraq radioda rus nitqinə qulaq qasır. Ardınca qazax dilində veriliş başlayan kimi isə tez dönüb geriyə qaçır. İtin bu davranışına aul camaatı məəttəl qalmışdı”. Yüklə 1,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|