Книга переведена и издана заказу фонда поддержки по политики тюркоязычных государств
Bu hadisəni mən “Jalın” jurnalının redaksiyasında
Yüklə 1,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
298 Bu hadisəni mən “Jalın” jurnalının redaksiyasında işləyən Şakizadə Suleymenovadan eşitmişəm. O deyir ki, bu hadisə eyni ilə bu cür Almatı vilayəti Keqen rayonu Jılı- say aulunda, Fəridə Kapezovanın evində baş verib. İndi isə məsələyə aydınlıq gətirməyə çalışaq. Hətta küçük vax- tlarından rus dilinin səs ahənginə öyrəşən, böyüdükcə səs və söz birləşmələrinin quruluşunu daha yaxşı yadda sax- layan it də rus dili üçün darıxmağa başlayır. Radionun yenidən qazax dilində verilişlərə keçməsi isə ona evə qa- yıtmaq üçün siqnal kimi təsir edir. Təbii ki, burda itdən inciməyə əsasımız yoxdur. Nə vaxtsa Taylandın “Şriraça” zooparkının işçiləri mənə çox təhlükəli bir yırtıcı - benqal pələngi ilə adi do- nuzun bir yerdə saxlandığı qəfəsi göstərmişdilər. Onlar mehribancasına yanaşı uzanaraq bir-birilərinə dəyir və özlərindən razı halda dincəlirdilər. Zooparkın əmək- daşları və alimlər birgə eksperiment apardılar və nəticələr onları heyrətə gətirdi. Onlar donuz südünün tərkibində “sin.toksin” adlı maddə tapdılar. Bu maddə təhlükəli yırtıcılarda qorxu və təcavüz hissləri yaradan vəzilərin işi- ni nizamlamaq qabiliyyətinə malikdir. Pələnglərə sistem- li şəkildə donuz südü verilməsi orqanizmdə hüceyrələrin qıcıqlandırıcılarını öldürür və onlar dostu düşməndən ayıra bilməyən manqurtlara çevrilirlər. Belə assimilyasi- yaya məruz qalmış dişi pələnglərə balaca donuz balaları gətirirdilər ki, onları əmizdirsin, və pələng də bu çoşqalara əsl ana nəvazişi ilə yanaşaraq heç bir aqressiya göstərməy- ib. Rusiya alimləri isə sirk işçiləri ilə birlikdə yenicə doğulmuş pələng balasını qadının döş südü ilə yemləməyə başlayırlar. Bir neçə gün körpə pələng qadının qucağında yatır və onun döşünü əmir. Tədricən o, qadına elə öyrəşir ki, uzaqdan iyini hiss edir, olmayanda isə darıxır. Sonra- 299 dan bu pələng qamçının gücü ilə istənilən əmri yerinə ye- tirən köləyə, manqurta çevrilir. Sirkin əməkdaşları bu metodla bir neçə pələng böyüdərək özlərinə uyğun əhlilləşdirirlər. Öz təbii bacarıqlarından məhrum edilmiş, hazır yemə öyrənmiş, süst vəziyyətdə olan manqurt pələnglər təbii mühitdə yaşa- maq qabiliyyətlərini itirərək köməksiz vəziyyətə düşürlər. Belə pələnglərdən birini eksperiment üçün təbiətin qoy- nuna – meşəyə buraxırlar. Kolun arxasından birdən palaz qulaq dovşan çıxanda isə diksinərək qorxan pələng qa- çmağa başlayır. Manqurtlaşdırılan yazıq heyvan bax bu dərəcədə dəyişilir! Və əgər indi bu heyvanların taleyini öz millətinə qarşı etinasız olan, qazax dilinin iyirmi ildən çoxdur dövlət dili elan edilməsinə baxmayaraq öz doğma dilində danışmağa və düşünməyə utanan manqurtlaşmış qazaxlarla müqayisə etsək görərik ki, təkcə heyvanı yox, insanı da özünün təbii mühitinə qaytarmaq necə çətindir. Məsələn, Yaponiyada doğma mədəniyyətin özünəməx- susluğunun, mənəvi gücünün uşağın canına hopması üçün onun 12 yaşı tamam olmayana qədər yalnız öz doğma dilində tərbiyə edilməsi qanundur. Onların təsəvvürlərinə görə dil millətin anasıdır. Ananın xeyirxahlığı, mənəvi gücünü duymayan, onun böyüklüyünü dərk etməyən uşaqların gələcəyi təhlükəli hesab edilir. Çox təəssüfl ər olsun ki, bizim təhsil və elm na- zirliyi ətrafında möhkəmlənən, kosmopolitizm axınına düşdüklərindən xəbəri olmayan bəzi yalançı alimlər belə sivil, öncül və inkişaf etmiş ölkə olan Yaponiyanın mənəvi təcrübəsindən yararlanmaq istəmirlər. Müasir gənclik rus dilini də, ingilis dilini də, başqa dilləri də bilməlidir. Heç kim bunun əleyhinə deyil. Hətta bi- zim əcdadımız, qazax səhralarının dahisi Əbu Nəsr əl-Fəra- 300 bi də 76 dildə danışırmış. Yaponiyanın təcrübəsindən çıxış etsək, uşaq yalnız 12 yaşından sonra, doğma dilini tam qa- vradıqdan sonra, öz səylərini başqa dillərin öyrənilməsinə yönəltməlidir. Qazaxıstan hakimiyyəti bu “dillərin üçlük vəhdəti” ideyasını niyə ortaya atıb? Bununla o, qazax üçün birdən birə üç dili dövlət dili və doğma dil etmək istəyir. Çünki, hakimiyyətdə olan qazaxların 70-75 faizi öz doğma dilini bilmir və heç onu öyrənmək də istəmir. Heç kim də doğ- ma dillərini bilmədiklərini onlara irad tuta bilməz. Çünki, şələ qazaxlar “dillərin üçlük vəhdəti”-ndən ikisini yaxşı bilirlər: ingilis və rus dillərini. Onlar tələm-tələsik bütün məktəbəqədər təhsil müəssisələrində “dillərin üçlük vəh- dəti” proqramının tətbiqinə başlayıblar. Hələ sağı soldan ayıra bilməyən iki yaşlı uşaqların beyninə birdən birə üç dili necə “soxuşduracaqlar”? Bu, dünya pedaqoji elminin bütün prinsip və qanunauyğunluqlarına ziddir. Amma, hakimiyyət üçün öz maraqları daha üstündür. Bir şeirimdə mən qazaxları dörd tipə bölmüşəm. Bu sinfi bölgüyə xüsusi diqqət yetirmək lazımdır, çünki, bunun arxasında millətimizin ən əsas problemi gizlənir. Birinci tip – doğma dilimiz, adət-ənənəmiz, mənəvi dəyərlərimizə, tariximizə dərin kök buraxanlar, başqa sö- zlə əsl qazaxlar. Amma, hakimiyyət onları “xalq düşməni” kimi qəbul edir. İkinci tip – yarı rus, yarı qazaxlar. Rus dilində təh- sil alan, amma buna baxmayaraq öz xalqının keçmişi və müasir taleyi barədə təsəvvürü olanlar. Hakimiyyət tərəf- dən millətə, dilə müsbət münasibət olsa və onlar doğma mənəviyyat mühitinə qayıtmağa hazırdırlar. Dövlət səvi- yyəsində müvafi q siyasət aparılmasa onlar ruslaşmaqda və deqradasiyaya uğramaqda davam edəcəklər. Yüklə 1,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|