Книга переведена и издана заказу фонда поддержки по политики тюркоязычных государств
Yüklə 1,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
308 Renaldo Qasparini, İtaliyanın «Renko» şirkətinin prezidenti («Aykın», 25 noyabr 2005 il.) “Bizi kreollar, yəni şələ qazaxlar məhv edəcək. Belə presedent varmı? Bəli. Elə Latın Amerikası doğma dili olmadan yaşayır. Yaxud suverenlik alan, amma doğma dillərini itirən irlandlar. Bizdə də belə təhlükə var. Burda əsas təhlükə rispərəstlərdən gəlir”. Azimbay Qali («Qazaxıstan milləti – təhlükəli ideya». «Jas kazak», 26 dekabr 2008 il.) İmkan yaranıb ki, kosmopolitləşdirilmiş insanların az bir hissəsini deyil, böyük əksəriyyətini dövlət dili- ni öyrənməyə qanunla məcbur edək. Məsələn, Rusiyada dövlət dilini, yəni rus dilini bilməyən insana bu ölkənin vətəndaşlığı verilmir. Aydındır ki, dövlət dilini bilmədən o, heç süpürgəçi işi də tapa bilməz. Bizim ölkəmizdə isə dövlət qulluğunda çalışan qazaxların 70 faizi dövlət dilini bilmir, həm də onların çoxu öz millətinə etinasız yanaşan manqurtlardır. Onlar uşaqlarına da çalışırlar ki, qazax dilini öyrətməsinlər. Çünki, dövlət dilini nə qədər az bilsən, vəzifəcə bir o qədər də yuxarı yüksələ bilərsən. İkincisi isə onlar çox gözəl bilirlər ki, hakimiyyət ancaq sözdə dövlət dilinin tətbiqi sahələrinin genişləndirilməsini arzulayır, əslində isə qətiyyən bunu istəmir. Ona görə də, hazırda ölkənin əsas şəhəri Astanada qazax uşaqlarının 47 faizi rus məktəblərində təhsil alır. Əlbəttə, millətin və dilimizin taleyini uçuruma sürükləyən belə biabırçı halları hakimi- yyət gizli saxlamağa çalışır. Bəli, insanlar indiyədək hakimiyyətin yuxarı pillələrindəki rəhbərlərin bu məsələ ilə bağlı fəliyyətinin 309 qeyri-müəyyənliyi üzündən çaş-baş vəziyyətdə qalıblar və nə edəcəklərini bilmirlər. Onların mühitində yayılmış bəzi informasiyalara görə hakimiyyətdə olanların böyük hissəsi islamdan imtina edərək başqa dinə keçiblər. Əlbəttə, əgər din dəyişilirsə, doğma dilə qarşı olan təəssübkeşlik hissi də yoxa çıxır. Bəlkə dövlət dili ətrafında oynanılan bu oyunun bu qədər uzanması elə bununla əlaqədardır? Müasir qazaxlar yalnız o vaxt doğma dillərini öyrən- məyə başlayacaqlar ki, dövlət dilini bilməyənlərin dövlət qulluğunda işləməsini qadağan edən qanun qəbul olunsun. Sivil ölkələrin təcrübəsi də göstərir ki, yalnız məcburi təd- birlər manqurt-kosmopolitləri öz köklərinə qayıtmağa va- dar edə bilər. Əgər müəyyən şərtlər daxilində yuxarıda haqqında danışdığımız itin və pələnglərin davranışında meydana çıxan qanunauyğunluq və formalaşmış instiktləri nəzərə alsaq, onda bu günkü qazax kosmopolitlərinə yazığımız gəlməlidir. Çünki, qazax-kosmopolitlər rus dilidə sevinir, rus dilində ağlayır, rus dilində yuxular görürlər. Onların bütün varlıqlarına bu böyük dil hakim kəsilib. Hətta, sən demə rus dilində danışıq manerası, bu dildə tələffüz edilən sözlər və səslərin titrəyişi nəticəsində ümumi sima və sifət əzaları ciddi dəyişikliyə məruz qalır. Mən özüm xarici görünüşə baxıb, öz doğma dilindən uzaqlaşan kos- mopolitləri asanlıqla tanıya bilirəm. Bununla belə onların arasında öz şüurlarına təhsil, elm, iqtisadiyyat, texnika ilə bağlı dünyalar yerləşdirə bilən, mənəvi intellektə malik istedadlı adamlar da az deyil. Böyük səy göstərilməlidir ki, dövlətimizin və millətimizin rifahı naminə bu qrupu öz təbii ikişaf istiqamətinə yönəltmək mümkün olsun. Biz bu adamları özümüzdən uzaqlaşdırmamalı, amma, tez-tez xatırlatmalıyıq ki, öz millətinə etinasız yanaşmaq, doğ- ma dilini qəbul etməmək insanın öz anasını unutmasına 310 bərabərdir. Bu qrupu qollarımız arasına almaq müasir vətəndaşlıq borcumuzdur və bunu qətiyyən unutmaq ol- maz. İvan İlyinin qızıl sözləri: “Kosmopolit dövlət – amorf, formasız kütlədir. İnsan da belə... Milliyyəti olmayan insan növü bilinməyən ağac kimidir” – bizim beynimizdə daim qalmalıdır. Qurani-kərimdə isə belə sözlər var: “Aranız- da qarşılıqlı münasibətlər qurmanız üçün sizi millətlərə və soylara böldük”. Daha bir yerdə belə yazılıb: “Allah hər şeyi yaradıb, 18 min kainatdan tutmuş, dərilərin müxtəlif rənginə və fərqli dillərə kimi”. Oxşar fi kirlərə başqa dinlər də də rast gəlinir. “Ksenoqlosiya” – XX əsrin əvvəlində fransız fi lolo- qu və parapsixoloqu, Nobel mükafatı laureatı Şarl Rişe tərəfi ndən tətbiq edilən termindir. Qədim yunan dilində “ksenon” – özgə, “qlosso” isə dil deməkdir. 1930-cu ildə Nyu-Yorkda tanınmış həkim-terapevtin üç yaşlı əkiz oğulları bir-biriləri ilə hər gün əcnəbi dilində danışırlar. Buna mat qalan valideynlər baş sındırırlar – nə edək? Nəhayət uşaqları Kolumbiya universitetinin xarici dillər fakültəsinin mütəxəssislərinə göstərirlər. Amma, on- lar da balacaların sirrini aça bilmirlər. Sonda yalnız qədim dillər üzrə mütəxəssis, professor Makdafi ya müəyyən edə bilir: uşaqlar öz aralarında İsa Məsih dövründə mövcud olmuş aramey dilində danışır. Dünyada yuxarıdakına bənzər qəribə hadisələr çox olur. Onlardan biri – 1979-cu uldə anadan olmuş rusiyalı Natalya Beketova 120 dildə danışa və yaza bilir. Həmçinin yer üzündən çoxdan itmiş dillərdə də... Bütün dünyanın alimləri belə möcüzələri izah etməkdə acizdirlər. Bizim dövrümüzdə, maddiyyatın ön plana keçdiyi, böyük xalqların kiçikləri əzdiyi, hər il yer üzündən 24 dilin silindiyi bir zəmanədə kim bilir, bəlkə Uca Yaradan özü un- Yüklə 1,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|